آرزو فرشید ـ شرق: تهران و پاریس در حال تحکیم روابط خود هستند؛ روابط اقتصادی و تجاری رو به افزایشی که با برخی از حوزه‌های سیاسی نیز همراه شده است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری جدید برای ارتباط با دنیا به‌ویژه ایران، دیدگاهی مثبت دارد و با آغاز به کار دولت دوازدهم می‌توان به سیر صعودی این روند امیدوار بود. با «فرانسوا سمنو»، سفیر فرانسه در تهران، به آنچه در سفر محمدجواد ظریف به پاریس گذشت و برنامه کشورش در رابطه با ایران پرداختیم.
* از سفر اخیر آقای ظریف به فرانسه شروع کنیم، ارزیابی شما از دستاوردهای این سفر چیست؟
- سفر بسیار مهمی بود. این نخستین تماس مستقیم آقای ظریف با مقامات فرانسوی بعد از انتخابات فرانسه بود. این گفت‌وگوها در ادامه تبادل مشترک اما در شرایط جدید یعنی پیروزی آقای مکرون در فرانسه و انتخاب مجدد آقای روحانی در ایران انجام شد.
پس از برجام و سفر پرزیدنت روحانی به پاریس، در ژانویه ۲۰۱۶، روابط ایران و فرانسه پویایی بسیار مثبتی داشت و در پرتو سفرهای متعدد وزرای دو کشور در ۱۸ ماه گذشته در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی باقوام‌تر شد. هم وزرای امور خارجه و اقتصاد سفرهای متقابلی داشتند و هم شرکت‌ها، رؤسای دانشگاه‌ها، پزشکان و... که با یکدیگر تعامل دارند. آهنگ تعاملات در ماه‌های اخیر، با توجه به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، در ایران و فرانسه کمی کند شده بود. البته این بسیار طبیعی بود و پس از انتخاب امانوئل مکرون و انتخاب مجدد حسن روحانی، تماس‌ها با شدت بیشتری برقرار شد. دو رئیس‌جمهوری دو مرتبه با یکدیگر گفت‌وگوی تلفنی داشته‌اند. پرزیدنت امانوئل مکرون هم به مناسبت انتخاب مجدد رئیس‌جمهوری ایران به او تلفن کرد و هم برای اعلام مراتب تسلیت فرانسه پس از سوءقصد ۱۷ خرداد. سفر آقای ظریف به پاریس، در روزهای ۸ و ۹ تیر نیز مرحله بسیار مهم دیگری در ازسرگیری روابط دوجانبه و فرصتی برای دیدار با ژان‌ایو لودریان، وزیر امور خارجه و رئیس‌جمهوری فرانسه بود. در دیدارها مسئله بحران‌های منطقه‌ای نیز مطرح شد. چند روز بعد، در ۱۲ تیر و این بار در تهران، سومین نشست گفت‌وگوی سیاسی ایران و فرانسه میان کریستیان ماسه، دبیرکل وزارت خارجه فرانسه و مجید تخت‌روانچی، معاون وزارت امور خارجه ایران، برگزار شد. این دیدارها امکان بررسی همه جنبه‌های روابط دوجانبه‌مان اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را فراهم کرد.
* درباره روابط دوجانبه سؤالات بیشتری دارم اما قبل از اینکه از سفر آقای ظریف فاصله بگیریم، خوب است که به مسئله برگزاری اجلاس سالانه منافقین در پاریس بپردازیم. این اجلاس یک روز بعد از آنکه آقای ظریف فرانسه را ترک کرد برگزار شد و با گلایه مقامات تهران همراه بود. دولت فرانسه که قطعا می‌دانست این موضوع برای ایران خوشایند نیست، چرا در شرایطی که روابط دو کشور درحال افزایش و تعمیق است؛ اجازه برگزاری این اجلاس را داد؟
- این موضوعی است که رسانه‌ها در روزهای گذشته بسیار به آن پرداخته‌اند. مقامات فرانسوی در حین سفر آقای ظریف با ایشان درباره این موضوع صحبت کردند. وقتی آقای ماسه در تهران بود نیز دراین‌باره بحث شد. هیچ ابهامی در این خصوص وجود ندارد و فرانسه و مقامات فرانسوی هیچ رابطه‌ای با این گروه ندارند. ما از اصول، ایدئولوژی و فعالیت‌های این گروه حمایت نمی‌کنیم. همان‌طور که می‌دانید، سازمان‌های دفاع از حقوق بشر نیز فعالیت‌های این سازمان غیردموکراتیک را که ماهیت فرقه‌ای دارد محکوم می‌کنند. تأکید می‌کنم دولت فرانسه هیچ رابطه‌ای با این سازمان ندارد. خودداری این سازمان از اعلام رسمی امتناع از خشونت از نظر ما محکوم است. مسئله این است که سازمان مجاهدین هر سال، در حومه پاریس، گردهمایی دارد و قوانین فرانسه مدافع حق آزادی تظاهرات و بیان است و مادامی که در این گردهمایی، عملی غیرقانونی یا خلاف نظم عمومی اتفاق نیفتاده، مقامات فرانسوی اجازه ممنوع‌کردن آن را ندارند.
