سیدمحمد خاتمی با گرامیداشت یاد و خاطره بانوی بزرگوار اسلام بیان کرد: حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(س) در کلام حضرت پیامبر (ص) به عنوان انسان معیار معرفی می شود چرا که پیامبر فرمود خدا به خشنودی فاطمه خشنود و به غضب فاطمه خشمگین می شود و نفرمود فاطمه به رضایت خدا راضی و به خشم خدا خشمگین می شود و این یعنی انسانِ معیار. اگر می خواهید ببینید آنچه رضایت خدا را به دنبال دارد، چیست، ببینید فاطمه (س) چه می گوید. حضرت فاطمه معیار انسانِ خدایی است. خداوند سبحان همه ما را به شناخت مقام والای این بزرگوار موفق بدارد.

وی همچنین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی را گرامیداشت؛ حادثه ی بزرگ تاریخی که به گفته خاتمی نه تنها جهت سرنوشت ایران را تغییر داد بلکه در دنیای امروز منشاء آثار فراوان بود.

رئیس بنیاد باران با سپاس از مردم که با همه گرایش ها در عرصه حضور داشته و دارند، اظهار امیدواری کرد که این حضور گامی باشد به سوی همبستگی و نزدیکی دلها به همدیگر و تبدیل نفرت ها و کینه توزی ها به تحمل و با هم بودن و رسیدن به این اصل مهم که اگر با هم باشیم می توانیم مسائل را حل کنیم و جامعه نیاز به توان و تلاش همگان دارد.

او ادامه داد: با هم بودن به این معنی نیست که یکی همه باورها و اصول و ارزش هایش را به نفع دیگری کنار بگذارد و از هویت خود تهی شود. این با هم بودن می تواند و باید با حفظ باورها باشد و تکیه بر مشترکات شود، این به نفع کشور و منافع و اصول و ارزشهای اصلی انقلاب است و فضا را برای حضور امن همه در صحنه فراهم می آورد.

خاتمی به مساله امنیت کشور اشاره و بیان کرد: کشور ما در معرض تهاجم و تعرض قدرت های بزرگ بوده و هست و امروز و همیشه این خطر وجود دارد و هر کسی که -نه تنها به انقلاب اسلامی بلکه- به ایران علاقه دارد باید اهمیت این موضوع را درک کند و هر فرد ایرانی به ویژه ایرانی دلبسته به انقلاب باید این را اعلام کند که ما ملت ایران در برابر هر کسی که بخواهد به حقوق این ملت و کشور تجاوز کند، در کنار هم خواهیم بود و البته باید در برابر دشمن با تعقل و تدبیر رفتار کرد.

وی درباره فعالیت جنبش دانشجویی و انجمن اسلامی و نیازمندی هر گروه اجتماعی به برنامه گفت: در برنامه ریزی چندعامل باید در نظر گرفته شود: یکی هدف است، دوم امکانات (شناخت امکانات و تلاش برای افزایش آنها)، سوم شناخت تهدیدها (و تلاش برای رفع آنها و حتی تبدیل آنها به فرصت) و چهارم تلاش برای حرکت سنجیده به سوی هدف.

انجمن اسلامی نیز باید در این برنامه ریزی های خود این امور را لحاظ کند.

خاتمی درباره رسالت اجتماعی انجمن های اسلامی اظهار کرد: انجمن های اسلامی دلبسته به اسلام به عنوان دین خدا هستند و می خواهند جهت گیری آنها همسو با اسلام و دین خدا باشد. البته انتظار در جمهوری اسلامی این بوده و هست که همه جریانات ولو آنان که نظر وآیین متفاوتی دارند بتوانند تشکل داشته باشند، به این معنی که هر کس که خود را ملتزم به عمل در چارچوب قانون اساسی بداند شهروندی است که می تواند فعالیت کند.

وی با اشاره به هزینه هایی که انجمن های اسلامی بعد از ۸۸ متحمل شدند گفت: با توجه به اینکه انجمن ها پایبندی خود به منافع ملی و اسلام را آشکار کرده بودند، حق نبوده و نیست که تحت فشار قرار گیرند. از سوی دیگر انجمن های اسلامی در پایبندی به موازین اسلامی و حفظ منافع ملی و دفاع از آن باید الگو باشند. انجمن اسلامی به عنوان یک نهاد مدنی و سیاسی هدفش با هدف ملت ایران و خواستهای تاریخی آن یکی است.

