تصمیم دولت‌های عربی برای محدودکردن شبکه‌های ماهواره‌ای، دویچه وله

کشورهای عربی در اقدامی مشترک، محدودیت‌های جدیدی برای شبکه‌های ماهواره‌ای وضع کرده‌اند. دست‌اندرکاران رسانه‌ها این اقدام را حمله به آزادی بیان و محکوم به شکست ارزیابی می‌کنند. قطر و لبنان مخالف اجرای این محدودیت‌ها هستند.

وزیران امور رسانه‌‌ای ۲۲ کشور عضو اتحادیه‌ی عرب اواسط هفته‌ی جاری در نشست خود در قاهره سندی راتصویب کردند که بر اساس آن لغو امتیاز شبکه‌های تلویزیونی که خبرها ، برنامه‌ها و گزارش‌های انتقادی پخش می‌کنند آسانتر می‌شود. تنها لبنان، یعنی کشوری که مرکز پخش شماری از شبکه‌های تلویزیونی است و نیز قطر، مقر شبکه الجزیره از امضای این سند خودداری کرده‌اند.

سند مصوبه وزرای عرب می‌گوید که « با آزادی بیان باید با احتیاط و مسئولیت برخورد شود تا مصالح عالیه کشورهای عربی در امان بمانند.» این که چه چیری باید در امان بماند، در ادامه به طور دقیق‌تری بیان می‌شود: «شبکه‌های تلویزیونی فراخوانده می‌شوند که به هیچ رهبری و به هیچ نماد مذهبی و ملی خدشه وارد نکنند.»

اناس فیقی، وزیر امور رسانه‌های مصر، که سند یادشده به ابتکار او و همتای عربستانی وی تهیه و تصویب شده، برخی از فرستنده‌های ماهواره‌ای را متهم می‌کند که به تهدیدی برای جامعه‌ی عربی بدل شده‌اند.

در مقررات تصویب‌شده از سوی وزرای عرب آمده است که فرستنده‌های تلویزیونی اجازه ندارند « انسجام اجتماعی، وحدت ملی، نظم عمومی و ساختار سنتی جوامع عرب» را نابود کنند، بلکه باید با « ارزش‌های مذهبی و اخلاقی این جوامع» همراه و همگام باشند. چنین تعریفی از نظر شماری از دست‌اندرکاران رسانه‌های عربی کشدار و به راحتی قابل تفسیر است.

مقرراتی کشدار و تفسیرپذیر
وائل عبراشی، مجری برنامه "واقعیت"، در تلویزیون خصوصی دریم مصر، در این باره‌ می‌گوید: « برای یک فرستنده تلویزیونی مطلقاَ غیرممکن است که با چنین تعاریف و مفاهیم کشدار و تفسیرپذیری به کار ادامه دهد. در سند وزرای عرب اصطلاح "مبانی اجتماعی" به کار گرفته شده، ولی چه کسی تعیین می‌کند که این مبانی چیستند؟ هر کسی از ا ین مفهوم برداشت و درک متفاوتی دارد. و یا استفاده از چنین مفاهیمی برای آن است که دیگر کسی اصلاَ اجازه‌ انتقاد به سیستم‌های سیاسی کشورهای عرب را نداشته باشد؟ چنین مفاهیم کشداری به گذتشته تعلق دارند. سند وزرای عرب برای کنترل تلویزیون‌های ماهواره‌ای من را به یاد متن‌های ژوزف گوبلز، وزیر تبلیغات هیتلر و یا آثار سوسیالیستی ‌می‌اندازد که در دهه‌ی شصت در مصر منتشر شدند. وزرای عرب، در سند خودشان از مفاهیمی مانند " پاسداری از جامعه" یا "تامین صلح" استفاده کرده‌اند، ولی در واقعیت امر مسئله آنها مصون‌کردن سیستم‌های سیاسی خودشان است.»

عبراشی اخیراَ به خاطر مقاله‌ای انتقادی در باره‌ی حسنی مبارک، رئیس جمهور مصر، به زندان محکوم شده است. به گفته‌ی وی، خود قانون مطبوعات مصر هم، دارای ماده‌ای است به نام " اشاعه‌ی اطلاعات نادرست"، که این هم اصطلاحی کشدار و قابل تفسیر است.

تاب تحمل رژیم‌های عرب به پایان رسیده است
به گفته‌ی وزیر اطلاعات مصر، این کشور قبل از سایر کشورها مفاد مقررات جدید را به اجرا خواهد گذاشت. عربستان سعودی نیز از چند روز پیش برنامه‌های زنده‌‌ای که در آنها تماشاگران از طریق تلفن امکان صحبت پیدا می‌کردند را ممنوع کرده است، زیرا که یک بیننده تلویزیون سیاست دربار سعودی را به باد انتقاد گرفته است. عبراشی، مجری معروف شبکه خصوصی دریم در مصر در این باره می‌گوید: «نظام‌های سیاسی در جهان عرب ظاهراَ دیگر تحمل پخش تظاهرات و اعتصابات مردم از فرستنده‌های تلویزیونی را ندارند. یکی از دولتمردان به من گفت که فرهنگ مقاومت در میان مردم به سبب اخبار و برنامه‌های ماهواره‌ای افزایش یافته است و همین امر باعث ترس آنها شده است. به عبارت دیگر برنامه‌های سیاسی فرستنده‌های ماهواره‌ای موفق شده‌اند فرهنگ مقاومت را در بین مردم تقویت کنند، در حالی که دولت مایل نیست آگاهی مردم افزایش یابد.»

دو کشوری که امضا نکرده‌اند
تنها لبنان، یعنی کشوری که مرکز پخش شماری از شبکه‌های تلویزیونی است و نیز قطر، مقر شبکه الجزیره از امضای سند اعمال محدودیت برای شبکه‌های تلویزیونی خودداری کرده‌اند. ۱۳ سال پیش که شبکه الجزیره آغاز به کار کرد، بسیاری از شبکه‌های دیگرعربی نیز به راه آن رفتند و به پخش برنامه‌های زنده، و انتشار اخبار و گزارش‌های انتقادی روی آوردند. به نظر نمی‌آید که مقررات و بخشنامه‌های سخت‌گیرانه هم بتوانند این روند را متوقف کنند.