کشتگان در سال ۲۰۱۷

در سال ۲۰۱۷، در جهان ۶۵ روزنامه‌نگار، شهروند خبرنگار و همکار رسانه‌ها کشته شده‌اند. ۲۶ تن از آن‌ها به هنگام انجام وظیفه کشته شده‌اند، و قربانی بمباران‌ها و یا حمله‌های انتخاری بوده‌اند. ۳۹ تن دیگر برای اطلاع رسانی‌ و یا تحقیق کاووشگرانه‌شان که منافع قدرت‌های سیاسی، مذهبی و یا مافیایی را تهدید کرده است، هدف قرار گرفته و کشته شده‌اند. همچون سال گذشته شمار این روزنامه‌نگاران کلان و ۶۰٪ از کشتگان را تشکیل می‌دهند. و هدف کشتارگران آن‌ها یکی است دم فروبستن‌شان.

بیلان ۲۰۱۷ گزارش‌گران بدون مرز(RSF) نشان‌گر کاهش نسبی ( ۱۸٪ ) شمار کشتگان نسبت به سال گذشته ( ۷۹ تن) است. این کاهش در میان روزنامه‌نگاران حرفه‌کار (۵۰ تن در این سال) از سال ۲۰۱۲ که با اغاز جنگ سوریه و ۸۷ کشته، مرگبارترین سال بود، ادامه دارد. نکته دیگر در بیلان امسال این است که سال ۲۰۱۷ در ۱۴ سال گذشته کم مرگ‌ترین سال برای روزنامه‌نگاران است.

چرایی کاهش کشتگان

این کاهش را در بینش نخست، افزایش آگاهی نسبت به ضرورت حفاظت از روزنامه‌نگاران و کارزارهای متعدد سازمان‌های جهانی و رسانه‌ها در این باره توضیح می‌دهد. دوم دوره‌های آموزشی ایمنی برای خبرنگاران که افزایشی چشمگیر داشته‌اند، به آموزش خبرنگاران در حفاظت از خود به ویژه در مناطق ناامن کمک کرده است. بهتر شدن شرایط امنیت شغلی خبرنگاران آزاد (فری‌لانس) و نزدیکی همسان به وضعیت روزنامه‌نگاران بکار گمارده شده در رسانه‌های، تأثیر پیدایی بر امنیت آن‌ها در مناطق ناامن داشته است. در ابن باره یادآور شویم که در سال ۲۰۱۵ ائتلافی متشکل از ۹۰ گروه‌ رسانه‌ای و انجمن‌های جهانی به مانند گزارش‌گران بدون مرز، اسوشیتد پرس، خبرگزاری فرانسه، رویترز و ... برای بهینه کردن موازین حفاظت از خبرنگاران آزاد در جهان تشکیل شده است.

همچنین باید یادآور شد که کازرار حمایتی سازمان‌های پشتیبان و حمایت کننده از روزنامه‌نگاران از این میان گزارش‌گران بدون مرز، نزد دولت‌ها و نهادهای جهانی به ثمر نشسته است. از مجمع عمومی و شورای امنیت و شورای حقوق بشر سازمان ملل تا شورای اروپا و ... گزارش‌گران بدون مرز ده‌ها پشینهاد و توصیه برای تأمین ایمنی خبرنگاران ارائه داده است. آخرین آن‌ها مصو.به‌ای است که در ۲۰ نوامبر سال روان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید. این مصوبه نگاه ویژه‌ای به آزار‌گری و حمله به خبرنگاران زن دارد که به هنگام انجام وظیفه خود قربانی تبعیض و تهاجم‌های جنسی و آزارهای آنلاین و فیزیکی می‌شوند.

کاهش کشتگان را می‌توان همچنین با خالی شدن کشورهای خطرناک از خبرنگاران توضیح داد. از این میان سوریه، عراق، یمن و لیبی را می‌توان مثال زد که از روزنامه‌نگاران حرفه‌کار خالی می‌شوند. در این کشورها برخی از روزنامه‌نگاران مجبور شده‌اند، حرفه خود را تغییر دهند. ناممکن بودن پوشش خبری رویدادها جز به بهای جان، یگانه‌ی کشورهایی تبدیل شده به میدان جنگ نیست، در مکزیک نیز که کارتل‌های جنایات سازمان یافته و یا سیاستمداران محلی ترور را حاکم کرده‌اند، شماری از خبرنگاران یا کشور خود و یا حرفه خود را ترک می‌کنند.

