احسان مهرابی - ایران وایر
پس از مرگ ناصر ملک مطیعی،محسن مخملباف و مسعود ده نمکی، بار دیگر به هم رسیدند،دو چهره ای که هر یک دردوره ای در ممنوع التصویر شدن ملک مطیعی و هم بازیهایش نقش داشته اند.
سینما برای روحانیون و نیروهای مذهبی مخالف شاه یکی از نمادهای شاخص «بی بند و باری» بود و انتظار می رفت که یکی از اقدام های آنان پایان دادن به سینمای دوران شاه باشد.
به جز نیروهای مذهبی، بسیاری از گروه های دیگر نیز با این رویه حکومت جمهوری اسلامی مشکلی نداشتند و یا حداقل در مقابل آن مقاومت نمی کردند.
به کانال خبرنامه گویا در تلگرام بپیوندید
هر چند برخی منتقدان سینما، فیلم هایی چون «سفر سنگ» را از جمله فیلم هایی می خوانند که به نوعی انقلاب را پیش بینی کرده است.
در سال های اولیه جمهوری اسلامی اما گروهی از کارگردانان و بازیگران اجازه کار داشتند و چهار سال پس از انقلاب ۵۷ نیز فیلم «برزخی ها» به نمایش درآمد که ناصر ملک‌مطیعی، ایرج قادری، محمدعلی فردین و سعید راد از جمله بازیگران اصلی آن بودند.
ایرج قادری، کارگران این فیلم اما محسن مخملباف که در آن سال ها در حوزه هنری فعال بود را یکی ازعوامل اصلی توقیف فیلم می داند.
او در مصاحبه ای گفته که مخملباف و عده ای دیگر «یک روز جمعه راه افتادند و طوماری درست کردند مبنی بر اینکه انقلاب شده و ما انقلاب کردیم، اما اینها هنرپیشه های طاغوتی هستند».
عبدالمجید معادیخواه، وزیروقت ارشاد،نیز از نقش مخملباف و روزنامه کیهان به مدیریت محمد خاتمی در توقیف این فیلم سخن گفته است.
روزنامه کیهان در مطلبی نوشته بود که تماشاگر با مشاهده بازیگران فیلم های زمان شاه در فیلم های پس از انقلاب «تصویر رختخواب فیلمفارسی برایش تداعی می شود».
هرچند ایرج قادری پس از آن فیلم های «تاراج» و«دادا» را ساخت اما دیگر نتوانست از بازیگرانی چون ناصر ملک مطیعی استفاده کند وبرزخی ها پایان فعالیت هنری برخی از آن ها بود.
ایرج قادری نیز پس از مدتی از فیلم سازی عملا منع شد تا این که دردولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی فضایی برای بازگشت برخی از چهره های سابق به سینما و تلویزیون فراهم شد.
ازجمله برخی از بازیگران سابق در برنامه «صبح جمعه با شما» حضور پیدا کردند.
با این حال احمد جنتی، امام جمعه وقت تهران، از حضور برخی ازهنرمندان زمان شاه دراین برنامه انتقاد کرد و به این ترتیب استفاده از بازیگران قدیمی در این برنامه محدود شد.
اتفاق دیگر درحوزه سینما ساخت فیلم «می خواهم زنده بمانم» توسط ایرج قادری بود.او نامه ای به علی لاریجانی، وزیر ارشاد وقت نوشت و مجوز ساخت این فیلم را دریافت کرد.
وزارت ارشاد در دوره لاریجانی و میرسلیم اما همزمان با استقبال از بازگشت هنرمندان قدیمی به سینما، روش متفاوتی را در مواجهه با هنرمندانی چون محسن مخملباف که به لحاظ تفکر سیاسی نزدیک به جریان چپ اسلامی بودند در پیش گرفته بود.
در آن زمان مشهور بود که حبیب الله کاسه ساز، مدیرکل نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی، گفته که «سینمای فیلم فارسی بر سینمای روشنفکری ترجیح دارد و کمتر خطرناک است».
این بار اما بار دیگر مخملباف و ایرج قادری به هم رسیدند.درحالی که وزارت ارشاد به فیلم های مخملباف مجوز نمی داد به فیلم ایرج قادری مجوز داد و این موضوع اعتراض برخی از جریان های حامی مخملباف را به دنبال داشت.
