دیک چنی به دنبال ماجرایی تازه در منطقه؟، آی آر دیپلوماسی

على موسوى خلخالى - آی آر دیپلوماسی

دیک چنی معاون اول رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا یکشنبه 16 مارس وارد منطقه شد تا درباره سه پرونده مهم موضوع هسته­ای ایران، صلح خاورمیانه و موضوع لبنان با متحدان عرب آمریکا و ترکیه در منطقه به گفت و گو بپردازد.

معاون رئیس جمهوری آمریکا که قرار است حد اقل ده روز در منطقه بماند، همچنین قرار است درباره اوضاع امنیتی عراق، چگونگی مقابله با نفوذ ایران در منطقه بویژه عراق، افزایش بی­سابقه قیمت نفت و پرونده هسته­ای ایران نیز با مقام­های عربستانی، عمانی، ترکیه­ای، اسرائیلی و فلسطینی به مذاکره بپردازد.

قرار است مسقط پایتخت عمان نخستین مقصد دیک چنی باشد و پس از آن به عربستان سعودی، اسرائیل و فلسطین سفر کند.

جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا در آستانه سفر معاونش به خاورمیانه در این باره گفت: «چنی تهدید روز افزون نفوذ ایران را با متحدان آمریکا در منطقه مطرح خواهد کرد و تمایل آمریکا برای تقویت همکاری­های امنیتی با متحدان آمریکا که طبیعتا آنها نیز از قدرت گرفتن ایران بیمناکند را با آنها در میان خواهد گذاشت.»

سفر دیک چنی به منطقه با پنجمین سال حمله آمریکا به عراق و سقوط نظام دیکتاتوری صدام حسین رئیس جمهوری مخلوع این کشور هم­زمان شده است.

برخی تحلیلگران آغاز سفر دیک چنی به منطقه را به فاصله چند روز پس از استعفای دریادار «ویلیام فالون» رئیس ستاد مشترک آمریکا که گفته می­شود بر سر مخالفت با کاخ سفید برای رو در رویی نظامی با ایران مجبور به استعفا شده، مرتبط دانسته و آن را بسیار معنادار می­دانند.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

چرا عمان؟

دیک چنی نخستین مقصد خود در خاورمیانه را عمان انتخاب کرده زیرا عمان مهمترین متحد بلامنازع آمریکا در خاورمیانه است. موقعیت استراتژیک عمان در کنار تنگه خلیج فارس و وجود پایگاه­های نظامی آمریکا از یک سو و ارتباطی که این کشور به عنوان تنها کشور عرب حاشیه خلیج فارس با اسرائیل دارد از سوی دیگر، باعث شده تا اهمیت عمان برای آمریکا دو چندان شود.

همان طور که پیش از این در گزارش­های متعدد نیز اشاره شده، احتمال افزایش تنش­ها در منطقه به شدت افزایش یافته است. به نظر می­رسد آمریکایی­ها قصد دارند یک حرکت تازه­ای را علیه ایران یا حماس یا حزب­الله یا سوریه در منطقه تدارک ببینند که طبیعتا عمان به عنوان کشور استراتژیکی که در جنوب تنگه هرمز واقع شده و از نزدیک­ترین راه دریایی با ایران برخوردار است، می­تواند نقش کلیدی برای آمریکایی­ها ایفا کند.

از سوی دیگر عمانی­ها از جمله کشورهای عربی هستند که روابط گرم و صمیمانه خود را با ایران همچنان حفظ کرده و مقام­های عالی­رتبه آن سفرهای دیپلماتیک مرتبی را به ایران انجام می­دهند. از این رو می­تواند کشور مناسبی برای انتقال پیام احتمالی به ایران باشد.

از دیگر سو عمان یکی از مطمئن­ترین کشورهای منطقه است که تا کنون در سیاست­های آمریکا خلل ایجاد نکرده و تا کنون مطابق سیاست­های ایالات متحده آمریکا در منطقه رفتار کرده است. در مورد پرونده عراق کشور عمان تنها کشور عربی بود که نه متهم ارسال تروریست به عراق است و نه از سیاست­های آمریکا در آن کشور انتقاد کرده است.