مرگبارترین کشورهای برای خبرنگاران

سوریه با ۱۲ کشته، هم چون شش سال گذشته مرگبارترین کشور جهان برای خبرنگاران است. مکزیک با ۱۱ کشته مقام دوم مرگباری را دارد که همه هدفمند کشته شده‌اند. مکزیک چون سال گذشته مرگبارترین کشور در وضعیت صلح جهان است. در کشور کارتل‌های مواد مخدر روزنامه‌نگارانی که فساد سیاستمداران و یا جنایات سازمان یافته را گزارش می‌کنند، به شکل نظامند تهدید و مورد حمله و یا کشته می‌شوند. ۱۵ ماه می سال روان، کشتن خاویر والدز کاردناس در ایالت سینالوآ، موجی از خشم را در کشور و جهان به وجود آورد. این روزنامه‌نگار ۵۰ ساله نامی ، همکار خبرگزاری فرانسه و همچنین روزنامه‌های محلی خورنادا و ریودوس، یکی از متخصصان کارکشته‌ در باره کارتل‌های مواد مخدر در کشور بود.

سوریه پاره پاره شده از جنگی خونین و بی‌پایان اما همچنان مرگبارترین کشور جهان برای خبرنگاران است. برای خبرنگاران و یا شهروندخبرنگار خطر در همه جا و هر زمان در کمین است، آنها پیوسته از سوی تک‌تیراندازان، موشک‌ها و بمب‌های دست‌ساز و یا انتحارگران، تهدید می‌شوند. در سال‌های پسین که حضور خبرنگاران خارجی به شدت محدود شده است، خطر برای خبرنگاران محلی بیشتر شده است. با آنکه برخی از خبرنگاران خارجی در سال گذشته در شمال کشور و در منطقه روژآوا برای پوشش خبری جنگ در رقه و یا دیرالزور نیروهای کرد و عرب علیه داعش حضور داشتند.

در افغانستان نیز در سال روان ۲ خبرنگار و ۹ همکار رسانه‌ها در چهار حمله کشته شدند. در حمله های انتحاری روز ۲۱ جدى ۱۳۹۵ نورالله خبرنگار و فریده همکار بخش خبر رادیو و تلویزیون ولسی جرگه ( مجلس شورای ملی) افغانستان کشته شدند. به تاریخ ۲۷ ثور ۱۳۹۶ عبداللطیف امیری، محمد امیرخان شینواری، نقدی عنی، زین‌الله خان ملاخیل، چهار همکار تکنیکی و کارمند رادیو تلویزیون ملی در شهر جلال‌آباد در حمله به ساختمان این رسانه کشته شدند. در حمله مرگبار انتحاری روز ۱۰ جوزا ۱۳۹۶ به قلب کابل عزیز نوین همکار تکنیکی طلوع نیوز و محمد نذیر راننده بی بی سی کشته شدند. و در تاریخ ۲۵ عقرب ۱۳۹۶ حسین علی نظری فلم‌بردار شبکه تلویزیونی راه فردا به هنگام پوشش خبری گردهم‌ایی سیاسی در کابل در یک حمله انتحاری کشته شد.

در ۲۰۱۷ در عراق ۸ تن از خبرنگاران محلی کشته شدند. ۲ خبرنگار شبکه تلویزیونی نزدیک به دولت هونا صلاح‌الدین که به دست داعش‌ها کشته شدند. در ماه ژوئن ۲۰۱۷ بخیتار حداد در کنار دو همکار فرانسوی‌ و سویسی‌اش استفان ویل‌نوو و ورونیک روبرت کشته شد. مرگ وی باز هم بیشتر بر وضعیت غم‌بار همکاران رسانه‌ها که به نام ترجمان و فیکسر و... شناخته می‌شوند، روشنی افکند، حرفه‌ای شناخته شده اما همواره در سایه قرار گرفته.

