میثم سلیمانی - اعتماد: ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، روز پنجشنبه از ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی در کاخ کرملین استقبال رسمی انجام داد. تصاویر استقبال پوتین از ملک سلمان نشان می‌دهد که مراسم بسیار مجلل و با شکوه بوده است؛ به گونه‌ای که شاید کمتر از این زوایا عکسی از کرملین منتشر شده باشد و حتی می‌توان گفت به نحوی متفاوت از سایر رهبران کشورها از پادشاه عربستان استقبال شد. پرچم‌های دو کشور در ابعادی بسیار بزرگ در کنار سران دو کشور قرار داشت. لوسترهای مجلل در تصاویر بسیار به چشم می‌آید و سر سرای بزرگی که برای میزبانی از ملک سلمان در نظر گرفته شده بود، نشان می‌داد کاخ کرملین برنامه‌ای ویژه را برای استقبال از پادشاه عربستان ترتیب داده است. بسیاری معتقدند دو طرف قصد داشتند با این دیدار روابط نزدیک و طولانی بین دو کشور را به نمایش بگذارند که در طول سالیان گذشته بر اثر برخی نزاع‌های بین‌المللی تحت‌الشعاع قرار گرفته بود. ملک سلمان نه‌تنها به عنوان نخستین پادشاه سعودی است که به روسیه سفر کرده بلکه نخستین پادشاه سعودی است که توانست روابط دو تولید‌کننده بزرگ نفت جهان را به سمتی ببرد که طرفین بتوانند در خصوص تثبیت قیمت نفت با یکدیگر به توافق برسند و روابط اقتصادی بین دو کشور را به حدی بی‌سابقه بهبود ببخشند و حتی تلاش کنند که جنگ سوریه را نیز متوقف کنند.
برخی تحلیلگران معتقدند که این سفر را می‌توان در راستای تلاش‌های سلمان از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۵ دانست که قصد داشت تکیه گاه سنتی و تاریخی عربستان، یعنی امریکا را به نوعی تغییر دهد و وارد ارتباطاتی گسترده با سایر بازیگران بین‌المللی شود. چرا که عربستان در طول دهه‌های اخیر تنها متحد اصلی خود در جهان را امریکا می‌دید و به سایر بازیگران عرصه بین‌المللی توجه ویژه‌ای نداشت. از سوی دیگر این دیدار به نوعی نمایانگر نفوذ هرچه بیشتر روسیه در خاورمیانه است. به طور مثال هرچند دو کشور در بحرانی مانند روسیه دو دیدگاه کاملا متفاوت را دنبال می‌کردند و حتی عربستان از تروریست‌ها و مخالفان سوری برای سرنگونی بشار اسد حمایت می‌کرد، اما حالا روسیه به حدی روی سیاست عربستان تاثیرگذار شده است که می‌تواند نوع نگاه این کشور را به بحران سوریه تا حدی تغییر دهد و حتی به سمت بی‌تفاوتی نسبت به آینده اسد در سوریه بکشاند. هرچند که عربستان به طور کامل موضع خود را تغییر نداده اما نوع نگاه اولیه این کشور نسبت به سوریه و شخص اسد تغییر کرده است. فیصل عباس، سردبیر عرب نیوز که به همراه ملک سلمان به مسکو آمده می‌گوید: ما نمی‌توانیم از این واقعیت چشم پوشی کنیم که روسیه تبدیل به یک بازیگر کلیدی در خاورمیانه شده است، به ویژه اینکه از زمان دکترین اوباما مبنی بر کاهش نقش ایالات متحده در منطقه، نقش مسکو بسیار پررنگ‌تر از قبل شده است. وی در ادامه افزود: روسیه با قدرت مالی و نظامی خود توانسته خود را وارد این معادله کند. به گزارش نیویورک‌تایمز این تغییر در نوع سیاست خارجی عربستان در حالی شکل گرفته است که بسیاری منتظر بازنشستگی ملک سلمان هستند و در حال حاضر نیز اصلاحات داخلی در این کشور رفته رفته برجسته می‌شود و جامعه از شکل محافظه‌کاری خود در حال خارج شدن است. او در احکامی طی هفته گذشته قدرت دستگیری را از پلیس مذهبی این کشور حذف و ممنوعیت رانندگی زنان را نیز لغو کرد. همچنین انتظار می‌رود تغییرات دیگری همچون لغو ممنوعیت سینما نیز صادر شود. با این وجود بیش از نیم قرن است که عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین متحد امریکا در منطقه به حساب می‌آید و پادشاهان زیادی در عربستان و روسای جمهوری متعددی در امریکا با یکدیگر در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی در خاورمیانه همکاری کردند و هیچگاه در روابط دو طرف شکاف جدی به وجود نیامد. با این حال سفر ملک سلمان به مسکو در حالی صورت گرفته است که تنها چندماه پیش از آن دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا به عربستان سعودی سفر کرد و در آنجا مورد استقبال گرم اعراب قرار گرفت و در مورد تغییر روابط در خاورمیانه سخن گفت و نگاهی متفاوت از باراک اوباما را در خصوص منطقه به نمایش گذاشت. پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز عربستان سعودی به اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک کشور متخاصم نگاه می‌کرد و تلاش کرد از اسلام به عنوان پادزهری