حتی فراتر از آن در زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 موشک­ها و جنگنده­های آمریکایی از ناوها و پایگاه­های نظامی عمان به سمت عراق شلیک می­­شدند یا بر فراز بغداد به پرواز در می­آمدند.

با ذکر این دلایل می­توان فهمید که عمان از چه اهمیت ویژه­ای برای آمریکایی­ها برخوردار است.

اما در این میان نکته دیگری نیز وجود دارد. اعلام شده که یکی از محور مذاکرات دیک چنی با مقام­های عمانی موضوع پرونده هسته­ای ایران است. تا کنون عمانی­ها هم­زبان با دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با برخورد خصمانه و نظامی با موضوع پرونده هسته­ای ایران مخالفت کرده و خواستار حل این موضوع از طریق مذاکره شده­اند.

حال این که دیک چنی در سفرش به عمان چه طرح و ایده­ای در سر دارد و آیا قصد دارد مقام­های عمانی را برای برخورد با ایران مجاب کند یا خیر، موضوعی است که اکنون نمی­توان درباره آن اظهار نظر کرد و باید منتظر ماند که در آینده چه چیزی از مذاکرات چنی به بیرون درز خواهد کرد.

چرا عربستان سعودی؟

بنا به گزارش­ها دیک چنی قصد دارد در عربستان سعودی درباره تحولات لبنان، چگونگی مقابله با نفوذ ایران در منطقه بویژه عراق، امنیت در عراق و صلح خاورمیانه و چالش پر گره انتخابات ریاست جمهوری لبنان با مقام­های عربستانی مذاکره کند.

در کنار این موضوعات مهم، مسئله قیمت نفت و تلاش برای افزایش تولید نفت اپک برای کاهش قیمت­ها از دیگر موضوعاتی است که معاون رئیس جمهوری آمریکا قصد دارد با عربستانی­ها درباره آن مذاکره کند.

درباره موضوع عراق باید به این نکته اشاره کرد که به نظر می­رسد دولت آمریکا هنوز از نقش عربستان در عراق راضی نیست. گرچه عربستان در بستن مرزهای خود برای جلوگیری از عبور تروریست­ها طی 8 ماه گذشته کوشا عمل کرده اما هنوز نظام جدید عراق را به رسمیت نپذیرفته و در برابر فعالیت­های سیاسی آن سنگ­پرانی می­کند.

در ماه می سال گذشته میلادی چنی سفری را به عربستان انجام داد که چندان با استقبال دولتمردان ریاض مواجه نشد. گرچه عربستانی­ها تلاش کردند آن سفر را در رسانه­ها بسیار مثبت جلوه دهند، اما حقیقت امر این بود که آن سفر چندان هم موفقیت آمیز نبود و چنی با خشم عربستان را ترک کرد و بیش از دو ساعت در عربستان توقف نکرد.

عربستانی­ها پیش از این تعهد داده بودند که سفارتخانه خود را در عراق بازگشایی کنند اما تا کنون اقدام به چنین کاری نکرده و هر بار برای جلوگیری از گسترش روابط با عراق بهانه­تراشی می­کنند.

دیک چنی که به رک گویی در گفت و گوهایش مشهور است، در سفر قبلی خود به مقام­های عربستانی با خشم گفته بود، اگر تصور می­کنید نیروهای آمریکایی قبل از پایان ریاست جمهوری بوش عراق را ترک می­کنند، خیالی باطل است و شما وظیفه دارید، نظام جدید عراق را به رسمیت بشناسید.

سفر چنی به منطقه را به نوعی می­توان پاسخی برای سفر عبدالله دوم پادشاه اردن به واشنگتن تعبیر کرد. زیرا پادشاه اردن در آن سفر از نگرانی شدید کشورهای عربی از افزایش روز افزون قدرت ایران در منطقه و نفوذ بی­شائبه آن در میان گروه­ها و احزاب عرب و اسلامی به شدت ابراز نگرانی کرده و خواستار مقابله با این پدیده شده بود.