فیلیپین مرگبارترین کشور آسیا ،ردریگو دوترت در ماه می ۲۰۱۶، همین که به ریاست جمهوری فیلیپین رسید، این پیام تیره را برای خبرنگاران فرستاد« گمان نکنید چون خبرنگار هستید از کشته شدن مصون می‌مانید، اگر روسپی زاده هستید آزادی بیان به داد شما نخواهد رسید» و سال ۲۰۱۷ این هشدار را واقعیت بخشید. دست‌کم به ۵ خبرنگار شلیک شد که ۴ تن از آن‌ها جان باختند. با آنکه سال گذشته، پس از یک دههتنها سالی‌ بود که هیچ خبرنگاری در این کشور کشته نشده بود.

۶ گزارش‌گر خارجی کشته شدند

با ۵۸ خبرنگار کشته شد در کشور خود ۸۹٪ کشتگان در سال ۲۰۱۷ فعالان رسانه‌ای محلی بودند.

جنگ در عراق باعث کشته شدن سه خبرنگار خارجی شد، استفان ویل‌نوو و ورونیک روبرت هر دو از گزارش‌گران جنگ شناخته شده و حرفه‌‌کاری بودند که برای برنامه فرستاده ویژه شبکه ۲ تلویزیون فرانسه از نیروهای ضد تروریستی عراق در جنگ موصل گزارش تهیه می‌کردند. هر دو به همراه همکارشان بختیار حداد در انفجار مین در زیر ماشین‌شان کشته شدند. پیش از آن‌ها خبرنگار ترک توبا اکیلماز که با نام نوژیان آرهان شناخته شده بود در شهر سنجر در شمال عراق به هنگام پوشش خبری جنگ نیروهای کرد علیه داعش کشته شد. خبرنگار سایت فمینستی سوژین و نوژنیوز با تیر تک تیرانداز داعشی جان باخت.

شهروند خبرنگار بریتانیایی محمد اکسوی و سردبیر سایت پرسش کورد در آن سوی مرز در سوریه به هنگام تهیه گزارشی از مبارزان کرد در رقه و به هنگام یک عملیات انتحاری کشته شد.

جنگ‌های کمتر رسانه‌ای شده نیز قربانی گرفته‌اند. کریستوفر الن در سودان جنوبی به هنگام پوشش خبری درگیری ارتش با گروهی از شورشگران اس پی ال ای با گلوله که به سرش شلیک شد کشته شد. وی که با رسانه‌های چون اندیپندت، ویس نیوز و تلگراف همکاری می‌کرد، با نیروهای شورش‌گران همراه بود به هنگام مرگ جلیقه با نشان پیدای رسانه بر تن داشت.

ادوین ریور پاز که گمان می‌کرد با ترک هندوراس پس از قتل همکارش ایکور پادی‌لا، جان بدر برده است. به تاریخ ۹ ژوپیه در ایالت وراکروز مکزیک در روز روشن بدست مردان مسلح کشته شد. تا امروز هیچ خبری در باره پیشرفت تحقیق و بررسی در باره این قتل منتشر نشده است.

گزارش‌گر حرفه‌ای و شناخته شده سوئدی کیم وال که با بسیاری از رسانه‌های معتبر از این میان نیویورک تایمز و گاردین همکاری می‌کرد، در دانمارک به دست پیتر مادرسن در زیردریایی که این فرد ساخته بود، سر بریده شد. خبرنگار مستقل برای تهیه گزارش از این زیر دریایی با سازنده آن و قتل خود همراه شده بود.

در سال ۲۰۱۷ دو برابر بیشتر فعال رسانه‌ای زن کشته شده است

در سال ۲۰۱۷ ده زن فعال رسانه‌ای کشته شده‌اند، سال گذشته این تعداد ۵ تن بود. برخی از این کشتگان خبرنگاران کنشگری بودند که با وجود تهدید به کارشان ادامه می‌دادند و فاسدان را رسوا می‌کردند.

به تاریخ ۱۶ اکتبر دافون کارونا گالیزیا در مالت، با انفجار خودرو‌‌اش کشته شد. وی در وبلاگ‌اش که بازدید کننده‌هایش گاه به بیش از چهارصد هزار نفر می‌رسید، فساد و رشوه‌خواری و حساب‌هایبانکی آف شور را افشا می‌کرد. وی نویسنده ده‌ها نوشته در باره فساد اطرافیان نخست وزیر در روشنگری‌های برگه‌های پاناما بود.