رئیس بنیاد باران به تمدن فاخر اسلامی و نقش محوری ایران در تاسیس این تمدن و همچنین جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی ایران اشاره کرد و گفت: تمدن اسلامی در تعامل با تمدن های دیگر عناصر بسیاری را از دیگر تمدنها وام گرفت و در ترکیبی شگفت انگیز، به صورت فاخری عرضه داشت. در دوران اخیر نیز ما در جهان اسلام جایگاه والایی داشته ایم و انقلاب اسلامی خود شاهد امتیاز و والایی این ملت است.

وی با بیان اینکه در دوران اخیر تاریخ، تحولاتی از جمله در شکل و محتوای حکومت و سامان نظم اجتماعی پدید آمده است که نشانه سیر کمالی انسان در بستر تاریخ است رسیدن بشریت (همه بشریت) به این نتیجه که انسانها دارای حق و حکومت ها دارای حد هستند امر مهمی است. گرچه ما در آموزش های اصیل اسلامی می توانیم این امر را به وضوح بیابیم که ما را به آن سو فراخوانده اند و تجربه پر هزینه بشری هر چند به صورت ذهنی به این سو حرکت کرده است و اینکه این امر به صورت گفتمان غالب برای بشریت دربیاید، تحول بزرگی است. در این مورد ایرانیان در این سوی عالم برای ایجاد تحول در زندگی پیشتاز بوده اند و این نشانه عظمت این ملت است مگر نه این که در دوران اخیر ما مشروطیت را داشتیم؟

و من انقلاب بزرگ اسلامی را که منجر به جمهوری اسلامی شد فراز بلندی از این حرکت تاریخی می دانم.

خاتمی رویکرد اصلاحی را متناسب با خواست تکامل یافته تاریخی جامعه دانست و گفت: این ملت در حرکت تاریخی خود با آگاهی نسبت به استبداد، وابستگی و عقب ماندگی و نفی آن ها خواستار امور متناظر آن ها یعنی آزادی و استقلال و پیشرفت و نفی استیلای بیگانه و روی پای خود ایستادن و پیشرفت شده است و این همه را سازگار با هویت تاریخی و فرهنگی خود یعنی اسلام خواسته است.

جریان اصلاح طلبی این است که بر خواستهای تاریخی مردم صحه می گذارد و در همان حال احترام به دین و اهتمام به ارزشهای دینی را مد نظر دارد.

طبعا هدف انجمن اسلامی و دانشجویان نیز شناخت و استقرار درست جمهوری اسلامی است. اسلام اصول و معیارهایی دارد که همه قبول داریم و مورد توجه است در حوزه اجتماعی اسلامی که در انقلاب اسلامی حضور داشت اسلامی است که در کنار همه ارزش ها و آموزش هایش بر عدالت، بر حق حاکمیت مردم بر سرنوشت و بر آزادی های اساسی تأکید فراوان داشت. ممکن است تلقی هایی وجود داشته باشد که به نام اسلام با استقلال، آزادی و پیشرفت مخالف باشد، این آن اسلامی نیست که در انقلاب ما مورد توجه قرار گرفت و نتیجه اش جمهوری اسلامی بود و انجمن های اسلامی این هدف مهم را باید همواره مدنظر داشته باشند.

وی ادامه داد: در موقعیتی که ما مورد تهاجم هستیم و اسلام هراسی و ایران هراسی در دنیا قوی است، اینجا نقش اسلام رحمانی مطرح می شود. اسلامی که در مقابل تجاوز می ایستد و مقاومت می کند، اما اهل تعامل است چنانکه تمدن فاخر اسلامی توانست از تمدنهای مختلف ایران و یونان و هند و ... بگیرد و نوسازی کند. این اسلام اهل منطق است و با دیگر فرهنگ ها و تمدن ها می تواند گفت و گو کند. پیروان اسلام بدون از دست دادن هویت خود می توانند تعامل داشته باشند و در عین حال در برابر تجاوز و بدخواهی محکم و استوار بایستند و خواستار نظامی باشند که اقتضای زمانه است. نظامی که به افکار و اندیشه ها و سلیقه ها احترام می گذارد و اسلامی نیست که فقط یک طیف را شهروند تلقی کند.

