زیتون ـ نیلوفر سعیدی
اقدام جدید ایالات متحده علیه سپاه پاسداران و قرار دادن این نهاد نظامی در لیست سازمانهای تروریستی٬ با واکنش گسترده ی مقامات ایران روبرو شد.
آیت‌الله خامنه‌ای، به روال معمول خود ادبیات تندی به کار گرفته و گفت: «آمریکایی‌ها به خیال خود علیه سپاه و در واقع علیه انقلاب و ایران نقشه می‌کشند و گربه‌رقصانی می‌کنند، البته این خباثت‌ها به جایی نخواهد رسید.»
رهبر جمهوری اسلامی در ادامه تاکید کرد که «با برگشتن کید و فریب آنها به خودشان، دشمنان جمهوری اسلامی مانند ترامپ و احمق‌های دور و بر نظام حاکمه آمریکا در حال حرکت به سمت حضیض هستند.»
این فقط آیت‌الله خامنه‌ای نبود که در برابر تصمیم جدید آمریکا موضع گرفت.
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران هم که اختلافات او با سپاه بر کسی پوشیده نیست و پیش‌تر سپاه را در رقابت با دولت خود «دولت باتفنگ» نامیده بود امروز به دفاع از سپاه پرداخته و گفت: «اگر عراق از ما درخواست کمک کرد لحظه‌ای درنگ نکردیم و اگر شمال عراق و مردم کُرد این کشور از ما کمک خواستند ما در پاسخ مثبت به آنها درنگ نکردیم. شبی که اربیل و سلیمانیه در حال سقوط بود ملت و سپاه ایران سریعا دست به کار شد و آنی درنگ نکرد. همچنین اگر سوریه از ایران درخواست کمک کرد، مردم، رهبری، دولت و سپاه پاسداران لحظه ای برای کمک به مردم لبنان و سوریه درنگ نکردند.»
این در حالی است که پیش از این روحانی به آزمایش‌های موشکی سپاه اعتراض کرده و گفته بود که نمایش موشکی سپاه پاسداران ایران را با مشکلات جدی روبرو کرده است.
اقدام مجلس شورای اسلامی اما شاید شدیدترین واکنش به این اتفاق بود. امروز شماری از نمایندگان مجلس با لباس سبز سپاهی به مجلس رفتند و علی لاریجانی هم در سخنانش٬ دولت ترامپ را «دزد» خواند.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین با ۱۸۹ رای موافق، ۲ مخالف و ۱ ممتنع از ۱۹۸ نماینده حاضر با دو فوریت٬ طرح تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر آمریکا موافقت کردند.
در طرح دوفوریتی مجلس که به نظر می‌رسد به شکل شتابزده نوشته شده٬ آمده است: «دولت موظف است از طریق مراودات دوجانبه و چندجانبه با کشورها و رایزنی با مجامع و نهادها و سازمانهای بین‌المللی از حداکثر توان خود برای بی‌اثر کردن اقدام آمریکا در معرفی نیروی رسمی نظامی ایران به عنوان گروه تروریستی استفاده کند.»
همچنین دولت موظف شده که بهره‌مندی نیروهای آمریکایی را از تاسیسات، تجهیزات، منابع مالی و دیگر کمک‌های احتمالی کشورهای منطقه به حداقل ممکن برساند.
با این وجود مشخص نیست که دولت با چه راهکار و ابزارهایی می‌تواند در سطح جهان٬ هم اقدام آمریکا علیه سپاه را بی‌اثر کند و هم کاری کند که کشورهای منطقه٬ تاسیسات و تجهیزات خود را در اختیار ارتش آمریکا نگذارند. آن هم در شرایطی که آمریکا٬ در خلیج فارس چند ناو جنگی و در بحرین و قطر پایگاه دارد٬ با عربستان٬ کویت و اردن روابط نظامی و اطلاعاتی ویژه دارد٬ در ترکیه‌ی عضو ناتو از پایگاه هوایی و بسیاری از امکانات اطلاعاتی این کشور استفاده می کند٬ در افغانستان و پاکستان نیرو دارد٬ در گرجستان٬ قفقاز و دریای سیاه نفوذ عمیق دارد و در عراق هم٬ دارای نفوذ و چندین پایگاه است.
به نظر می‌رسد که با این اقدام آمریکا آن بخش از حکومت جمهوری اسلامی که همواره به عنوان جریان تندرو٬ مخالف ارتباط با غرب بوده٬ به شکل جدی‌تری با تحریم و محدودیت روبرو شوند و این می‌تواند بر موازنه جریان‌های موثر داخل ایران نیز اثر بگذارد .