در شب ۵ سپتامبر، گوری کانکش با شلیک پنج گلوله در ایالت بنگالور هند کشته شد. سردبیر هندوی هفته‌نامه لانکش پاتریک، روزنامه‌نگاری بود که برای مواضع شجاعانه‌اش در پشتیبانی از حقوق زنان شناخته شده بود. آخرین نوشته‌‌اش در باره نقش فیک نیوز در پیروزی هندوها در انتخابات ۲۰۱۴ بود. پس از کشتن این خبرنگار ده‌ها خبرنگار منتقد حکومت نیز پیام‌های تهدید دریافت کرده‌اند.

میرسولا برش ولدوچا در ۲۳ مارس در ایالت شی‌هواهوا یکی از پرخشونت‌ترین ایالات مکزیک کشته شد. وی برای روزنامه خورنادا و ال نورت دو خوارس، در باره جنایات سازمان یافته و فساد مقامات محلی گزارش تهیه می‌کرد. چند روز پیش از پیدا شدن پیکر تیرباران شده‌اش وی مقاله‌ای در باره درگیری مسلحانه میان دو رهبر یک گروه جنایتکار وابسته به کارتل خوارس منتشر کرده بود. با آنکه مقامات این ایالت در روزهای نخست پس از قتل گفته بودند، عاملان را شناسایی کرده‌اند اما هشت ماه پس از اینمرگ این خبرنگار، تحقیق در باره آن به نتیجه‌ای نرسیده است.

در اول دسامبر ۲۰۱۷ ( ۱۰ آذرماه ۱۳۹۶) در جهان ۳۲۶ تن برای انجام وظیفه اطلاع‌رسانی زندانی هستند. این شمار ۶٪ کمتر از زندانیان سال گذشته (۳۴۸ زندانی = ۱۸۷روزنامه‌نگار، ۱۴۶ شهروند‌خبرنگار، ۱۵ همکار رسانه‌ها ) است . این کاهش در پیوند با شمار شهروند‌خبرنگاران زندانی که سیری کاهنده داشته است. برخی از کشورها دارای سیاستی شفاف در گزارش‌دهی از وضعیت فعالان رسانه ای زندانی نیستند، از این میان چین که در سالی جاری با بازگشایی دفتر سازمان در تایوان امکان بررسی دقیق‌تر شمار زندانیان فراهم آمد.

اگر گرایش عمومی در این سال کاهش تعداد زندانیان است، ولی در برخی کشورها شمار روزنامه‌نگاران زندانی افزایش داسته است. در مراکش، یک روزنامه‌نگار، چهار شهروند خبرنگار و سه همکار رسانه‌ها که برای پوشش خبری اعتراض‌های مردمی در سال جاری زندانی شده‌اند. در روسیه، فشار بر روزنامه‌نگاران کاووش‌گر و رسانه‌های مستقل که در باره فساد تحقیق می‌کنند، بیشتر شده است. هم‌اکنون در این کشور ۵ روزنامه‌نگار و یک وبلاگ‌نویس زندانی هستند.

۵ زندان بزرگ جهان برای خبرنگاران و شهروندخبرنگاران

بیش از نیمی از خبرنگاران زندانی در جهان در این ۵ کشور زندانی هستند.

چین

اگر شمار خبرنگاران زندانی در چین کاهش یافته است، به دلیل تغییر رویه حکومت نسبت به آزادی اطلاع‌رسانی نیست. چین همچنان بزرگترین زندان خبرنگاران در جهان است. این کشور همچنان انبانی پر از آیین‌نامه و قانون برای سرکوب روزنامه‌نگاران و وب‌لاگ نویسان دارد. با آنکه در پیدا ، چین مخالفان خود را اعدام نمی‌کند، اما آگاهانه می‌گذارد در زندان، با عدم درمان مناسب و سپس ناگوار شدن وضعیت جسمی‌شان بمیرند. لیو شیا بو برنده جایزه نوبل و یانگ تونگی‌آن ویلاگ‌نویس که هر دو به حبس‌های سنگین محکوم شده بودند بر اثر بیماری و تنها مدتی پس از شدت یافتن بیماری به بیمارستان منتقل شدند و سپس جان باختند.

