پیمان کیوتو: زمینه و پیامد آن، صدای آلمان

در روزهای جاری چشم‌های ناظران و کارشناسان به اجلاس بالی دوخته شده است که در آن نمایندگان کشورهای گوناگون گامی آینده‌ساز در راستای حفاظت‌‌ از آب و هوا برمی‌دارند: مسأله‌ی مطرح در این اجلاس جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی بیشتر جوی با افزایش دی‌اکسیدکربن از سال ۲۰۱۲ به بعد است. تا سال ۲۰۱۲ قرارداد معتبر پیمان کیوتو است، پیمانی که چنین خوانده می‌شود، چون در اجلاسی در شهر کیوتو تصویب شده است.

از سال ۱۹۹۷ مسأله‌ی حفاظت اقلیمی در سطح بین المللی با نام شهر کیوتو در ژاپن پیوند یافته است. سازمان ملل متحد برای نخستین بار در این شهر، پروتکلی الحاقی در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای به منظور جلوگیری او گرمایش زمین به تصویب رساند که آنچنانکه در متن پروتکل آمده است از نظر حقوقی الزام آور است. این پروتکل "الحاقی" می‌شود، زیرا مکمل پیمان بین‌المللی تصویب شده در سازمان ملل (UNFCCC) در سال ۱۹۹۲ است.

پیمان کیوتو، در گام نخست کشورهای صنعتی جهان را ملزم به کاهش گازهای گلخانه‌ای کرد و معیار مقایسه را، میزان گازهای گلخانه‌ای در سال ۱۹۹۰ در نظر گرفت. اتحادیه‌ی اروپا قصد دارد تا سال ۲۰۱۲ هشت درصد از میزان تولید گازهای گلخانه‌ای نسبت به سال ۱۹۹۰ بکاهد. در همین راستا قرار بر این است که کانادا و ژاپن شش درصد و ایالات متحده نیز هفت درصد از میزان تولید گازهای گلخانه‌ای خود بکاهند. بیل کلینتون، رئیس جمهور پیشین آمریکا، ابتدا این پیمان را امضا کرد، اما کنگره‌ و مجلس سنای این کشور از موافقت با آن خودداری کردند.

آن گونه که به نظر می‌رسد، کشورهای صنعتی به تنهایی موفق نخواهند شد، به اهداف مقرر شده در این پیمان دست یابند. اما به هر حال براساس پیمان کیوتو آن‌ها این اختیار را دارند که با پرداخت هزینه‌هایی از این پیمان خارج شوند. در این مورد امکانات مختلفی وجود دارند. از جمله، این کشورها می‌توانند با اهدای فن‌آوری‌های حفاظت اقلیمی به کشورهای فقیر نوعی پرداخت‌نامه دریافت کنند. البته در این پیمان برای کشورهایی که به تعهدات خود عمل نکنند نیز مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است و همین ویژگی آن را در بخش حفظ محیط زیست منحصر به فرد می‌سازد.

کشورهای در حال توسعه مانند چین و هند نیز به همین ترتیب از این پیمان حمایت کرده‌اند، اما هنوز هیچ تعهد الزام‌آوری در مورد کاهش این نوع گازها ندارند. استلال اولیه‌‌ی این پیمان آن بود که کشورهای صنعتی باید نخست آلودگی‌هایی را که طی چند دهه ایجاد کرده‌اند، از بین ببرند.

در این فاصله مجموعاً ۱۷۵ کشور پیمان کیوتو را به تصویب رسانده‌اند. محدوده‌ی زمانی اجرای پیمان تا سال ۲۰۱۲ است. از این رو باید در بالی گفت‌وگو برای دوره‌ی زمانی بعدی آغاز شود. پیمان کیوتو مبنایی است برای مذاکرات بعدی.