* بحثی که در ایران مطرح است، رابطه فرانسه با منافقین نیست. موضوع این است که برگزاری این اجلاس در پاریس می‌تواند بر روابط دوجانبه دو کشور اثر منفی داشته باشد همان‌طور که شاهد بودیم، برخی پیشنهاد کاهش روابط اقتصادی را مطرح کردند. مقامات فرانسه برای کاهش این اثر منفی چه فکری دارند و دلخوری پیش‌آمده را چطور رفع خواهند کرد؟
- فکر می‌کنم به این موضوع پاسخ داده‌ام. این گروه هیچ ربطی به فرانسه ندارد و ما بر گسترش روابط خود با ایران در چارچوب برجام تأکید داریم. این مسئله موضوعی جدا از روابط دوجانبه است و در فرانسه به آقای ظریف متذکر شدیم.
* به روابط دوجانبه‌ای که بر گسترش آن تأکید دارید، بپردازیم. آقای روحانی یک بار دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران پیروز شدند و آقای مکرون که قبل از ریاست‌جمهوری در تفاهم‌های اقتصادی با ایران نقش داشت، اکنون رئیس‌جمهوری است. به نظر شما این دو دولت چه نقشی در ارتقای روابط مابین دارند؟
- تأثیر بسیار زیادی خواهد داشت. اراده قوی و مشترکی برای اجرای برجام وجود دارد و آقای مکرون نیز سیاستی پراگماتیک و در جست‌وجوی مفیدبودن، دارد. لودریان، وزیرخارجه فرانسه نیز بر ضرورت اجرای دقیق برجام تأکید کرده است زیرا برجام یک تعهد بین‌المللی بسیار عمیق است و خیلی اهمیت دارد که دو طرف (ایران و ۱+۵) به تعهدات خود عمل کنند. مقامات دو طرف در سطح وزیران امورخارجه و ریاست‌جمهورها به این ضرورت واقف و موافق اجرای کامل برجام هستند. ما حمایت خود را از برجام بارها اعلام کرده و می‌کنیم. از طرفی برجام در یک تاریخ نمادین یعنی ۱۴ جولای و مصادف با جشن ملی فرانسه امضا شده است.
* گفته شده وزیر امور خارجه فرانسه به‌زودی به ایران سفر می‌کند. زمان این سفر مشخص شده است؟ برنامه‌های آقای لودریان در تهران چه خواهد بود؟
- آقای ظریف این ظرافت را داشتند که از همتای فرانسوی خود برای سفر به ایران دعوت کنند. آقای لودریان نیز از این سفر خوشحال هستند. تاریخ سفر هنوز مشخص نشده است و در ماه‌های آینده انجام خواهد شد. این سفر در تعمیق روابط دوجانبه و کمک به حل بحران‌های منطقه اثرگذار خواهد بود.
* بخش عمده‌ای از روابط دوجانبه به همکاری‌های اقتصادی مربوط می‌شود. توافقات مهمی در حوزه خرید هواپیما، خودروسازی و انرژی صورت گرفته است. درباره جزئیات آخرین وضعیت همکاری‌های اقتصادی ایران و فرانسه توضیح دهید.
- همین‌طور است. مسائل اقتصادی در رابطه دوجانبه، جایگاه خاصی دارد. این روابط از یک سو برای دولت‌ها و از سوی دیگر برای شرکت‌های خصوصی دو کشور حائز اهمیت است. در واقع این همکاری‌هایی که برای دو طرف مهم است، میوه برجام است. توافق برجام در ۲۳ تیر ۱۳۹۴، لغو تحریم را پیش‌بینی کرده بود و ما بر این اعتقادیم که ایران باید از مواهب اقتصادی لغو تحریم‌ها بهره گیرد و چنین بهره‌گیری‌ای ضرورتا مستلزم پیشرفت مبادلات اقتصادی دوجانبه است. ما همکاری‌های فنی و اداری در سطح رسمی با وزارتخانه‌های اقتصاد، راه و ترابری و صنایع داریم. در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش، فرایند استانداردسازی بین‌المللی و به‌ویژه در حوزه بانکی همکاری می‌کنیم. اینها در سفر آقای روحانی به فرانسه پیش‌بینی شده بود و ما به همان مسیر مورد توافق احترام می‌گذاریم و براساس آن عمل می‌کنیم.