ترکیه

افزایش انفجاری روزنامه‌نگاران زندانی در ترکیه پس از کودتای نافرجام ژوئیه ۲۰۱۶ این کشور را با ۴۳ زندانی به دومین زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران تبدیل کرده است. شمار زیادی از آن‌ها در سایه برقراری دولت اضطراری از محاکمه عادلانه محروم شده‌اند. شماری بیشتری هنوز محکمه نشده‌اند و همچنان پس از یک سال و نیم در انتظار برگزاری دادگاه خود هستند. بازداشت موقت که بنا بر قانون زمان صلح باید استثناء باشد به قاعده اصلی در ترکیه تبدیل شده است. در سال گذشته دو گزارش‌گر و عکاس خبرنگار فرانسوی لوپ بیرو و ماتیاس دپاردون در ترکیه بازداشت که نزدیک به دو ماه را در زندان سپری کردند.

ویتنام

این کشور با ۱۹ روزنامه‌نگار زندانی در سال ۲۰۱۷ به یکی از بزرگترین زندان‌های حهان برای فعالان رسانه‌ای تبدیل شد. دولت هانوی با خشونت عیان دولتی و با سانسور و بازداشت خودسرانه، در ماه‌های اخیر موج سرکوب گسترده‌ای علیه خبرنگاران آغاز کرده است. دست کم در این موج سرکوب ۲۵ وب‌لاگ نویس بازداشت و یا از کشور اخراج شده‌اند. ویتنام امسال جانشین مصر (۱۶ روزنامه‌نگار زندانی) در میان ۵ زندان بزرگ برای خبرنگاران شد.

ایران

در ۲۰۱۷ این کشور همچنان عضویت در باشگاه ۵ زندان بزرگ جهان برای فعالان رسانه‌ای را حفظ کرده است. با آنکه برخی از روزنامه‌نگاران زندانی با سپری کردن مدت محکومیت خود آزاد شدند، اما بازداشت روزنامه‌نگاران ادامه پیدا کرد. در این سال هنگامه شهیدی روزنامه‌نگار پرسابقه ،طاهره ریاحی دبیر صفحه‌های اجتماعی برنا نیوز، زینب کریمیان، خبرنگار و همکار «حالا خورشید» برنامه گروه اجتماعی شبکه سه سیما و صالح دلدم کارگردان و مستند ساز جوان، مراد ثقفی مدیر مجله گفتگو و رامین کریمیان پژوهش‌گر و همکار این رسانه، عالیه مطلب‌زاده عکاس روزنامه‌نگار و مدافع حقوق زنان و عسل اسماعیل‌زاده، بختیار خوشنام، مهدی خزعلی ناشر و مدیر سایت باران ،عبدالرضا داوری و... بازداشت شدند. برخی از آن‌ها در انتظار صدور حکم و یا دادگاه تجدید نظر به شکل موقت آزاد ‌شده‌اند.

ساسان آقایی معاون سردبیر روزنامه اعتماد، به تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۹۶، در محل کارش، از سوی ماموران حفاظت اطلاعات قوه قضاییه، در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۳۹۶ ،یغما فشخامی روزنامه‌نگار سایت اطلاع رسانی دیده بان ایران نیز به همان روش بازداشت شد. این دو روزنامه‌نگار همچنان بدون هیچ اتهام پیدایی در انفرادی‌ های بند ۲۴۱ زندان اوین بسر می‌برند. سه شهروند خبرنگار محمد مهاجر، علی‌رضا توکلی و محمد مهدی زمان‌زاده نیز برای سپری محکومیت دوازده ساله خود روانه زندان شدند.

سعید مجتبا باقری، سبحان جعفری، جواد جمشیدی، نیما کشوری سعید نقدی، علی احمدی‌نیا، مدیران کانال‌های تلگرامی به تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۵ «توسط یک نهاد اطلاعاتی نظامی» بازداشت شدند. در مرداد ماه شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی آن‌ها را محاکمه و به ۲۳ سال حبس محکوم کرد. این وب‌نگاران در انتظار رأی دادگاه تجدید نظر به شکل موقت آزاد هستند.

