ایلنا - یکی از واکنش‌هایی که از سوی دولت‌مردان ایران همواره در برابر تحریم‌ها و مواضع اقتصادی و سیاسی آمریکا مطرح بوده حذف دلار از مبادلات تجاری است که البته این موضوع با تشدید تحریم‌ها از سال ۹۰ و ۹۱ تا امروز بیشتر مورد تاکید قرار گرفته و حتی به یکی از موضوعات مهم در رایزنی‌ها و دیپلماسی اقتصادی تبدیل شده است. بطوری که در شهریور سال گذشته عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی، از توافقات مهم ایران با روسیه و ترکیه در خصوص حذف دلار خبر داد و در صفحه شخصی خود نوشت: «در روز جمعه 16 شهریور در جریان نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه به همراه وزیر محترم نفت نشست‌های دوجانبه مفید و سازنده‌ای در حضور رؤسای جمهور با مقامات اقتصادی دو کشور روسیه و ترکیه داشتیم. فروش نفت، خرید کالاهای اساسی، گسترش روابط بانکی، مبادله با پول‌های ملی طرفین با هدف حذف دلار و کلاً توسعه روابط تجاری و اقتصادی محور مذاکرات و توافقات با دو کشور همسایه بود. مقرر شد در اولین فرصت در دیدار با رئیس بانک مرکزی روسیه در مسکو توافقات را پیگیری کنیم».اما بسیاری از کارشناسان و کنشگران اقتصادی از ابتدا هم با طرح حذف دلار از مبادلات مخالف بودند. محمود جامساز در گفت‌وگو با ایلنا گفت: از زمان آقای احمدی‌نژاد که تحریم‌ها علیه کشور اعمال شد و ایشان آنها را ورق پاره خواندند همیشه سعی شده دلار از مبادلات حذف شود اما باید توجه داشت که مسئله دلار با مسئله آمریکا فرق دارد، الان بیش از ۵۰ درصد گردش پول جهان به دلار است، و با اینگونه اقدامات راه بجایی نخواهیم برد. باید به این پرسش پاسخ داد که اگر ما دلار را حذف کنیم از چه ارزی می‌خواهیم استفاده کنیم؟ یوان، روبل و روپیه در عرصه بین‌الملل اعتبار چندانی ندارند.
وی متذکر شد: باید به‌جای حذف دلار از مبادلات، سیاست جذب دلار را در پیش بگیریم چون نتیجه عملکرد حذف دلار کشیدن پوسته سخت به دور کشور است اما نتیجه جذب، رابطه با دنیا و تراز تجاری مثبت خواهد بود.
اخیرا هم تصمیم امریکا در تروریستی خواندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مجموعه‌ای از واکنش‌های داخلی را در پی داشته که یکی از آنها روز گذشته و در قالب طرح تعدادی از نمایندگان مجلس مشاهده شد. 45 نفر از نمایندگان مجلس با تهیه طرحی خواستار حذف کامل دلار از معاملات دولتی و بخش خصوصی شدند.
در جزییات این طرح آمده است: به موجب این قانون که در ۶۰ روز پس از تصویب لازم الاجرا خواهد بود،هرگونه معامله دولتی و خصوصی با دلار ممنوع است، دارندگان دلار تا تاریخ اجرای این قانون فرصت دارند دلار خود را به کالا و ریال یا سایر ارزها تبدیل کنند، از تاریخ اجرای این قانون هر گونه دلار آمریکا در ایران در حکم ارز قاچاق محسوب می‌گردد و دستگاه‌های مسئول موظفند با هرگونه دلار مکشوفه و نگهدارندگان آن برابر قوانین قاچاق کالا و ارز برخورد نمایند، وزارت امور خارجه مکلف است با رایزنی مستمر و فشرده با کشورهای مختلف به ویژه کشورهایی که مورد تحریم ایالات متحده قرار گرفته اند ایجاد ائتلاف جهانی برای تحریم دلار و حذف دلار از معاملات بین‌المللی را پیگیری و گزارش پیشرفت کار را هر ۳ ماه به کمیسیون مجلس شورای اسلامی ارسال نماید.
این تصمیم در این شرایط تنها بار سیاسی دارد
اما برخی از کارشناسان اقتصادی طرح دوباره این موضوع پس از تصمیم آمریکا را یک تصمیم سیاسی دانسته‌اند تا تصمیم مبتنی بر معادلات اقتصادی. سید کمیل طیبی، کارشناس ارشد اقتصاد بین الملل در گفت‌وگو با ایلنا گفت: این یک طرح عجولانه است که مبتنی بر اصول اقتصادی نیست چون دلار یک پول قدرتمند است که بیشتر ذخایر و منابع ارزی را تشکیل می‌دهد و از سویی جایگزینی دلار با ارز دیگر مانند یورو زمان‌بر است که ممکن است بسیاری از تجار و فعالین اقتصادی به آن تن ندهند. البته در کوتاه مدت نیز می‌تواند تاثیراتی مانند فرار سرمایه، ناامنی در بازار ارز و افزایش نرخ سایر ارزها را در پی داشته باشد. نکته دیگر آن است که ممکن است که شرکای ما تن به انجام مبادلات غیردلاری ندهند و این باعث می‌شود که ما در دو بخش اقدام به تبدیل پول کنیم که برای ما هزینه‌بر خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: اگر این طرح تبدیل به قانون شود حتی پس از رفع تحریم‌ها می‌تواند جریان سرمایه را تحت تاثیر قرار دهد که در آن صورت به نوعی ما دچار خودتحریمی شده‌ایم و این باعث می‌شود تا تراز پرداخت‌های ما دچار کسری شود که به منزله پرداخت‌های بیشتر در برابر دریافت‌ها و در نهایت تورم است.
استاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه اصلا نمی‌توانم ادعا کنم که دلار ابزار سلطه است، گفت: بیشتر موافقم که این یک رویکرد سیاسی است و چه بخواهیم چه نخواهیم دلار پول پرقدرتی است که منبع تامین منابع ارزی است و این تصمیم در این شرایط تنها بار سیاسی دارد.
مجیدرضا حریری کارشناس و فعال اقتصادی نیز در گفت‌وگو با ایلنا این تصمیم را ژست سیاسی دانست و افزود: به هر حال فضای اقتصاد ما چه از سوی داخلی‌ها و چه از سوی دشمنان خارجی ما به شدت سیاسی شده است و تمام تصمیم‌های ما همانند این طرح رنگ و بوی سیاسی دارد. باید توجه داشت که ما سال‌هاست در مبادلات خود بجای دلار از یورو استفاده می‌کنیم بنابراین این موضوع جدیدی نیست. به نظر می‌رسد اینگونه تصمیمات به جای آنکه مبتنی بر کار کارشناسی اقتصادی باشد بیشتر یک عکس‌العمل سیاسی نسبت به یک پرخاشجویی کشور صادرکننده دلار دارد و ما سعی داریم علیه آن تصمیم بگیریم. بنده امیدوارم این طرح در مجلس چکش‌کاری شود و آنچه از آن بیرون می‌آید در راستای منافع ملی باشد تا تصمیمات احساسی.
وی افزود: در این موضوع باید نگاه همه‌جانبه داشت، به هر حال دلار قوی‌ترین و رایج‌ترین ارز جهان است که بیشتر مبادلات با آن صورت می‌گیرد. در حال حاضر هم که ثبت سفارش ما با دلار نیست بابت تسعیر ارز هزینه‌هایی به تجارت خارجی ما تحمیل می‌شود و باید دید آیا ما می‌خواهیم از لج دشمن به خود ضربه وارد کنیم؟
