حمید زنگنه در گفتگو با کیهان لندن: قرارداد با توتال در کوتاه‌مدت بر اقتصاد ایران اثری ندارد

حمید زنگنه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در آمریکا، در پاسخ به پرسش کیهان لندن مبنی بر اینکه اثر قرارداد نفتی تهران با توتال بر اقتصاد ایران چیست، و آیا در کوتاه‌مدت قابل لمس است، گفت: «مقدمتا باید عرض کنم، قرار است توتال تا پایان امسال، ۲ میلیارد دلار برای مقدمات توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی هزینه کند، و بعد از آن تا ۴ میلیارد دیگر، بستگی به آنچه نیازمند کار است، سرمایه‌گذاری کند. این کار ۴ سال طول می‌کشد، به عبارتی تا سال ۲۰۲۱ میلادی که با اجرایی شدن آن قرار است گاز تولید شده برای مصرف داخلی ایران استفاده شود.»

با این توضیحات وی ادامه می‌دهد: «من فکر نمی‌کنم در کوتاه‌مدت این قرارداد، به خودی خود بر اقتصاد ایران اثری داشته باشد. این پروژه CAPITAL INTENSIVE است، یعنی اندوخته‌ای که از سود یا درآمد مستقیم ناشی نشده است. به عبارتی دیگر، بیشتر این سرمایه‌گذاری CAPITAL «سرمایه»‌ خواهد بود و شامل نقدینگی نشده و در برگیرنده ماشین‌آلات و فن‌آوری است. از این جهت تصور نمی‌کنم برای مردم کوچه و بازار قابل لمس باشد، آن هم در کوتاه‌مدت.»

به گفته‌ی حمید زنگنه، «آنچه قرار است اتفاق بیفتد، آن هم در ۴ سال آینده، این است که ایران را از نظر گازی در سال ۲۰۲۱ تقرییا خودکفا کند. یادمان باشد که ایران برای استفاده داخلی، از ترکمنستان گاز وارد می‌کند، با اجرای قرارداد توتال، تقرییا واردات گاز از سوی ایران از بین خواهد رفت، و این موضوع برای ایران بسیار مهم است، چون بخشی از سرمایه ایران برای خرید گاز هزینه نمی‌شود و ایران قادر خواهد شد گاز مصرفی خود را تامین کند.»

شرکت ملی نفت ایران: قرارداد توتال تحریم‌‌پذیر نیست

در حالی که روزنامه ایران متعلق به دولت حسن روحانی، از قول علی کاردر، مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، نوشته است « قرارداد توتال به گونه‌ای تنظیم شده که تحریم‌‌پذیر نیست و از این نظر جای نگرانی وجود ندارد»، مسعود درخشان، اقتصاددان، در شبکه افق متعلق به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه نفت و گاز و حقوق نفت و گاز و قراردادها بحث‌های تخصصی هستند و با منافع ملی گره خورده است، لذا نباید سیاسی به آنها نگاه کرد، گفت: «در رابطه با همین قرارداد توتال نقدهای کارشناسی ما را با بحث‌های غیرعلمی مانند ریختن دیوار تحریم و دلواپسی و... جواب می‌دهند.»

تاثیر قرارداد توتال بر سرمایه‌گذاری و تحریم‌های جدید

حمید زنگنه در پاسخ به این پرسش کیهان لندن که قرارداد ایران با شرکت نفتی توتال، تا چه اندازه بر امر سرمایه‌گذاری و تحریم‌های احتمالی که می‌گویند در راه است، تاثیرگذار خواهد بود، گفت: «من خوش‌بین و امیدوارم هستم که هم بر سرمایه‌گذاری و همچنین بر موضوع تحریم‌ها اثر مثبت داشته باشد. برداشت من بر این است که شرکت توتال بدون اجازه آمریکا زیر پای این قرارداد نرفته چرا که بحث تحریم‌های تازه‌ای از سوی سنای آمریکا مطرح است، بنابر این اگر توتال با آمریکایی‌ها در این باره صحبت نکرده باشد، ریسک بسیار بزرگی برای توتال و فرانسه است. هر چند پیشتر ایران، قراردادهایی با شرکت‌های نفتی از جمله همین توتال امضا کرد، و به علت تحریم‌ها، این قراردادها اجرا نشد. اما تصور نمی‌کنم این بار چنین شود چون به احتمال زیاد فرانسوی‌ها در این مورد با آمریکایی‌ها صحبت کرده‌اند. اروپایی‌ها میل زیادی به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، و قرارداد توتال نیز بعد از فروش هواپیماهای مسافربری به ایران محقق می‌شود. اجازه بدهید این نکته را هم اضافه کنم که آقای ترامپ سرمایه‌دار است و از این رو مردی است که مسائل مالی برایش مهم است و به دست مردم هم نگاه می‌کند، همان طور که در عربستان سعودی رقص شمشیر کرد و قرارداد ۴۶۰ میلیارد دلاری هم امضا کرد. از این رو فکر نمی‌کنم بی گدار به آب زده باشند.»