* درباره همکاری شرکت‌های ایرانی و فرانسوی نیز توضیح دهید.
- همکاری در سطح شرکت‌ها را باید به دو بخش مبادلات و سرمایه‌گذاری تقسیم‌بندی کرد. کشورهای بسیاری بعد از برجام در این بخش فعالیت کردند و فرانسه در این بین جایگاه ویژه‌ای دارد. تبادلات دوجانبه تا دو‌هزار درصد افزایش یافته است. شرکت‌های فرانسوی بسیاری به ایران آمدند. در حوزه خدمات نیز با شرکت‌های ایرانی تبادلاتی داریم. در حوزه سرمایه‌گذاری نیز همکاری‌های شایان توجهی داشته‌ایم. تقاضای بسیار بالایی از سوی شرکت‌های ایرانی برای مشارکت و مدرن‌سازی زیرساخت‌هایشان وجود دارد. می‌توان گفت هیچ کشور دیگری در این زمینه به اندازه فرانسه فعالیت نکرده است. مقامات فرانسوی فعالانه از بازگشت شرکت‌های فرانسوی به ایران که با موفقیت‌های بزرگی همراه بوده است؛ استقبال می‌کنند.
از انرژی صحبت کردید و من باید به بازگشت بزرگترین شرکت نفتی دنیا برای سرمایه‌گذاری در ایران اشاره کنم. آقای پاتریک پویانه مدیرعامل شرکت توتال به تازگی به تهران سفر کرده و با شرکت ملی نفت ایران و پتروپارس قراردادی امضا کردند. یکی دیگر از زمینه‌های عالی همکاری خودروسازی است. مذاکرات و توافقات برای ایجاد شرکت‌های مشترک میان سیتروئن و پژو با شرکای ایرانی‌شان، ایران‌خودرو و سایپا در زمانی بسیار کوتاه انجام شد و اکنون نخستین محصولات این سرمایه‌گذاری‌ها از خط تولید خارج شده‌اند. رنو نیز به همکاری با شرکای ایرانی خود ادامه می‌دهد و مشغول کار روی یک طرح جدید سرمایه‌گذاری مشترک است. این همکاری‌ها برای ایران به دستیابی به آخرین فناوری منجر می‌شود.
در حوزه ترابری نیز قراردادهایی امضا شده است. شرکت اروپایی ایرباس تاکنون سه هواپیما از صد هواپیمای موضوع قراردادش با ایران‌ایر را تحویل داده است. ای‌تی‌آر (شرکت هواپیمایی فرانسوی - ایتالیایی) نیز قراردادی برای تحویل ۴۰ هواپیما امضا کرده و هم‌اکنون چهار فروند از آنها را به ناوگان ایران‌ایر تحویل داده است. با توجه به وسعت ایران و انتظار مردم ایران، توسعه ناوگان هوایی کشور بسیار مهم است، بنابراین همکاری‌های فعلی در این خبر برای مردم ایران، فرانسوی‌هایی که برای گردش یا تجارت به ایران می‌آیند و دیگر گردشگران بسیار خوب است.
به اعتقاد من این همکاری‌ها نشانه اعتماد شرکت‌های فرانسوی به آینده ایران با وجود پس‌زمینه بسیار پیچیده بین‌المللی است. در اینجا من فقط از چند شرکت بزرگ یاد کردم، اما شرکت‌های کوچک و متوسط فراوانی نیز در زمینه‌های متنوع فعال‌اند و تأثیر فعالیتشان بر اشتغال در ایران و فرانسه به‌شکل محسوسی مثبت است. به همه اینها باید تبادلات انسانی دوجانبه را که رو به توسعه است، نیز افزود. در سال ۲۰۱۶ شاهد حضور بیش از ۴۰هزار ایرانی در فرانسه بودیم و این رقم در سال ۲۰۱۷ بیشتر خواهد شد. البته قبول دارم که روند توسعه اقتصادی برای مردم و مسئولان ایرانی بسیار کند پیش می‌رود. تصمیم برای سرمایه‌گذاری، اجرای آن و دیدن اثرات آن در اقتصاد زمان‌بر است و در شش‌ماه و یک سال آینده مشهود نخواهد بود.
