۱۶ آوریل روز رفراندوم برای تغییر قانون اساسی ترکیه است. رجب طیب اردوغان با توجه به لغو سخنرانی چند تن از وزرای ترکیه در اروپا از جمله به آلمان اشاره کرد و از امکان حیات مجدد مجازات اعدام در ترکیه سخن گفت.
رئیس‌جمهور ترکیه که در آخرین سخنرانی انتخاباتی خود در استانبول به رفراندوم تغییر قانون اساسی اشاره داشت گفت: «این یکشنبه روزی است که در آن مردم ما به کشورهای اروپایی درس خوبی خواهند داد.»
رجب طیب اردوغان افزود: «فردا روزی است که شما باید به آن‌ها [اروپایی‌ها] جواب بدهید. ما به آلمان جواب خواهیم داد، و اتریش، بلژیک، سوئیس و سوئد.»
روز یکشنبه ۱۶ آوریل (۲۷ فروردین) ۵۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از مردم واجد شرایط در ترکیه فراخوانده شدند تا به پای صندوق‌های رأی رفته و به تغییر قانون اساسی رأی بدهند. این تغییر موجب خواهد شد که نظام پارلمانی به نظام ریاستی تغییر یافته و اردوغان قدرت به‌مراتب بیشتری پیدا کند.
در حین تبلیغات رفراندوم ترکیه تنش‌های زیادی میان این کشور و چندین کشور اروپایی به وجود آمد. در چند کشور اروپایی، از جمله آلمان و هلند سخنرانی‌های انتخاباتی چند وزیر ترکیه لغو شد و اردوغان مقام‌های این کشورها را به "نازی‌ها" تشبیه کرد.
اردوغان در سخنرانی خود در استانبول گفت، در صورتی که رفراندوم به نتیجه آری بیانجامد، راه برای حیات بخشیدن مجدد به مجازات اعدام در این کشور باز خواهد شد. او گفت: «اگر پارلمان تصویب کند و مصوبه را به من بدهد من هم تأیید کرده و قضیه را تمام خواهم کرد. اگر این اتفاق نیافتد رفراندوم دیگری در مورد آن برگزار خواهیم کرد و ملت تصمیم خواهد گرفت.»
اردوغان بعد از کودتای ناموفق ژوئیه ۲۰۱۶ از احیای مجازات اعدام سخن گفته بود. تحقق این امر به رأی دوسوم پارلمان نیاز دارد. رأی ۶۰ درصد پارلمان هم امکان برگزاری رفراندوم را فراهم می‌کند.
اتحادیه اروپا اعلام کرده که روند ورود ترکیه به این اتحادیه بلافاصله بعد از احیای مجازات اعدام پایان خواهد یافت.
انتقاد سازمان امنیت و همکاری اروپا
کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) در آخرین روز مبارزات و تبلیغات همه‌پرسی در آنکارا هشدار داد: «فردا ما تصمیم خواهیم گرفت که آیا سیستم پارلمانی دمکراتیک را خواهانیم یا رژیم یک‌تنه یک مرد را؟»
او به رأی‌دهندگان گفت: «آیا می‌خواهید فرزندانتان را در اتوبوسی بدون ترمز بنشانید؟ از دمکراسی حفاظت کنید، همانطور که از فرزندانتان حفاظت می‌کنید.»
محمت حدیمی یعقوب‌اوغلو، نماینده حزب جمهوری‌خواه خلق در کمیسیون انتخابات نیز مبارزات انتخاباتی را ناعادلانه خواند و با اشاره به حزب حاکم عدالت و توسعه گفت، آن‌ها از امکانات دولتی سوء استفاده می‌کنند تا برای سیستم ریاستی تبلیغ کنند. او گفت: «حزب عدالت و توسعه توانست از این طریق بدون مانع تبلیغ کند. حزب از هواپیماها و اتومبیل‌های دولتی استفاده کرد.»
میشائیل لینک، سرپرست هیئت نظارت بر انتخابات ترکیه وابسته به سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز از مبارزات انتخاباتی انتقاد کرد. او گفت، هواداران کمپین "نه" به رفراندوم برای این که برنامه‌های خود را به طور مرتب بر پا کنند "اغلب با دشواری‌های بزرگ" روبرو بودند. مراسم اعلام‌شده و بامجوز آن‌ها به گفته او، بارها لغو شد با این که "ممنوع نشده بود و جلوی آن گرفته نشده بود."
او افزود: «در چنین فضایی برای شهروندان مشکل است که آزادانه اطلاعات و آٰگاهی کسب کنند.»
انتقادها در آلمان
در آلمان بسیاری از سیاستمداران احزاب بزرگ از رفراندوم ترکیه ابراز نگرانی کرده‌اند. به باور آن‌ها، در صورت تغییر قانون اساسی دمکراسی و حکومت قانون در ترکیه به خطر خواهد افتاد.
راینر آرنولد، سخنگوی فراکسیون حزب سوسیال‌دمکرات در مجلس آلمان در گفت‌وگو با روزنامه "زاربروکر سایتونگ" گفت، در صورت پیروزی این رفراندوم "یک شریک ژئواستراتژیک مهم مانند ترکیه دائما از ارزش‌های غرب دور خواهد شد.»
میشائیل هوتر، رئیس مؤسسه اقتصاد آلمان در کلن با اشاره به مصادره حدود ۸۰۰ شرکت بعد از کودتای نافرجام ترکیه در سال گذشته در مورد تحولات احتمالی آینده ابراز نگرانی کرد. او به هفته‌نامه اشپیگل گفت، مصادره این شرکت‌ها "پیام بسیار مهمی به حوزه سرمایه‌گذاری" بود.
هوتر به علاوه در کنار سایر مشکلات اقتصادی از بی‌ثباتی‌های پدید آمده در دو سال گذشته بر اثر اظهارات سیاستمداران ارشد ابراز نگرانی کرد و گفت، این بی‌ثباتی بعد از رفراندوم ترکیه نیز از بین نخواهد رفت.