این اسلام اهل ترور، توسل به خشونت و افراط نیست و در ظاهر حبس نمی شود، بلکه ظواهر را با معیارهای اصیل محتوایی می سنجد.

خاتمی با تاکید بر دو عنصر تعیین کننده زمان و مکان در اجتهاد بیان کرد: اسلام به تناسب زمان و مکان می تواند پاسخگوی بسیاری از پرسش های انسانی باشد که در زمان کنونی زندگی می کند و این انسان متفاوت از انسان های گذشته و آینده است.

وی یادآوری کرد: شما به عنوان انجمن اسلامی باید هدف این ملت که استقرار جمهوری اسلامی بود را دنبال کنید؛ اسلام به گونه ای که با معیارهای اصیل جمهوریت سازگار باشد و جمهوریت را نه با معیارهای لیبرالی بلکه با معیارهای اسلامی مد نظر قرار دهید. این هدف شماست و اگر نقد می کنید باید بررسی این مساله باشد که آیا برخی روش ها و سیاست ها متناسب با معیارها بوده یا نبود و در جهت قوت و قدرت ملت و در جهت انسجام و همبستگی و تامین حقوق و منافع این ملت گام بردارید. و نقد درست هم که از وظایف تشکل های دانشجویی است با همین معیار صورت می گیرد.

خاتمی یادآور شد که شما باید بیش از دیگران پایبند به دین، اخلاق و مناسک و رفتار دینی باشید و در این زمینه الگوی دیگران شوید. در عرصه اجتماعی در دفاع از حقوق انسانها و دعوت به رعایت قانون و در همان حال در حساسیت نسبت به تهدیدها و توطئه های دشمنان پیشتاز باشید.

وی در پاسخ به دغدغه ها و سوالات دانشجویان در زمینه ناکارآمدی گفت: البته که برنامه ریزی، تدبیر و به کارگیری علم برای رفع ناکارآمدی دولتها مهم است ولی از یاد نبرید که خواسته های ما بزرگتر از امکانات ماست و امکاناتی که داریم از توان ما برای رسیدن به آرمانهایمان می کاهد. آرمان یک هدف دوردستی است که باید مورد توجه باشد اما باید واقع نگر بود و با توجه به امکاناتی که هست گامی به سوی آن برداشت و همه مشکلات را نباید به حساب ناکارآمدی گذاشت.

خاتمی با اشاره به موفق ترین برنامه اجرا شده در ایران یعنی برنامه سوم توسعه و تجربه رشد ۷٫۴ درصدی، یادآوری کرد که معدل تحقق اهداف برنامه سوم بالای ۹۰ درصد بود و در سال بیش از ۶۰۰ هزارشغل ایجاد شد و رشد کشاورزی ۱۱ درصد و رشد صنعت ۱۴ درصد بود. ور در عین حال نسبت به عدالت اجتماعی هم حساسیت و برنامه ریزی وجود داشت.

در بیان انتقاد از کارآمدی به امکانات و موانع دولت دقت کنید. من منکر کمبودها و نقد برای رفع آن ها نیستم اما با درنظر گرفتن موانع دولت، نظر انتقادی ما تعدیل می شود.

خاتمی با اشاره به ضرورت توجه نهادها و تشکل های اجتماعی به دغدغه های عموم جامعه در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان درباره رهبری اصلاحات توضیح داد: ما یک جریان اصلاحات داریم و یکسری جریانات اصلاح طلبی که با هم متفاوت هستند. جریان اصلاحات که جریانی تاریخی است، رهبر ندارد و در جامعه ایجاد شده و ما باید خود را با آن منطبق کنیم و یک جریان اصلاح طلب داریم که کنشگران سیاسی هستند یکی از نقدهایی که به اصلاح طلبان وارد است این که مخاطبان آن ها همه قشرها و گروه های اجتماعی نبودند طبیعی است که دغدغه یک روستایی و یک کارگر عزیز می تواند با دغدغه روشنفکران متفاوت باشد.