از آغاز سال میلادی ۲۰۱۷ گزارش‌گران بدون مرز بیش از ۹۴ مورد بازداشت برای جرایم اینترنتی از این میان شماری بسیاری در رابطه با استفاده از تلگرام در سراسر کشور شمارش کرده است. در مواردی بسیاری مقامات امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی ایران روزنامه‌نگاران و شهروند خبرنگاران را با اتهام‌هایی چون «جرایم ریانه‌ای» یا «غیر اخلاقی» تحت پیگرد قرار می دهند.

سهیل عربی عکاس و وب‌نگار زندانی که از تاریخ ۱۵ دی ۱۳۹۲ زندانی است، برنده جایزه ۲۰۱۷ گزارش‌گران بدون مرز (RSF) در بخش شهروند خبرنگار بود. وی پس از بازداشت به مدت دوماه در انفرادی این بند تحت فشار قرار گرفت تا به «راه اندازی شبکه‌ای کفر گویی و توهین به مسوولان نظام» بر روی اینترنت اعتراف کند. این اعتراف‌ها سپس در دادگاه علیه وی مورد استفاده قرار گرفت. دو ماه پس از بازداشت در پی برگزاری محاکمه‌ای ناعادلانه شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران وی را به اتهام های چون « تبلیغ علیه نظام، توهین به مقدسات و توهین به مسولان نظام و سپاه پاسداران» به سه سال زندان، پانصدهزار تومان جریمه نقدی و سی ضربه شلاق محکوم کرد. این حکم را شعبه ۵۴ دادگاه تجدید نظر تهران تأیید کرد. اما در ۲۸ مرداد ۱۳۹۳ با اعمال فشار سپاه پاسداران وی دوباره برای اتهام « سب‌النبی و ائمه اطهار» در شعبه ۷۶ دادگاه کیفری تهران محاکمه شد. دادگاه با استناد به ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی وی را به مجازات اعدام محکوم کرد. وکیل سهیل عربی در دادگاه بر ماده ۲۶۳ تأکید کرد است که در آن تصریح شده است: « اگر کسی بگوید سهوا ، از روی عصبانیت یا غیرارادی سب النبی کرده ام صرف همین ادعا باعث منتفی شدن مجازات می شود. » این حکم نیز در دادگاه تجدید نظر تأیید شد. هر چند سهیل عربی مدیریت چند صفحه در فیس‌بوک را پذیرفته است، اما بسیاری از نوشته‌ها و نظرها از سوی دیگر کاربران در این صفحه نوشته شده است. در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ این وب‌نگار در شعبه ۸۱ دادگاه کیفری تهران دوباره محاکمه و به هفت سال و نیم زندان با احتساب دو سال برای اثبات پشیمانی و تغییر در رفتار برای نجات از مجازات اعدام، محکوم شده است. سهیل عربی از مرداد ماه ۱۳۹۶ چند بار اعتصاب غذا کرده است. وی افزون بر وضعیت بازداشت خود به آزارگری‌ها و تهدیدهای اطلاعات سپاه پاسداران علیه خود و خانواده‌اش اعتراض داشت. ماموران امنیتی لباس شخصی همسرش را در روز ۹ مرداد ماه ۱۳۹۶، پس از بازرسی منزل بازداشت کرده بودند. نسترین نعیمی، پس از هشت روز آزاد شد، اما تهدیدها علیه وی ادامه پیدا کردند و حتا به توصیه ماموران امنیتی از کار نیز اخراج شده است. وی هم‌اکنون در بند هشت زندان اوین زندانی و در وضعیت نامساعدی بسر می‌برد.

تا این روز در جهان ۵۴ روزنامه‌نگار به گروگان گرفته شده‌اند، که نسبت به سال گذشته( ۵۲ تن) افزایشی ۴٪ درصدی را شاهد هستیم. با آنکه گروگان‌های خارجی افزایشی ۱۲٪ داشته است اما سه چهارم گروگان‌ها را خبرنگاران محلی تشکیل می‌دهند. این خبرنگاران که بیشترین‌شان خبرنگار آزاد یا مستقل (فری‌لانس) هستند در شرایط پر خطر و دشواری کار می‌کنند. در سال ۲۰۱۷ شهروندخبرنگاران بهای سنگینی پرداخت کرده‌اند، ۷ تن از آن‌ها در دست گروه‌های مسلح گروگان هستند. این شمار در سال گذشته ۴ تن بود. اماری که ایفای نقش بیشتر شهروند خبرنگاران را در عرصه اطلاع‌رسانی به ویژه در مناطق جنگی و ناامن تأیید می‌کند.

