رویداد۲۴- ایران به مرحله برجسته‌ای از نفوذ رسیده که با هر قدرت منطقه‌ای طی نیم‌قرن اخیر رقابت می‌کند. باوجودآنکه در این میان محدودیت‌هایی درمورد میزان گسترش اختیاراتش وجود دارد، خیزش سریع تهران چالش‌های جدیدی را برای آمریکا، اسرائیل و عربستان ایجاد کرده چراکه سلطه پیشین آن‌ها را تضعیف می‌کند. تهران تا چه اندازه می‌تواند این دسترسی و اختیار را گسترش دهد؟
به گزارش کریستین ساینس مانیتور، این باور عمیق در بغداد وجود دارد که مداخله فوری ایران در عراق در ژوئن 2014 مانع از پیشروی سریع داعش شد و پایتخت عراق را «نجات داد»، درحالی‌که آمریکا تردید کرد و واکنش به این مسئله را ماه‌ها به تأخیر انداخت و عراق را در روزهایی که نیاز داشت، رها کرد.
هاشم الموسوی، سخنگوی رسمی مقاومت اسلامی نجباء دراین‌باره گفت: «اگر تسلیحات ایران نبود، داعش حال روی این مسند تکیه زده بود. پیروزی ما بر داعش پیروزی برای تمام بشریت است.»
و همچنین یک پیروزی برای ایران که ناشی از مبارزات ضدداعش در عراق، سوریه و ورای آن به‌عنوان یک ابرقدرت منطقه‌ای بی‌رقیب با سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای به‌مراتب بیشتر برای شکل دادن به اتفاقات در خاورمیانه است.ایران تا پیش‌ازاین موفقیت بسیار محدودی در تلاش برای گسترش نفوذ خود در جهان اسلام با اکثریت سنی داشت اما امروز -به‌واسطه سال‌ها مداخله نظامی برای مبارزه با داعش و تقویت متحدان خارجی، سال‌ها تقلیل رهبری آمریکا و پیشی گرفتن و شکست دادن چندباره رقیب اصلی منطقه‌ای خود، عربستان سنی- به قدرت مسلط در منطقه تبدیل شده است.
یکی از روایت‌های خاورمیانه مدرن این است که قدرتمندان به دنبال تثبیت جایگاه خود در سراسر دولت‌های اغلب ناآرام این منطقه هستند. اما حال ایران به مرحله برجسته نفوذی رسیده که با هر قدرت منطقه‌ای در نیم‌قرن اخیر رقابت می‌کند، خیزش سریع تهران چالش‌های جدیدی را برای آمریکا، اسرائیل و عربستان ایجاد کرده چراکه سلطه پیشین آن‌ها را تضعیف می‌کند. در منطقه‌ای که همین حالا هم به‌واسطه چندین جنگ، بقایای ناآرامی‌های عربی ، و شکاف روزافزون سنی و شیعه دچار انجماد شده، سؤال اساسی این است: تهران تا چه اندازه می‌تواند نفوذ خود را گسترش دهد؟
جالب آنکه نخستین گام‌های گسترش نفوذ ایران در نتیجه اقدامات آمریکا برداشته شد. نیروهای آمریکا در سال 2001 طالبان را در افغانستان برکنار، و دیکتاتور عراق، صدام حسین را در سال 2003 سرنگون کردند -هر دو دشمنان استراتژیک ایران. اما اقدامات خود ایران از سال 2011 در کنار تعهد متحدانش -به‌ویژه روسیه- و عدم وفاداری دشمنانش بود که منجر به جایگاه جدید منطقه‌ای این کشور شد.
کمک به شکست داعش لحظه مهمی برای این دولت اسلامی بود. ایران مدت‌ها آمریکا را متهم کرده که در ابتدای امر داعش را به وجود آورد- و از اتهامات مکرر دونالد ترامپ در مبارزات انتخاباتی‌اش نسبت به باراک اوباما نقل می‌کند که وی را «بنیان‌گذار» این سازمان تروریستی خواند.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم ایران در اواخر نوامبر با اعلام پیروزی بر داعش، آن را «پیروزی مقدس محور مقاومت» خواند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در 23 اکتبر گفت: «بدون ایران... نمی‌توان هیچ گام سرنوشت سازی در عراق، سوریه، شمال آفریقا و خلیج‌فارس برداشت.»
بی‌تردید ائتلاف آمریکا و بیش از 25 هزار حمله هوایی آن در نابود کردن داعش و بیرون راندن آن از عراق و سوریه نقش داشته است. و بی‌تردید نیروی هوایی روسیه نقش مهمی در نجات متحد ایران، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه داشته است.
اما ایران به‌طور چشمگیری ساختارهای قدرت منطقه‌ای را از طریق یک الگوی عمل‌گرا و اغلب اقدامات مخاطره‌آمیز به نفع خود تغییر شکل داده است. ضمن اینکه عربستان به‌عنوان رقیب جدی ایران، نتوانسته مانع از گسترش نفوذ تهران شود و حتی روند آن را کند نکرده است.
اسرائیل هم شاهد تهدید افزایش قدرت نیروهای طرفدار ایران در مرزهای خود است. ضمن اینکه حزب‌الله لبنان که از حمایت ایران برخوردار است به‌عنوان مدلی از نیروهای نیابتی جدیدتر ایران خدمت می‌کند.
فواز جرجس، کارشناس امور خاورمیانه در دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی لندن گفت: «به لحاظ تاریخی، ایران هرگز در چنین جایگاه قدرتمندی قرار نداشته است.»
مطلب قبلی...
مطلب بعدی...
