تصمیم دولت برای تک‌نرخی اعلام کردن دلار به بهای ۴۲۰۰ تومان و ادامه افزایش افسار گسیخته قیمت ارزهای خارجی در بازار آزاد بسیاری از کارشناسان را نسبت به کارآمدی این سیاست دچار تردید کرده است.

معصومه آقاپورعلیشاهی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی شنبه، ۲۲ اردیبهشت به خبرگزاری ایلنا گفت: «تا زمانی که ساختار تزریق ارز به کشور شفاف و بانک مرکزی از سیستم اجرایی مستقل نشود دچار یک دام نقدینگی در داخل خواهیم بود.»

او می‌گوید اگر قرار باشد معضل بازار ارز به طور ریشه‌ای حل شود لازم است با بانک‌های جهانی ارتباط برقرار شود و صورت‌های مالی بانک‌ها و مسیر ورود ارز شفاف باشد.

"سونامی ارزی"

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس طرح سپرده‌گذاری ارزی دولت را یک "مسکن موقت" خواند و گفت: «اگر کارهایی که دولت وعده داده انجام ندهد و یا ارز تزریقی پاسخگوی تقاضای جامعه نباشد، یک سونامی ارزی اتفاق می‌افتد.»

مطابق سیاست‌هایی که از ۲۱ فروردین ماه به اجرا گذاشته شد خرید و فروش ارز به بهایی بالاتر از قیمت رسمی غیرقانونی و نگهداری بیش از ۱۰ هزار یورو قاچاق محسوب می‌شود.

در این سیاست‌ها میزان ارز مسافرتی حداکثر هزار یورو تعیین شده که فقط یک بار در سال به متقاضیان ارائه می‌شود. یکی از معضلات سیاست‌های دولت عدم پیش‌بینی نحوه تامین نیاز ارزی متقاضیان در حوزه‌های مختلف است.

آقاپورعلیشاهی به ایلنا گفته است: «تا زمانی که تقاضایی که در جامعه وجود داشته باشد پاسخ داده نشود هر گونه سامانه و سیاست‌گذاری خواه ناخواه انگیزه برای سفته‌بازی را ایجاد می‌کند.»

به گزارش خبرگزاری ایسنا، ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی عصر چهارشنبه، ۲۰ اردیبهشت و یک روز پس از اعلام خروج آمریکا از برجام این اقدام را در نوسان بهای ارز بی‌تاثیر خواند و گفت: «عوامل غیراقتصادی و روانی که عدم اطمینان یا امید کاذب ایجاد می‌کند، قیمت ارز را تحت تاثیر قرار داد.»

اعتراف سیف به وجود "نواقص جزیی"

سیف از برنامه‌ها و سیاست‌های ارزی دولت و ادامه اجرای آن دفاع کرد و در عین حال وعده داد که "نواقص جزیی" حل خواهد شد. او به این نواقص اشاره‌ای نکرد اما ظاهرا منظورش وجود تقاضای مازاد بر عرضه در بازار است که باعث افزایش شدید قیمت ارزهای خارجی شده است.

سیاست‌های ارزی سخت‌گیرانه و دستوری دولت که با اقدام پلیسی برای برخورد با خرید و فروش ارز در بازار آزاد همراه است پس از رشد پرشتاب قیمت‌ها و زمانی به اجرا گذاشته شد که بهای هر دلار به ۵۵۰۰ تومان رسید.

به رغم تمام محدودیت‌ها و جلوگیری از خرید و فروش ارز در صرافی‌ها، قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد مدتی است از مرز ۶۴۰۰ تومان هم فراتر رفته و برخی از منابع از قیمت‌های بالای هفت هزار تومان نیز گزارش داده‌اند.

مسعود دانشمند، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است این تصور که دولت ارز را تک‌نرخی کرده اشتباه است زیرا این اتفاق زمانی می‌افتد که دولت بتواند تمام نیاز‌های مردم را مثلا با ارز ۴۲۰۰ تومانی تامین کند که تا کنون این طور نبوده است.

عدم تامین نیاز شهروندان به ارز

دانشمند، ۱۹ اردیبهشت به سایت خبری "فرارو" گفت دولت تا کنون برای ارز مورد نیاز در بخش خدمات مانند حمل و نقل یا ارز برای دانشجویان، بیماران و مسافران سازوکاری در نظر نگرفته و همین امر به رواج سفته‌بازی و افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد منجر شده است.

او گفت: «موضوع این است که دخالت دولت در بازار ارز و تعیین قیمت بدون اینکه بتواند تمام نیاز‌ها را تامین کند، یک سیاست اشتباه و شکست خورده است. ما بار‌ها در دولت‌های مختلف از زمان آقای هاشمی رفسنجانی و آقای خاتمی و آقای احمدی‌نژاد هم شاهد چنین اقداماتی بودیم و هر بار هم به نوعی شکست خورده است.»

مسعود دانشمند معتقد است که حل معضل بازار ارز با برخورد پلیسی و کیفری ممکن نیست و تجربه سال‌های قبل و یک ماه اخیر نیز این واقعیت را تائید می‌کند. او افزود که اصولا برخود پلیسی در مسائل اقتصادی "مشکل‌زا" است.

ضرورت استقلال بانک مرکزی

این کارشناس اقتصاد نیز یکی از راه‌های سامان دادن به بازار ارز را استقلال بانک مرکزی و رئیس آن عنوان کرد. او می‌گوید اگر رئیس این نهاد را نمایندگان مجلس انتخاب کنند، او به پارلمان پاسخگو خواهد بود و مجبور نیست از دستورها و تصمیم‌های دولت تبعیت کند.

رئیس بانک مرکزی اعتراف کرده است: «نظام بانکی ما با مشکلات عدیده‌ای مواجه است و باید تلاش کنیم منابع محدود در قالب تسهیلات با روند درست و منطقی صرف شود.»

بسیاری از کارشناسان همین "مشکلات عدیده" و به خصوص "منابع محدود" ارزی را که از جمله از عدم همکاری بانک‌ها و موسسه‌های مالی معتبر بین‌المللی با ایران متاثر است از عوامل تشدید کننده نوسان در بازار ارز ارزیابی می‌کنند.