عبدالله دوم حتی در مصاحبه با روزنامه واشنگتن پست از افزایش نفوذ ایران در منطقه انتقاد کرده بود و مدعی شده بود که اگر در مقابل نفوذ ایران در منطقه ایستادگی نشود، جایگاه آمریکا و دولتمردان عرب به سرعت ضعیف شده و ایران تمام منطقه را تحت نفوذ خود خواهد کرد.

به نظر می­رسد این نگرانی موضوع مشترکی میان آمریکایی­ها و اعراب باشد. زیرا دیک چنی نیز با همین هدف به منطقه آمده است و قصد دارد این موضوع را با عربستانی­ها نیز مطرح کند.

عربستانی­ها نیز چندان از نفوذ ایران در منطقه بویژه عراق، فلسطین و لبنان که نسبت به آنها تعصب ویژه­ای دارند و آنها را ناموس اعراب می­دانند، خوشنود نیستند.

دیک چنی قصد دارد این موضوع مشترک را با مقام­های عربستانی در میان بگذارد و صراحتا از آنها بخواهد که فکری برای حل این موضوع کنند.

موضوع نفت و افزایش تولید نفت اپک از دیگر موضوعاتی است که دیک چنی درباره آن با مقام­های عربستانی مذاکره خواهد کرد. چنی خود یک بازرگان و مدیر کارکشته در صنعت نفت است و بخوبی به بازار نفت آگاهی دارد و خوب می­داند افزایش قیمت نفت چه تاثیرات منفی بر اقتصاد و تورم جهانی می­گذارد.

از سوی دیگر افزایش قیمت نفت تاثیر منفی بر اقتصاد آمریکا گذاشته که ادامه این روند نگرانی­های بسیاری را برای اقتصاددانان و دولتمردان آمریکایی به دنبال داشته است.

پیش از این رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا دو مرتبه از کشورهای تولید کننده نفت در اپک خواسته بود که تولیدات نفت خود را افزایش دهند. اما تقاضای وی در هر دو بار از سوی کشورهای عضو از جمله عربستانی سعودی رد شده بود.

حال دیک چنی قصد دارد برای سومین بار تقاضای رئیس جمهوری آمریکا را تکرار کند و از عربستان سعودی که از نفوذ قابل توجهی در اپک برخوردار است، بخواهد تولیدات نفت خود را با هدف کاهش قیمت نفت افزایش دهند.

موضوع لبنان و حل نشدن انتخاب رئیس جمهوری آن از دیگر موضوعاتی است که چنی با عربستانی­ها مطرح خواهد کرد. هم آمریکایی­ها و هم عربستانی­ها از پیچیده­تر شدن اوضاع در عربستان نگرانند و از این که رئیس جمهوری لبنان انتخاب نشده گله مندند.

هم­زمان با سفر معاون رئیس جمهوری آمریکا به منطقه، جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا با ارسال نامه­ای به بیروت حمایت بی­شائبه کاخ سفید را از دولت فئواد سنیوره اعلام کرد. نامه جورج بوش می­تواند در تقویت وزنه حضور دیک چنی در منطقه که بحث درباره انتخابات ریاست جمهوری لبنان یکی از محورهای گفت و گوهای آن است، تاثیر به سزایی بگذارد.

گرچه به نظر می­رسد تاثیرگذاران تحولات لبنان عزم خود را جزم کرده­اند که نگذارند تا قبل از تغییر نگرش و سیاست­های کاخ سفید نسبت به منطقه یا پایان دوران ریاست جمهوری جورج بوش موضوع انتخاب رئیس جمهوری لبنان حل و فصل شود.

موضوع فلسطین و صلح خاورمیانه نیز از جمله موضوعاتی است که دیک چنی درباره آن با عربستانی­ها بحث خواهد کرد با وجود این که خوب می­داند، تلاش­هایی در منطقه وجود دارد که نمی­خواهند صلح خاورمیانه به نتیجه برسد.