* با وجود همکاری‌های گسترده‌ای که به آن اشاره کردید، همچنان مسائلی در زمینه بانکی باقی مانده است.
- بانک‌های بزرگ بین‌المللی هنوز با احتیاط بسیار حرکت می‌کنند. این مسائل از یک‌سو به خاطر حفظ برخی از تحریم‌های غیرهسته‌ای آمریکاست و از سوی دیگر به خاطر سیستم مالی ایران که هنوز به استانداردهای بین‌المللی، به‌ویژه در عرصه شفافیت نرسیده است. مشکلات هنوز باقی است اما راه‌حل‌هایی پیدا شده است. سیستم مالی ایران در حال انجام اقداماتی برای رسیدن به استانداردهای بین‌المللی است تا بتواند با کشورهای اروپایی همکاری‌های بیشتری داشته باشد. پیشرفت‌هایی در این مورد صورت گرفته و فرانسه آماده است مثلا درباره پاسخ به پرسش‌های F. A. T. F به ایران کمک کند. فرانسه ضمنا ابزارهای دیگری را در سطح ملی برای افزایش همکاری اقتصادی با ایران به کار می‌برد. یکی از این ابزارها بیمه اعتباری صادراتی است که از شرکت‌های سرمایه‌گذار در ایران حمایت می‌کند. به اضافه اینکه خزانه‌داری فرانسه به پروژه‌های مشترک ایران و فرانسه وام می‌دهد. بانک دولتی سرمایه‌گذاری فرانسه نیز برای تأمین مالی پروژه‌های مشترک ایران و فرانسه اقداماتی انجام داده است. این یعنی دولت فرانسه امکانات مالی دولتی را به توسعه روابط با ایران اختصاص داده است.
* از توسعه تبادلات انسانی صحبت کردید. همین حالا متقاضیان ویزا صف نسبتا طویلی پشت در سفارت تشکیل داده‌اند. برای تسهیل صدور ویزا و افزایش این تبادلات انسانی چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
- این همان سؤالی است که در اولین روز ورود به ایران از خودم پرسیدم. اصلا درست نیست که متقاضیان ویزا را ساعت‌ها به‌خصوص در روزهای تابستان زیر آفتاب نگه داریم و باید روش بهتری برای این کار یافت. برون‌سپاری صدور ویزا به یک شرکت خصوصی راهکاری است که پیدا کرده‌ایم. این یک پروسه زمان‌بر بود و با مقامات فرانسه در این خصوص صحبت کردیم. نهایتا به این نتیجه رسیدیم که صدور ویزا را از هفته آینده (۲۷ تیرماه) به یک شرکت خصوصی بسپاریم. این شرکت در مرکز تجاری پالادیوم است و فضا و امکانات بسیاری بهتری برای پذیرایی از متقاضیان دارد. البته تصمیم‌گیری درباره صدور ویزا بر عهده سرویس کنسولگری است و این شرکت صرفا برای تشکیل پرونده و کمک به متقاضیان برای تکمیل پرونده است. از آنجا که در این شرکت امکانات بیشتری وجود دارد، حتما زمان موردنیاز برای تعیین وقت ملاقات و صدور ویزا بسیار کاهش خواهد یافت.
* وقتی از همکاری‌های ایران و کشورهای اروپایی صحبت می‌کنیم، نمی‌توان به برگزیت و تأثیر آن بر توسعه روابط ایران و اروپا بی‌توجه بود. روابط فرانسه و ایران را در اروپای بدون انگلستان چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
- شما کاملا حق دارید که این سؤال را بپرسید اما انگلستان هنوز از اتحادیه اروپا کاملا جدا نشده است. فرضیه ما این است که روابط خود را با انگلستان حفظ کنیم. انگلستان از زمان‌های دور متحد فرانسه بوده و روابط اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای با این کشور داریم. صدها هزار فرانسوی در انگلستان زندگی می‌کنند و برعکس؛ انگلیسی‌های بسیاری ساکن فرانسه هستند. با توجه به اهمیت انگلستان و نقش مهمی که در مسائل بین‌المللی دارد، تلاش می‌کنیم روابط خود را حفظ کنیم. به هر حال نظر مردم انگستان برخلاف نظرسنجی‌ها بود و همه را غافلگیر کرد و اکنون مذاکرات اتحادیه اروپا و انگلستان برای تعریف چندوچون برگزیت آغاز شده است. این مذاکرات بسیار پیچیده، طولانی و عمدتا معطوف به مسائل نوعا داخلی است. اما تا جایی که به مسائل دیپلماتیک و به‌ویژه روابط با ایران برمی‌گردد، فرانسه به همکاری تنگاتنگ با آلمان و انگلستان و سرویس دیپلماتیک ادامه خواهد داد. این فرمت که به E۳/UE معروف است، در موفقیت برجام بسیار مؤثر بود و بهتر است به همین شکل حفظ شود. اگرچه هنوز اتحادیه اروپا در تهران دفتر ندارد، اما، پس از برجام، روابطش به‌عنوان اتحادیه اروپا با ایران توسعه یافته است، به‌ویژه در چارچوب گفت‌وگوی سیاسی در سطح عالی. این وضعیت حتی در برگزیت ادامه خواهد یافت.
