در سوی دیگر معادله، جمهوری اسلامی ای قرار دارد که بعداز چهار دهه زورآزمایی سیاسی و ایدئولوژیک با هرچه نهاد و نماد غربی، اینک با انبوهی از معضلات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی داخلی دست به گریبان است. این نابه سامانی ها طبیعتا بعضا تحمیلی و ناشی از فشارهای فرامرزی است، ولی بسیاری هم متاسفانه حاصل فساد، ناکارآمدی، انحصارطلبی و فرآیندهای جرح و حذف سطوح ملی است که البته درتاریخ مملکت سنت دور و درازی دارد. سر در پیله تنیده خود داشتن و کم توجهی به پیچیدگی های نظامات جهانی و شاخصه های منافع ملی نیز از دیگر خصیصه های سیاستمداران ما است. باید گفت که ابهام و نااطمینانیِ راهبرد جمهوری اسلامی در برخورد با معضلات پیش آمده هیچ کمتر از مواضع مبهم و سردرگم طرف آمریکایی نیست. به عبارتی ایران درآغاز روند اجرایی برجام، انتظار گستردگی برخوردهای معاندانه آمریکا و تشدید روزافزون و تمام نشدنی تحریم ها را نداشت و چندان آماده مقابله با پیامدهای سنگین آن نبود. شکی نیست که سیاست های منطقه ای بی محابا و دشمن برانگیز، تحرکات نظامی، سیاسی و ایدئولوژک کمتر ملاحظه شده ایران، همینطور عدم انعطافی که کشورمان طی این مدت کوتاه از خود بروز داد، باعث شد تا طرف آمریکایی که انتظارات دیگری از توافق نامه درسر می پروراند، از همان ابتدا بی میلی خود را به ادامه تعاملات بروز دهد تا اینکه رئیس جمهور روانشیست جدید از راه رسید و شمشیر را با خصلت امپریالیستی دیرآشنای خود از رو کشید.

جمهوری اسلامی ایران، پیش تر با هدف رفع بارسنگین تحریم ها و انباشت مصوبات بین المللی، با وجودی که با تشتت شدید داخلی هم مواجه بود، به هرحال توانست به توافق مهم هسته ای با قدرت های بزرگ جهانی دست یابد. این توافق نامه علیرغم همه بدخواهی های داخلی و خارجی، نه تنها دستاردی با اهمیت برای ایران و برای جامعه جهانی بود و به تحکیم صلح و تفاهم بین المللی مدد رساند، بلکه مخصوصا از جنبه داخلی نیز باعث اعتبار و وجهه بین المللی برای کشور و انقلابی شد که همیشه مورد تخطئه بدخواهان و رقبای دور و نزدیک قرار داشت. این توافق برخلاف سایرِ تعاملات بین المللی کشور، به نماد انتقال پیروزمندانه ایران اسلامی به دوران خردمداری و آرامش تبدیل شد که درتاریخ، پیرامون جایگاه آن در انقلاب و در نهضت ملی هسته ای کشور، خواهند نوشت.

به هرحال، خروج ایالات متحده از برجام و تداوم ضدیت هایش با ایران، کشوری که به پشتوانه درآمدهای نفتی، تا حد زیادی مصرفی و تجمل طلب بارآمده و جوامع آن به سبک زندگی غربگرا و رفاه طلب، عادت کرده اند، به شدت آسیب رسان است. رهبران و مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران اینک الزاما برای مقابله با موج تحریم ها و دشمنی ها، سلسله تصمیمات و تدابیری را اتخاذ و به تدریج به مرحله اجرا گذاشته اند. این تصمیمات و راهبردها که برای کیان کشور حائز اهمیت حیاتی و تاریخی است، نسبتا سریع و از سوی معدودی شخص و نهاد سیاسی و امنیتی دولتی و در اتاق فکرهای بسته اتخاذ شده است. این تصمیمات که فاقد بررسی های جامع و اجماع سطح ملی و بدون آگاهی بخشی های عامه است، فرصت و انگیزه چندانی برای مشارکت و مساعدت و مداخله ارکان اجتماع باقی نمی گذارد. حداقل روشن نیست که این راهبرد در کشاکش تحولات میدانی و درحالی که آمریکا تمام توان خود را برآن متمرکز کرده و می تواند بتدریج بسیاری از کشورها به ویژه اروپا را به اردوگاه خود جلب کند، چگونه ادامه خواهد یافت و کشور را چگونه از مخاطرات مبتلا به آن مصون نگه می دارد. در این نکته تردیدی نیست که بعد از قریب دو دهه صرف هزینه و انرژی و سر و کله زدن با موضوع هسته ای، اما همچنان باقی ماندن در حالت بلاتکلیفی و گرفتار تحریم های حاد و فزاینده شدن، فرسایش توان مملکت و بالمآل آسیب و نارضایتی تدریجی افکار عمومی را به دنبال دارد. همینطور جنگ روانی و تهدیدات نظامی، ثبات فکری رهبران سیاسی کشور را از آنان سلب خواهد کرد. زمان به سود ما نیست و لذا توقف طولانی در چنین وضعیتی شرط تدبیر نیست. رهبران سیاسی کشور در این شرایط خطیر برای جلب همراهی عامه مردم باید به آنها مراجعه کنند و ضمن مشورت با مردم و با همراهی تمام جناح ها و ارکان جامعه یک بار برای همیشه تکلیف را روشن کنند. دو راه بیشتر پیش رو نیست: یا با اتخاذ یک دیپلماسی طراحی شده دقیق و سطوح ملی، با انگیزه و اعتماد به نفس دست به تعامل، مذاکره و معامله بزنند و بدانند که دنیا به آخر نرسیده و بدانند که بر خلاف هراس افکنی های بسیاری در داخل، کارت های قدرت کمی هم در اختیار ایران نیست و مبادا که دوباره طبق عادت مآلوف، آن را کمرنگ و بی اثر کنند. یا با اتکا به توان ملی و طراحی یک راهبرد همه جانبه و به شدت ریاضتی دست به مقاومت بزنند، یکسره از برجام و پیمان عدم اشاعه خارج شوند و با دستیابی به توان تسلیحاتی بازدارنده، کار را یکسره کنند.