فلسطین و اسرائیل

فلسطین و اسرائیل دیگر جایی است که معاون رئیس جمهوری آمریکا در آنها توقف خواهد داشت. گفته می­شود، وی قرار است در اسرائیل برای یک سره کردن موضوع غزه و حماس مذاکرات جدی­ای را با مقام­های اسرائیلی انجام دهد.

همچنین روزنامه القدس العربی چاپ اسرائیل گزارش داد، اسرائیلی­ها خود را آماده کرده­اند تا درباره موضوع هسته­ای ایران مذاکرات مفصلی را با دیک چنی انجام دهند.

اما جدای از این دو موضوع محور اصلی مذاکرات چنی در فلسطین و اسرائیل ترغیب دو طرف برای بازگشت به میز مذاکره با هدف رسیدن به صلح خواهد بود.

دیک چنی از دو طرف فلسطینی و اسرائیلی خواهد خواست که مطابق با تعهدی که در کنفرانس آناپلیس داده­اند، مذاکرات صلح را ادامه دهند و هر چه سریعتر همان طور که پیش از این متعهد شده بودند، تا قبل از پایان سال 2008 به صلح پایدار برسند.

موضوع مذاکرات صلح خاورمیانه اهمیت ویژه­ای برای آمریکایی­ها دارد و می­توان گفت، نتیجه مثبت آن تاثیر به سزایی در آینده حیات جمهوری­خواهان که خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آماده می­کنند، خواهد گذارد.

تحلیلگران مسائل خاورمیانه معتقدند که موضوع صلح فلسطین و اسرائیل اکنون تبدیل به یک موضوع حیثیتی برای آمریکایی­ها شده که می­تواند در تصمیم­گیری­های آینده سران کاخ سفید بسیار تاثیرگذار باشد.

سفر اخیر کاندولیزا رایس به فلسطین و اسرائیل و سفر کنونی دیک چنی به این دو منطقه خود دلیل روشنی برای این ادعا است.

ترکیه

آنکارا آخرین مقصد معاون رئیس جمهوری آمریکا به منطقه خواهد بود. قرار است وی در آنکارا درباره چگونگی مبارزه با کردهای پ.ک.ک و موضوع ایران با مقام­های ترکیه به مذاکره بپردازد.

ترکیه یکی از مهم­ترین کشورهای متحد آمریکا است که با وجود تصویب سه قطعنامه علیه ایران همچنان با تهران مراودات اقتصادی، تجاری و سیاسی دارد.

حتی روابط ترکیه با ایران به جایی رسیده که قرار است آنکارا در پایان ماه مارس میزبان محمود احمدی­نژاد رئیس جمهوری ایران باشد که خود این موضوع به تنهایی نگرانی آمریکایی­ها را برانگیخته است.

این در حالی است که همکاری­های نظامی و اقتصادی اسرائیل با ترکیه همچنان پابرجا است و اسرائیل نیز نگرانی خود را از افزایش مراودات تجاری و سیاسی ترکیه با ایران ابراز داشته است.

چنی یقینا به صراحت نگرانی­های آمریکا از روابط نزدیک آنکارا با تهران را که پل ارتباطی ایران با اروپا محسوب می­شود، ابراز خواهد کرد.

موضوع پ.ک.ک و چگونگی مبارزه با آن نیز از دیگر موضوعاتی است که معاون رئیس جمهوری آمریکا با مقام­های ترک درباره آن بحث خواهد کرد.

گفته می­شود، دیک چنی طرح انحلال پ.ک.ک، عفو اعضای این گروهک که در کشتار سربازان ترک چندان دست نداشته­اند، اعطای پناهندگی یکی از کشورهای اروپایی به رهبران آن و تغییر نام این گروهک به پژاک را بار دیگر با مقام­های ترک در میان خواهد گذارد. ظاهرا این طرح مورد توجه مقام­های آمریکایی قرار گرفته و تلاش دارند آن را به مرحله اجرا نزدیک کنند.

برخی منابع خبری تایید نشده برگزار نشدن دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در بغداد را با این موضوع مرتبط می­دانند. ­