تابه‌حال سپاه بودجه‌ی خود را دریافت می‌کرد و علاوه بر اثرگذاشتن بر مسائل داخلی در حوزه‌ی منطقه‌ای نیز به شکل مستقل از دولت٬ تصمیم می گرفت و اقدام می‌کرد. اما حالا نه در حوزه‌ی اقتصادی و نه در بخش نفوذ منطقه‌ای٬ تداوم فعالیت برای سپاه٬ بی هزینه نخواهد بود و دور از دهن به نظر می‌رسد که کشورهایی همچون عراق٬ ترکیه٬ افغانستان و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس٬ به بهای ایستادگی در برابر آمریکا٬ اجازه بدهند که بازوهای متعدد سپاه همچنان در این کشورها فعال باشد.
آیا سپاه در منطقه محدود می‌شود؟
یکی از سوالات مهمی که پس از اعلام تصمیم ترامپ در مورد تروریستی دانستن سپاه مطرح می شود٬ این است که آیا پس از این در خاورمیانه٬ میدان تحرک و مانور سپاه٬ کمتر و محدودتر می‌شود؟
به نظر می‌رسد اقدام آمریکا پیش از آن که به شکل مستقیم علیه سپاه باشد٬ کشورها و دولت‌هایی را هدف می‌گیرد که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم٬ با سپاه همکاری کنند. به عنوان مثال٬ یکی از حوزه‌هایی که در آن٬ حضور نیروهای سپاه و به ویژه سپاه قدس٬ چالش برانگیز می‌شود٬ حوزه‌ی عراق است.
سپاه پاسداران در سالیان اخیر علاوه بر آن که بازوی مهم منطقه‌ای خود یعنی سپاه قدس را در عراق به کار گرفت، الگویی برای شکل‌گیری حشدالشعبی در ساختار نظامی عراق شد. در شرایط فعلی دولت عادل عبدالمهدی نمی‌تواند به راحتی همچون گذشته به سپاه امکان فعالیت بدهد و احتمالا این مساله بر تامین امنیت راهپیمایی اربعین نیز تاثیر خواهد گذاشت.
در همین حال٬ حضور نیروی سپاه در سوریه و یمن نیز با چالش هایی روبرو می‌شود. در افغانستان نیز دولت اسلام‌آباد، به ویژه پس از مذاکره با طالبان با دخالت مستقیم آمریکا٬ از این به بعد باید به روشنی مشخص کند که به چه شکلی به نیروهای ایرانی اجازه‌ی فعالیت و نفوذ می‌دهد.
در ترکیه نیز٬ تکرار تجربه‌ی عملیات مشترک بین ترکیه و ایران در صورت لزوم٬ با چالش روبرو می‌شود.
تداوم همکاری‌های سپاه با حزب الله لبنان نیز بخش حساس‌تری از این مساله است که به شکل جدی بر معادلات لبنان و اسراییل اثر خواهد گذاشت.
اقدام آمریکا در مورد قرار دادن نام سپاه در لیست ترور٬ تنها دو روز پس از انتشار بیانیه‌ی پایانی سران جی۷ صورت گرفته که در آن از اقدامات موشکی ایران٬ ابراز نگرانی کرده بودند و به نظر می‌رسد که نهادهای سیاسی و نظامی بین‌المللی مهمی همچون اتحادیه‌ی اروپا و ناتو٬ با تصمیم آمریکا در مورد سپاه مخالفتی نخواهند کرد. از این رو واکنش‌های خشمگین مقامات جمهوری اسلامی ایران در رده‌های مختلف نظام٬ نشان می‌دهد که احتمالا بسیاری از آنها از مدت‌ها پیش٬ به تبعات و پیامدهای اقدام آمریکا٬ اندیشیده‌اند.
موضع آیت‌الله خامنه‌ای در برابر این اتفاق، یادآور جمله‌ی رهبر قبلی جمهوری اسلامی است که گفته بود:«آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند.»
با وجود این به نظر می‌رسد که در عمل موضوع به این سادگی نیست و همواره بسیاری از مقامات ایران به این موضوع اذعان کرده‌اند که فشار تحریم‌های اقتصادی و اقدامات سیاسی آمریکا هم حاکمیت و هم مردم ایران را با مشکلات اقتصادی و سیاسی بزرگی روبرو کرده است.
هر چند امروز نمایندگان مجلس ایران لباس سپاه بر تن کردند و مدافعان داخلی و خارجی سپاه در توئیتر و سایر رسانه‌ها از این نهاد دفاع کردند اما به نظر می‌رسد برای فرار از تحریم‌های فلج کننده، بخش‌هایی از سپاه که خواهان مراودات اقتصادی یا بین‌المللی است کم‌کم باید این لباس را از تن به در کند.
