گسل‌های فعال فلات ایران
شرق ـ مازیار خسروی
۱- «زیر زمین داغ است. همین داغی باعث می‌شود که ژرفای زمین همواره در تحرک باشد. تحرکات زیر زمین، سنگ‌های بزرگ روی زمین را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث حرکت مداوم و گاه شکستگی آنها می‌شود. «گسل» جایی است که لایه‌های زمینی به هم می‌رسند. گاهی فشارهای داخل زمین، باعث می‌شود این صفحات تکان بخورند و لبه‌های آنها به هم ساییده شود. این ساییدگی گاه افقی است و گاه عمودی. گاه نیز لایه‌ها دچار شکستگی‌های جدید می‌شوند. انرژی حاصل از این حرکت‌ها، بر روی زمین به صورت لرزش حس می‌شود. به این لرزش «زلزله» می‌گوییم». ما روی زمین زندگی می‌کنیم. گاه درست روی گسل‌ها. داغی و تکانه‌های ژرفای زمین را نمی‌بینیم و حس نمی‌کنیم.
۲- «عصر شورای عالی امنیت ملی جلسه داشت. طرح مبارزه با تهاجم فرهنگی در دستور بود. درخصوص برخورد با عوامل آشوب و شرارت که در شیراز و اراک و دیروز در مشهد اتفاق افتاده، تأکید شد. با استاندار خراسان، تلفنی مذاکره کردم».
خاطرات هاشمی شنبه ۹ خرداد ۱۳۷۱
«به دفترم آمدم. اوضاع مشهد را پرسیدم. گفتند دیشب شرارت تا ساعت یک‌ونیم بعد از نیمه‌شب ادامه داشته و با دخالت سپاه تمام شده و جمعی را بازداشت کرده‌اند. خرابی‌های زیادی بار آورده‌اند. در جلسه هیئت دولت، وقت زیادی صرف مسئله مشهد و کیفیت برخورد با آن به منظور جلوگیری از تکرار این‌گونه حوادث مذاکره شد. رهبری هم امروز با احضار وزرای مربوط، دستور سخت‌گیری داده‌اند».
همان‌جا یکشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۷۱
۳- «مشهد بعد از تهران بزرگ‌ترین شهری است که درگیر حاشیه‌نشینی است... این معضل بزرگی است؛ چه برای تهران، چه برای مشهد و چه برای شهرهای دیگر. شهرداری مشهد برای مقابله با این امر، معمولا گشت‌های شهرداری را به اطراف شهر می‌فرستاد تا خانه‌هایی را که با تخلف ساخته شده خراب کنند. یک بار که ماشین شهرداری برای تخریب خانه حاشیه‌نشین‌ها رفته بود تا جلوی این کار غیرقانونی را بگیرد، آنها تصمیم گرفته بودند که برخورد کنند، همین کار را هم انجام دادند و ماشین شهرداری را واژگون کرده و آن را آتش زدند. مدارس تعطیل شد. دانش‌آموزان هم‌زمان دور ماشین جمع شدند و افرادی دیگر هم به آنها پیوستند. نیروی انتظامی یک اتوبوس نیرو فرستاد تا این تجمع را متفرق کند. آنها برای این کار از گاز اشک‌آور استفاده کردند... بچه‌هایی هم که آنجا جمع شده بودند، سربازها را «هو» کردند. نیروی انتظامی ابتدا شروع به تیراندازی هوایی کرد. در‌این‌میان یک سرباز یا درجه‌دار به سمت افراد تیراندازی کرده بود و دو نفر از دانش‌آموزان کشته شدند. همه این اتفاقات در دو ساعت رخ داد. وقتی این دو دانش‌آموز کشته می‌شوند مردم پیکرهای آنان را سر دست گرفته و به سمت مرکز شهر حرکت می‌کنند... جمعیت سپس به سمت مرکز شهر یعنی میدان شهدا آمدند... عده‌ای می‌گفتند اینها گروهک‌های چپ یا منافقین هستند. اتفاقا آقای دکتر روحانی آن زمان دبیر شورای عالی امنیت ملی بود... با همراهی هم به زندان‌ها سرکشی کردیم و شخص دکتر روحانی با خیلی از بازداشتی‌ها صحبت کرد. وزارت اطلاعات حدود دو ماه از این بازداشتی‌ها بازجویی می‌کرد و نهایتا در گزارشی که آقای فلاحیان از این اتفاق تهیه کرد، تأکید شده بود که هیچ‌کدام از بازداشتی‌ها وابستگی گروهی و گروهکی ندارند. حتی در بین آنها از خانواده شهید و جانبازان هم بودند. بیشتر مشکلات اقتصادی و اجتماعی باعث این اتفاق شد. من همان زمان هم پیش‌بینی می‌کردم این امر در سایر مناطق هم که مشکلات مشابهی دارد، تکرار شود که اتفاق هم افتاد؛ در اکبرآباد تهران و اراک هم چنین اتفاقی رخ داد. الان هم مشکل حاشیه‌نشینی مشکلی جدی برای دولت است...».
علی جنتی استاندار وقت خراسان
۴- باید گوش‌ها را تیز کنیم. زمین زیر پایمان سست شده است. ایران پیکرهای واحد است. سرنوشت ملتی که ماییم در تاریخ و جغرافیا به هم گره خورده است. گسل‌های فلات ایران فعال شده‌اند. مهم نیست آنچه دیروز و پریروز در مشهد و کرمانشاه و قم و رشت و... رخ داد و گفته شد، «خودجوش» بود یا به تحریک فلان جریان سیاسی. مهم خود «رخداد» است. نوک کوه یخ اغلب، کسری کوچک از پیکره واقعی آن است. شهردار پایتخت، زلزله خفیف اخیر را «مانور عملیاتی برای شهروندان» توصیف کرد. آنچه پنجشنبه و جمعه رخ داد باید «مانور عملیاتی برای دولتمردان» و کل حاکمیت باشد.