مناطق جنگی در خاورمیانه خطرناک‌ترین نقاط جهان برای خبرنگاران هستند. یمن در قعر جنگی ویرانگر فرو افتاده است. طرف‌های درگیری از این میان، حوثی‌ها هیچ انتقادی را برنمی‌تابند. این گروه تا این روز ۱۱ خبرنگار و همکار رسانه‌ها را به گروگان گرفته‌ است. در سال گذشته این تعداد ۱۶ تن بود.

در سوریه و عراق ۴۰ خبرنگار،( ۲۲ خبرنگار سوری و ۱۱ خبرنگار عراقی) را داعش و دیگر گروه‌های افراط‌گری اسلامی گروگان گرفته‌اند.

خبرنگاران همچنان برای گروه‌های مسلح غیر دولتی که خواهان کنترل کامل مناطق درگیر جنگ و یا ناامن‌ هستند، هدفی اصلی به شمار می‌آیند. گروگان‌گیری افزون بر چیره کردن ترور و وحشت، و حذف شاهدان و گزارش‌گران در این مناطق، با هدف باج‌گیری هم انجام می‌گیرد. پرداخت باج منبع درآمد این گروه‌ها از این میان برای ادامه جنگ است. افزایش شمار گروگان‌ها در عراق و سوریه در سال روان از یک سو بازشمارش قربانی‌‌های سال‌های گذشته است و از سوی دیگر مواردی است که در حال بررسی و یا به درخواست نزدیکان آن‌ها از اعلام علنی نام آن‌ها خودداری شده است. اگر در سال ۲۰۱۷ در این مناطق، با شکست‌های نظامی داعش و از دست دادن بخش بزرگی از مناطق تحت کنترلش، به شکل کلی ثباتی نسبی برقرار شده است، اما همچنان شرایط برای امنیت خبرنگاران مناسب نیست. اینگونه در آغاز سال میلادی شیرآز محمد عکاس خبرنگار آفریقای جنوبی در شمال سوریه ربوده شد.

افزون بر وضعیت دشوار مناطق جنگی، یکی دیگر از دشواری‌های بررسی وضعیت خبرنگاران ربوده شده تصمیم خانواده و نزدیکان ( بعنوان معرف حقوقی قربانی) بر رسانه‌ای نکردن اطلاعات در باره این خبرنگاران است، تا شاید در مذاکره‌های احتمالی و یا تلاش و وساطت برای آزادی وی مانع ایجاد نشود. گاه این سکوت از سوی ربایندگان به خانواده تحمیل می‌شود. متأسفانه همیشه این راه‌یافت درست نیست.

داعش در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۴ به هنگام درگیری با پیشمرگان کرد در نزدیکی کرکوک،کامران نجم عکاس خبرنگار کرد را که با رسانه‌های معتبر جهانی نیز از این میان اشپیگل و تایمز اف لندن، همکاری می‌کرد، اسیر کرد. در فردای بازداشت وی ربایندگانش به وی اجازه دادند که با یکی از نزدیکانش تماس تلفنی بگیرد،در این مکالمه کوتاه وی ضمن تأیید اسارتش، تأکید کرد هرگونه خبررسانی در باره وضعیتش می‌تواند به بهای جانش تمام شود. تا امروز هیچ تماسی جدی دیگری با خانواده گرفته نشد است. به همین دلیل خانواده امسال تصمیم به آشکار کردن اطلاعات در باره ربوده شدن وی گرفت.

بدور از خاورمیانه اکراین است که ۲ خبرنگار در «جمهوری‌های» خود خوانده دُنباس (شرق اکراین) گروگان هستند. نیروهای جدایی‌طلب روزنامه‌نگاران منتقد را «جاسوس» می‌نامند. در سال ۲۰۱۴ و در آغاز درگیری‌ها بیش از ۳۰ خبرنگار در این مناطق ربوده شده بودند.