برای مقابله با کمونیسم و شورش‌های احتمالی در دوره جنگ سرد استفاده کند. عربستان در دهه ۱۹۸۰ با آژانس مرکزی اطلاعات پاکستان در برابر تجاوز شوروی به افغانستان همکاری کرد. در دوره‌ای که ملک سلمان یک شاهزاده جوان بود، کمیته‌ای را رهبری می‌کرد که در آن از ثروتمندان سعودی پول می‌گرفت تا از مجاهدین افغان در برابر شوروی حمایت کنند. اخیرا نیز عربستان سعودی از شورشیان ضد کرملین در جمهوری چچن حمایت کرد. چرا که پادشاهی عربستان سعی کرده با مناطقی که با روسیه در چالش هستند از جمله چچن که مخالفان کرملین در آن حضور داشتند ارتباط برقرار کند. اما پوتین اجازه نداد که منافع روسیه و متحد اصلی او رمضان علی قدیروف رهبر جمهوری چچن به طور جدی به خطر بیفتد و تمام شورش‌ها و مخالفان رهبر چچن را سرکوب کرد. در سال‌های اخیر هرچند روسیه و عربستان در خصوص سوریه و آینده اسد مشکل داشتند اما تحلیلگران در حال حاضر معتقدند که روسیه به دنبال راضی کردن عربستان برای حمایت از مناطق کاهش تنش در سوریه است و در طرف مقابل نیز عربستان سعودی به دنبال کمک روسیه در راستای کاهش نفوذ ایران در منطقه است. اما تحلیلگران تردید دارند که روسیه با توجه به زمینه‌های همکاری‌های خود با ایران به خصوص در سوریه و حمایت از بشار اسد، از عربستان علیه ایران حمایت کند و احتمالا سعودی‌ها در این امر ناموفق خواهند بود. به گزارش خبرگزاری اینتر فاکس روسیه، ملک سلمان در دیدار خود با ولادیمیر پوتین در خصوص فعالیت‌های منطقه‌ای ایران مدعی شد: ایران باید مداخله خود در خاورمیانه را متوقف کند. وی تاکید کرد که، امنیت و ثبات منطقه خلیج فارس و خاورمیانه ضرورت فوری دستیابی به ثبات و امنیت در یمن است. این امر مستلزم آن است که ایران دخالت در امور داخلی منطقه را متوقف کند و فعالیت‌هایی که وضعیت منطقه را بی‌ثبات می‌کند نیز کنار بگذارد. گفتنی است در پی توافق‌های نظامی که میان پوتین و سلمان صورت گرفته دو طرف دوازده سند را امضا کردند که شامل معامله‌ای در مورد خرید سپر دفاع موشکی اس-۴۰۰ مشهور روسی به ریاض نیز می‌شود. طرفین توافق کردند که مکانیسم تولید تفنگ‌های کلاشینکف را به عربستان سعودی بفروشند. با این حال برخی تحلیلگران روسی معتقدند که هرچند همکاری‌های موفقیت‌آمیز در زمینه‌های دفاعی، ارتباطی، فضایی، تجارت و سرمایه‌گذاری همگی از جمله دستاوردهای اصلی این سفر بود، اما واقعیت این است که نرم شدن جهان سنی و تغییر نوع نگرش آنها به سیاست خارجی روسیه می‌تواند تبدیل به مهم‌ترین پیامدهای سیاسی این سفر شود. همچنین رهبران دو کشور در مورد مسائلی مربوط به مبارزه با تروریسم در خاورمیانه نیز توافق کردند. در این مورد ملک سلمان در مورد ابتکار ریاض برای ایجاد یک مرکز بین‌المللی برای مبارزه با جنبش‌های تروریستی تحت حمایت سازمان ملل متحد صحبت کرد. او در مورد بحران‌های بین‌المللی از جمله سوریه نیز گفت که ریاض به راه‌حل سیاسی با تضمین حفظ امنیت، ثبات و وحدت در این کشور معتقد است.
غیبت ایران در سخنان عادل الجبیر
با این وجود عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی که همراه ملک سلمان به مسکو سفر کرده است در اقدامی نادر در سخنان خود حرفی از ایران به میان نیاورد و تمرکز سخنان خود را بر روابط دوجانبه قرار داد. او در جمع خبرنگاران گفت: ریاض علاقه‌مند به همکاری با مسکو در همه سطح‌ها است و اسنادی که در طول سفر به امضای طرفین رسید به این امر کمک خواهد کرد. وی افزود سفر ملک سلمان یک رویداد تاریخی است زیرا نخستین سفر رسمی پادشاه عربستان سعودی به مسکو در تاریخ روابط دوجانبه است. جبیر تاکید کرد در حال حاضر چندین چالش وجود دارد که باید در روابط به آن غلبه کنیم و همچنین باید از این سفر در راستای توسعه همکاری نیز استفاده کنیم. شکی در آن نیست که روابط ما از سطحی خوب به سطحی عالی ارتقا پیدا خواهد کرد. هنوز مشخص نیست موضع متحدان منطقه‌ای روسیه از جمله ایران و ترکیه نسبت به نزدیکی روابط مسکو و ریاض چیست اما دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز جمعه به خبرنگاران گفت: رییس‌جمهور پوتین و پادشاه سلمان، در گفت‌وگو‌های روز پنجشنبه درباره همکاری‌های نظامی خود بحث و گفت‌وگو کردند که کشورهای دیگر نباید در مورد چنین روابطی نگران باشند. وی در ادامه سخنان خود گفت: کار روی این موضوع ادامه خواهد داشت. بهبود همکاری نظامی میان روسیه و عربستان سعودی علیه یک کشور ثالث مطرح نیست و ما اعتقاد داریم که نگرانی در مورد این مساله بی‌اساس است.
