دلارها چگونه از ایران خارج می‌شوند

برای خروج دلار از ایران کلا سه راه‌ سرراست و یک بی‌راهه پول‌شویی متصور است:

راه اول، در شرایطی که انتقال دلار به بیرون از ایران به دلیل تحریم‌ غیرممکن است، بهترین کار معامله دلارهایی صادراتی است. معامله با صادرکنندگان ایرانی که ترجیح می‌دهند ارزشان را نه در داخل، بلکه در خارج به قیمت آزاد تبدیل به ریال کنند. حجم این معامله اما محدود است، به این دلیل ساده که حجم عمده دلارهای صادراتی همان جا صرف واردات کالا به ایران می‌شوند. یک معامله سراسر پایاپای. کافی است حجم صادرات ۴۷ میلیارد دلاری صادرات ایران را با واردات رسمی ۵۴ میلیاردی سال ۱۳۹۶ مقایسه کنیم تا ببینیم نه‌تنها چیزی باقی نمی‌ماند بلکه باید دولت یک راهی هم پیدا کند برای اینکه بتواند مابه‌تفاوت این دو را جبران کند.

راه دوم، انتقال دستی اسکناس به صورت رسمی و غیررسمی به خارج از ایران است. ارز مسافرتی که حجم آن محدود و قابل ردگیری است و البته قاچاق غیرقانونی دلار به کشورهای همسایه که هیچ آمار و برآورد معتبری از میزان آن وجود ندارد. با این همه بعید است اگر تصور کنیم پول زیادی از طریق قاچاق اسکناس از ایران خارج می‌شود.

راه سوم از همه منطقی‌تر به نظر می‌رسد، ارتباط با بنگاه‌های مالی کشور همسایه بر اساس واحد پول آن کشورها (عمدتا لیر و درهم و بعضا دینار). این راه هم اگرچه سرراست به نظر می‌رسد، اما نمی‌تواند جوابگوی نیاز چند میلیارد دلاری ارز در خارج از ایران باشد. عمده ذخایر ارزی دولتی و غیر دولتی در ایران، دلار است و حتی در اوج تحریم‌ها هم کسی -چه طرف ایرانی و چه طرف خارجی- رغبتی به معامله با واحد پول دیگری به جز دلار آمریکا ندارد.

بی‌راهه چهارم، اما می‌تواند حلقه مفقوده سوال بی‌جوابی باشد که سال‌ها است کسی پاسخی قطعی و مطمئن برای آن ندارد.

بی‌راهه پول‌شویی

و اما داستان پول‌شویی کانادا می‌تواند ثابت کند که یک بی‌راهه بزرگ هم وجود دارد که از طریق آن می‌توان ریال‌های ایرانی را تبدیل به دلار کرد.

آن طور که مشخص است، سال‌ها ست دلاری که تحویل مشتریان از همه جا بی‌خبر آقای نادر گرامیان، شده پولی است که نه از ایران، بلکه از کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک و کلمبیا به کانادا رسیده است. در واقع آقای گرامیان از مشتریان ایرانی ریال تحویل می‌گرفت و در ازای آن به آنان دلارهایی را می‌داد که در بسته‌های ۲۵۰ هزار تایی از مونترال رسیده بودند. در ایران نه‌تنها هیچ حساسیت ساختاری به این پول وجود ندارد، بلکه نهادهای رسمی ظاهرا مشکلی با نقل و انتقال پول ندارند؛ به خصوص اینکه در فرایند این تغییر و تحولات دلاری هم از کشور خارج نشده و نمی‌شود. سر و ته داستان با معاملات تجاری با امارات و چین هم می‌آید و از آن طریق پول نقد درر آن سوی دنیا جابجا می‌شود.

احتمالا عمده مشتریانی آقای گرامیان، مشتریان خرد چند هزار دلاری بوده‌اند که تعدادشان در سال‌های اخیر در کانادا به شکل تصاعدی اضافه شده است؛ افرادی که شبکه‌های بزرگ پول‌شویی به آنها به چشم فرصت‌های طلایی نگاه می‌کنند.

بقیه مردم دنیا برای رفع مایحتاج روزانه خود روش‌های سرراست و ساده‌تری دارند که می‌توانند مبالغ کم و حتی زیاد را مثل آدمیزاد جابجا کنند، اما ایرانیان به برکت تحریم و عدم شفافیت نظام بانکی داخل کشور، چاره‌ای جز تن دادن به بازارهای غیررسمی ندارند؛ بازارهایی که عملا از ایران و ایرانیان، موجوداتی ساخته که بالقوه مستعد پول‌شویی‌اند. خواه‌ناخواه در معرض پول‌های کثیف قرار می‌گیرند و علاوه بر سایر مشکلات ایرانی بودن در غرب، باید بار سنگین اتهام پول‌شویی را هم به دوش بکشند.

سال‌ها است که در کانادا همه منتظر اقدامات قاطعانه برای مبارزه با پول‌شویی‌اند. قوانین باز در بعضی حوزه‌های سرمایه‌گذاری -به خصوص در مسکن- باعث شده تا کانادا تبدیل به یکی از مقاصد جذاب برای قاچاقچیان پول تبدیل شود. اقدام هفته گذشته پلیس کانادا، ممکن است یک نقطه عطف در مبارزه با پول‌شویی در کانادا باشد. اگر چنین شود، حتما روزهای سختی در انتظار ایرانیان کانادا و سازمان غیررسمی انتقال پول از طریق صرافی‌های ایرانی خواهد بود.