البته می بایست اهتمام بیشتری نیز به فرهنگ سازی در میان همه قشرها شود. در جامعه ما فرهنگ تحمل و مدارا و با هم بودن به دلیل وجود استبدادزدگی تاریخی هنوز ضعیف است و هنوز فرهنگ تحمل دیگری در جامعه وجود ندارد. فرهنگ دموکراسی این است که خودت را با وجود دیگری اثبات کنی نه در نفی دیگری.

خاتمی با تاکید بر اهمیت میدان دادن به نسلهای بعدی، این اقدام را یکی از مسائل مهم دانست و گفت: افراد با تجربه باید میدان را ایجاد کنند تا نسل بعدی بتواند تجربه کسب کند در این زمینه اشکال به همه وارد است.

نکته دیگر این که می بایست به مسأله عدالت اجتماعی بیشتر توجه می شد. اهتمام به توسعه امری ضروری است ولی نباید در این زمینه آسیبی به قشرهای ضعیف تر جامعه برسد. نباید طبقات محروم جامعه زیر چرخ توسعه له شود و نه به بهانه عدالت اجتماعی جلوی چرخ های توسعه را گرفت. به هر حال عدالت اجتماعی از اهداف مهم پیامبران بخصوص پیامبر اکرم بوده است. اسلام با اشرافیت و خوی اشرافی گری و تبعیض و فساد و رانت مخالف است و ما نیز باید در این زمینه کوشا باشیم.

وی در ادامه در پاسخ به یکی از پرسش های دانشجویان به برجام اشاره و بیان کرد: با برجام کار بسیار بزرگی صورت گرفته است و فضا را برای توسعه کشور و رفع بسیاری از مشکلات فراهم آورده است و فشارهای شدید و ظالمانه را تا حدودی کاهش داده است اما مهم تر این است که یک اجماع جهانی علیه ما وجود داشت که برجام این را عوض کرد و بسیاری از دولت ها و نظام ها با ایران همراه شدند. باید از این ظرفیت هم برای رفع تهدیدها و هم جذب امکانات و پیشرفت جامعه استفاده کرد. دیگر اینکه نگذاریم افکار عمومی که الان به زیان رئیس جمهور آمریکا و تا حدودی به نفع ماست تغییر کند.

خاتمی در پاسخ به پرسش یکی از دانشجویان بر لزوم توجه به فسادها و رانت ها و برخورد با آنها تاکید کرد و گفت: در این زمینه ابدا نباید جناحی رفتار شود و هر کس دستش آلوده است باید جلوی فساد گرفته شود و البته با ریشه یابی باید زمینه های فساد در جامعه از بین برود.

وی در بخشی از سخنانش شکاف نسلی را یکی از مسائل مهم کنونی انقلاب اسلامی دانست و اظهار کرد: نهادهای مدنی و تشکل های سیاسی باید در جامعه، آزاد باشند. محدودیت های نابجا رفع شود، فضا برای همه امن و آزاد شود.

حاصل این همه برخوردهای سیاسی و دروغ ها و تهمت هایی که یکطرفه نسبت به جریانها و افراد اعمال شده آیا به نفع نظام و ملت و جامعه بوده است؟ البته جلوی ضرر را هر وقت بگیریم دیر نیست. من نمی گویم گذشته را فراموش کنیم ولی در گذشته نمانیم و به آینده بهتر بیاندیشیم و فضا را برای حرکت به سوی آن آماده کنیم.

خاتمی اظهار کرد: استراتژی ما حرکت در چارچوب قانون اساسی و دفاع از اصل نظام و تعامل با حفظ هویت و البته دفاع از کشور و نظام در برابر تهدیدها و خطرات و نیز دفاع از حقوق اساسی مردم بوده و خواهد بود.

خاتمی افزود: با باز شدن فضا و فراهم شدن زمینه نقد خواهید دید که اصلاح طلبان خود اولین کسانی هستند که خود را نقد می کنند. نقد درون سازمانی بسیار مهم است و باید در چارچوب قانون اساسی و عدالت اجتماعی فعالیت کنیم.

وی درباره سوالات مربوط به عملکرد دولت بیان کرد: آقای روحانی شعارها و برنامه های خوبی داشته و دارند و موفقیت هایی داشته اند و البته در همه جا و همیشه اشکالاتی ممکن است وجود داشته باشد ولی حمایت از جناب روحانی و ان شاء الله تداوم دولت ایشان به مصلحت جامعه است.