از جمله روزنامه سلام در گزارش های مفصلی از دادن مجوز به کارگردانان «طاغوتی» و همزمان صادر نشدن مجوز فیلم برای کارگردانان فیلم های «روشنفکری» انتقاد کرد.
درآن زمان اما جریان مشهور به چپ اسلامی قدرتی نداشت که بخواهد بر وزارت ارشاد تاثیرگذار باشد.در مقابل اما جریان های تازه تاسیس انصار حزب الله و حزب الله براین تصمیمات تاثیرگذار بودند.
مسعود ده نمکی و حسین الله کرم درآن زمان دو چهره شاخص جریان انصار حزب الله بودند که از این جریان جدا شدند و پس از مدتی به همراه حاجی بخشی جریان حزب الله را راه اندازی کردند.
درآن زمان رسانه های نزدیک به این جریان شدیدا به بازگشت هر یک از هنرمندان زمان شاه به عرصه سینما و تلویزیون واکنش نشان می دادند.
آنان حتی مجوزمدیران میرسلیم و چهره هایی چون عزت الله ضرغامی،معاون سینمایی وزارت ارشاد، برای برخی فیلم ها را قبول نداشتند و هنگام نمایش تعدادی از فیلم ها به سینماها حمله می کردند.مشهور بود که سینما آزادی نیز توسط گروه های حزب الله به آتش کشیده شده است.
پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری که هنرمندان برای آن سنگ تمام گذاشته بودند نیز امکان بازگشت هنرمندان قدیمی به سینما را فراهم نکرد.
عطا الله مهاجرانی، وزیر ارشاد دولت محمد خاتمی، درتوییتر خود نوشته که بازگشت هنرمندان قدیمی به سینما یکی از موضوعات مورد پیگیری او بوده و ناصرملک مطیعی، بهروز وثوقى و محمد علی فردين برایش« اهميت بيشترى داشتند».
درآن دوران چهره هایی چون مسعود ده نمکی از جمله مخالفان اصلی سیاست های مهاجرانی بودند و بازگشت هر یک از این هنرمندان به کار غوغایی به پا می کرد.
به گفته مهاجرانی، ناصر ملك مطيعى در نهایت به سيف الله داد، معاون سینمایی وزارت ارشاد ،گفته که «من كه نمى توانم به شما كمك كنم، أنصاف نيست كه بارى بر دوشتان بگذارم».
در جلسه استیضاح مهاجرانی نیز برخی از نمایندگان به بازگشت «هنرمندان طاغوتی» به سینما و دادن مجوز ساخت فیلم به بهرام بیضایی انتقاد کردند.
مهاجرانی نیز درپاسخ گفت که «مگر قرار است همه هنرمندانی که پیش از انقلاب فعالیت داشتند بعد از انقلاب از فعالیت محروم شوند».
وی البته گفت که «مگر من به ایرج قادری اجازه داده ام که فیلم بسازد».
پس از سال ها درحالی که محسن مخملباف ایران را ترک کرده بود و در خارج از کشور فیلم می ساخت، مسعود ده نمکی از فعالیت در گروه های «فشار» به سینما آمد و فیلم اخراجی ها را ساخت.
تهیه کننده فیلم ده نمکی هم حبیب الله کاسه ساز بود که در دوره ای از ترجیح «فیلم فارسی» بر «فیلم روشنفکری» سخن گفته بود.
او و ده نمکی در این فیلم اما تلاشی برای استفاده از بازیگران قدیمی نکردند. یکی از بازیگران این فیلم اکبرعبدی بود که هم فکران ده نمکی، فیلم «آدم برفی» با بازیگری او درنقش یک زن را از پرده سینماها پایین کشیده بودند.
اینک پس از مرگ ناصر ملک مطیعی، مسعود ده نمکی به محسن مخملباف کنایه زده که باعث جلوگیری از فیلم برزخی ها و پس از آن ممنوع التصویر شدن ناصر ملک مطیعی شده است.
اوالبته درنقش خود در جلوگیری از فعالیت ناصر ملک مطیعی و دیگر بازیگران قدیمی سخن نگفته ،نقشی که کمتر از نقش محسن مخملباف نبوده است.