توتال،عامل جدید شکاف قدرت در جمهوری اسلامی ایران

روزنامه ایران متعلق به دولت حسن روحانی، پنج روز بعد از امضای قرارداد با توتال چنین نوشت:

«حاشیه‌ها درباره انعقاد قرارداد ۴.۸ میلیارد دلاری توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که طی روزهای اخیر به کنسرسیومی با حضور شرکت‌های توتال فرانسه، سی‌ان‌پی‌سی چین و پتروپارس ایران واگذار شد، تمامی ندارد. در حالی که پس از اصلاح قراردادهای نفتی در اواسط دولت یازدهم بسیاری از منتقدان سؤال می‌کردند که چرا وزارت نفت با استفاده از ظرفیت‌های جدید در این قراردادها و همچنین لغو تحریم‌ها قرارداد تازه‌ای با پیمانکاران خارجی امضا نمی‌کند، حالا همین منتقدان به بزرگترین قرارداد سرمایه‌گذاری خارجی در دوران پسابرجام در صنعت نفت می‌تازند...»

«آنان» که به نوشته ارگان دولت به قرارداد با توتال «می‌تازند»، شامل سپاه پاسداران جمهوری اسلامی و روزنامه کیهان تهران می‌شود. برای نمونه سرتیپ پاسدار عبادالله عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی در این باره چنین بیان کرده است: «وزارت نفت گفته است می‌خواهد قراردادها به سمت مناقصه برود اما واگذاری فاز ۱۱ به توتال بدون تشریفات مناقصه بوده است... می‌گویند شرکت توتال در قرارداد باید از شرکت‌های داخلی استفاده کند اما ما هیچ وقت نباید عزت خود را زیر سوال ببریم و در حالی که توانایی داریم پیمانکار دست دو شویم... در حالی که باید مردم را به سمت سرمایه‌گذاری در طرح‌ها هدایت کنیم اما بد مدیریت کرده‌ایم... اگر صنعت پالایشگاه‌سازی بومی شده به این دلیل است که به توانمندی‌های داخلی اتکا کرده‌ایم... اگر به جای نگاه کردن به جاهای دیگر به ظرفیت‌های داخلی توجه کنیم تحریم‌ها اثری ندارد...»

روزنامه کیهان تهران نیز چندین بار عنوان اصلی صفحه نخست خود را به همین موضوع اختصاص داد، و در گزارش «توتال بوی کرسنت می دهد» نوشته است: «... شواهد نشان می‌دهد دولت با انعقاد قراردادهایی همچون قرارداد با توتال، علاوه بر آنکه امتیازات گسترده و خارج از عرفی به خارجی‌ها داده و دست مجموعه‌های توانمند داخلی را از انجام این پروژه‌ها کوتاه نموده، پیش‌بینی‌های لازم را برای وضعیت کاملا محتمل بازگشت تحریم و فرار مجدد شرکت‌های خارجی انجام نداده است. این در حالی است که خود غربی‌ها از هماهنگی کامل با آمریکایی‌ها در صورت تحریم مجدد ایران سخن می‌گویند...»

چراغ سبز دولت روحانی به واشنگتن

در شرایطی که زمزمه تحریم‌های جدید سنای آمریکا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مطرح است، روزنامه دولتی ایران با تاکید بر اینکه قرارگاه خاتم‌الانبیاء از قرارداد وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران با توتال خبر نداشته، رسما اعلام کرد :«نام قرارگاه سازندگی خاتم نیز در لیست ۱۲ شرکتی که به‌ عنوان همکار ایرانی طرح در اختیار رهبر کنسرسیوم یعنی توتال قرار گرفته وجود داشته است، ولی این شرکت با ارزیابی‌های فنی و با توجه به تجارب شرکت‌ها، خود شرکت پتروپارس را که یکی از شرکت‌های بزرگ ایرانی است انتخاب کرده است.»

در همین حال بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، در مراسم امضای قرارداد بین شرکت نفت با توتال اظهار داشت: «ما همکاری استراتژیک خود را با توتال و شرکت‌های چینی و روسی ادامه می‌دهیم، همچنین مانعی برای حضور شرکت‌های آمریکایی نداریم بلکه دولت آمریکا خود ایجاد مانع می‌کند.» وی تاکید کرد: «ما طی ۱۱۰ سال حضور در بازار نفت همواره به امنیت عرضه معتقد بوده‌ایم.»

قرارداد توتال برای مردم کوچه و بازار قابل لمس نیست

نخستین قرارداد نفتی پس از برجام در شرایطی امضا شده که بر اساس آمار رسمی، لشکر بیکاران در ایران رو به افزایش است. بر اساس تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۶ به ۱۲ و شش دهم درصد رسیده که نسبت به سال گذشته ۴دهم درصد افزایش یافته است.

با این وجود روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد، با اشاره به اینکه «توتال به ایران آمد» عنوان اصلی صفحه نخست خود را به «بفرمایید گلابی برجام» اختصاص داد، و از قول حمید حسینی، کارشناس نفت و فعال اقتصادی نوید داد «... قطعا پشت قرارداد دیروز، رشد اقتصادی قابل توجهی نیز هست...»

حمید زنگنه، در پاسخ به این پرسش کیهان لندن، که آیا قرارداد توتال به امر اشتغال‌زایی کمک می‌کند، گفت: «من فکر نمی‌کنم کمکی بکند به خاطر اینکه نیروی کاری که توتال دنبال آن است، شامل کارگر معمولی نیست. آنچه توتال به دنبال آن است، نیروی متخصص و حرفه‌ای است، که تصورم بر این است که توتال این نیرو را با خود خواهد آورد، از این جهت فکر نمی‌کنم قرارداد توتال به امر اشتغالزایی کمک کند و به عبارتی برای مردم کوچه و بازار قابل لمس باشد.»