* آخرین موضوعی که می‌خواهم درباره آن صحبت کنیم، مواضع فرانسه در مورد بحران‌های منطقه است.
- بحران‌های بسیار و متعدد در منطقه فرانسه و ایران را نگران می‌کند و به همین خاطر می‌خواهیم در تغییر این وضعیت نقش‌آفرین باشیم. ثبات و صلح در خاورمیانه مسئله‌ای بسیار مهم برای دیپلماسی فرانسه است. به همین خاطر در مذاکرات هشت و ۹ تیر با آقای ظریف در پاریس و گفت‌وگوهای آقایان ماسه و تخت‌روانچی در تهران به این موضوع پرداخته شد. اولویت اصلی ما در سوریه و عراق مبارزه با داعش است. همان‌طور که می‌دانید، داعش به اروپا و به فرانسه حمله کرده و بسیاری از هم‌وطنان ما را کشته است بنابراین علاوه بر مبارزه با داعش، تأمین امنیت ملی خود را در مرکز توجه داریم. فرانسه با ائتلاف نظامی ضدداعش همکاری می‌کند و هدف اصلی ما خنثی‌سازی و شکست این گروه تروریستی است.
در میدان نبرد، قضایا به شکل روشنی در حال پیشرفت است. موصل آزاد شده و اکنون بازسازی سیاسی و زیرساختی عراق اهمیت ویژه‌ای دارد. دولت آشتی ملی باید با گردهم‌آمدن همه گروه‌های عراقی تشکیل شود و ما در این زمینه با ایران کاملا موافق هستیم و نظر مقامات ایرانی را درباره حفظ تمامیت ارضی عراق تحسین می‌کنیم.
خیلی مهم است که همه گروه‌های عراق برای ساختن آینده این کشور همکاری کنند. این کار سختی است و به توجه بسیاری نیاز دارد تا هیچ گروهی به جز دولت مرکزی عراق بر دیگر گروه‌ها پیشی نگیرد.
درباره سوریه نیز معتقدیم که ضروری است این جنگ و کشتار تقریبا ۳۶۰ هزار نفر در شش سال متوقف شود. پیشرفت نیروهای مورد پشتیبانی ائتلاف که فرانسه نیز عضوی از آن است، در محاصره رقه، پایتخت «خلافت» خودخوانده داعش در سوریه خوب بوده و انتظار داریم رقه به‌زودی سقوط کند. البته گروه‌های تروریستی دیگر مثل القاعده و جبهه النصره نیز وجود دارند که باید علیه آنها مبارزه کنیم.
این مسئله راه‌حل نظامی ندارد. هیچ صلح پایداری بدون راه‌حل سیاسی قابل تصور نیست. باید از این بن‌بست درآمد. فرانسه چهار اصل را برای راه‌اندازی مجدد راه‌حل سیاسی پیشنهاد می‌کند: جنگ با انواع تروریسم، ممنوعیت مطلق همه سلاح‌های شیمیایی، ارسال بدون محدودیت کمک‌های انسان‌دوستانه و گردهمایی تمام گروه‌های سوری با حمایت سازمان ملل در فرایند مذاکرات. بر‌این‌اساس، ما مشوق ایجاد مناطق کاهش تنش بر وفق مذاکرات آستانه که ایران در آن شرکت دارد، هستیم. همان‌طور که آقای مکرون اشاره کرده‌اند، رفتن بشار اسد برایمان پیش‌شرط مذاکرات نیست؛ اما درعین‌حال اعتقاد داریم بشار اسد در بطن راه‌حل سیاسی قرار ندارد.
فرانسه آماده است در چارچوب این اصول با همه کسانی که برای یافتن راه‌حل بحران اقدام کنند، همکاری کند. فرانسه به مذاکرات عمیقی در همه این موارد و مجموعه بحران‌های منطقه در چارچوب گفت‌وگوی سیاسی بین دو کشور، با ایران مشغول است.