گزارش‌گران بدون مرز (RSF) روزنامه‌نگاری را گروگان می‌داند که بدست گروهی غیر دولتی اسیر و این گروه با تهدید به کشتن و یا زخمی کردن و یا تداوم اسارت به بخش ثالثی ( یک دولت، یک سازمان و یا گروهی از افراد) فشار وارد کند تا آن‌ها را مجبور به اقدامی مشخص کند. گروگان‌گیری زمانی که با باج‌دهی همراه می‌شود، می‌تواند با انگیزه سیاسی و یا اقتصادی باشد

روزنامه‌نگاران ناپدید شده

در سال ۲۰۱۷ و تا این روز ۲ خبرنگار ناپدید شده‌اند. هر دو از آسیا هستند، سال گذشته تنها جان بیگرمن خبرنگار بروندیایی ناپدید شده بود. سمیر عباس از تاریخ ۷ ژانویه ۲۰۱۷ ناپدید شده است. در این روز در پاکستان ۵ وب‌لاگ‌نویس در پیشاور ربوده شدند، پس از چند هفته اسارت چهار تن از آن‌ها آزاد شدند، اما تا این روز از سمیر عباس ۳۸ ساله هیچ خبری در دست نیست.

در بنگلادش اوت‌پال داس از تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۱۷ ناپدید شده است. گزارش‌گر نامی سایت اطلاع‌رسانی پورپوشچیم‌باد در داحکا، دفتر خود را ساعت چهار بعدازظهر ترک اما هیچ‌گاه به خانه‌اش نرسید. با وجود دو شکایت خانواده و رسانه اما تحقیق و بررسی در این باره به نتیجه‌ای نرسیده است.

گزارش‌گران بدون مرز روزنامه‌نگاری را «ناپدید» شده می‌داند که دلایل کافی و پیدا برای کشته شدن یا ربودن شدن‌اش موجود نباشد و هیچ خواست و هم‌خواهی معتبری در باره وی وجود نداشته باشد.

بایستگی بیشتر کردن حفاظت جهانی از خبرنگاران

۲۰۱۷ سال در جهان سال بیدار شدن بیشتر وجدان‌ها در سطح جهانی برای دستیابی به سازکارهایی در حمایت بیشتر از روزنامه‌نگاران بود. در ماه نوامبر انتونیو گوترس دبیر کل سازمان ملل، «مسوولیت یافتن مراجعی را از سوی برنامه‌های اصلی سازمان ملل برای تبادل اطلاعات و هماهنگی استراتژیک در مواردی که خبرنگاران را خطر تهدید می کند»، اعلام کرد. جند ماه پیشتر آنا ماریا منیندز مشاور عالی سیاسی دبیر کل سازمان ملل بعنوان مسوول بررسی فوری وضعیت خطرناک برای خبرنگاران و پاسخی سریع به این موارد، برگزیده شده بود. این امر به درخواست ائتلاف جهانی #protectJournalists متشکل از ده‌ها رسانه‌،سازمان‌های جهانی مردم نهاد، روزنامه‌نگاران و چهره‌های برجسته جهانی، که گزارش‌گران بدون مرز یکی از اعضای آن است، انجام گرفت. این ابتکار نخستین گام مهم در نقشه راه اجرایی کردن شمار زیادی از قطعنامه‌های سازمان ملل است که برای حفاظت از خبرنگاران و مبارزه با معافیت از مجازات برای عاملان حنایت علیه خبرنگاران صادر و تا کنون به شکل جدی اجرایی نشده‌اند.

برای برداشتن گامی بزرگ‌تر ائتلاف جهانی خواهان برگزیدن «حفاظت‌گر روزنامه‌نگاران» است. وی باید نماینده‌ای ویژه دبیر اول سازمان ملل متحد در امر امنیت روزنامه‌نگاران باشد و سازمان ملل و دولت‌های عضو باید به نماینده ویژه اعتبار فراخور سیاسی، توان کنش فوری و مسوولیت هماهنگ کردن اقدام‌های سازمان ملل در امر امنیت روزنامه‌نگاران را بدهند.