سرکوب اجتماعی در جهان عرب، سخت‌تر و وحشتناک‌تر از سرکوب دیکتاتورهای حاکم است؛ چرا که دیکتاتوری‌ها تنها رأی سیاسی فرد را می‌خواهند و در غالب، آزادی‌های اجتماعی‌ او را مصادره نمی‌کنند، اما مراجع تعیین هنجارها و مرزهای آزادی و نیروهای دین سیاسی و پیروان و مریدان‌شان، تمام حقوق سیاسی و اجتماعی افراد را مصادره می‌کنند و حتی در پیش پا افتاده ترین رفتار های زندگی انسان دخالت می کنند.

دموکراسی بدون آزادی غیرممکن است، اما سیاست‌زده‌ها نمی‌توانند آزاد باشند. ما همه ملت‌های سیاست‌زده‌ای هستیم، سیاست زده نمی‌تواند آزاد باشد؛ چون هنجارها، مرزها، ارزش‌ها و افکارش از قبل معین شده است. این اصل از دید فروتنانه من بر همه صدق می‌کند، چه افراد بی‌سواد و چه تحصیل یافتگان، چه روشنفکرها و چه نادان‌ها، از جمله نویسنده این مقاله.

همه ما خواهان دموکراسی و مدعی آزادی هستیم اما هر کدام از ما هنجارها و مرزهای خود را برای آزادی دارد که از هنجارها و مرزهای دیگران متفاوت است.

شاید کسی بگوید، پس ملت‌های پیشرفته‌ای که دارای دموکراسی حقیقی هستند، چه طور؟ مگر آنها هم سیاست زده نیستند؟ پاسخ این است که بلی آنها هم تا حدودی سیاست زده هستند، اما آن‌ها قبل از آن به آزادی به عنوان یک ارزش مطلق و بدون هنجارها و مرزها، دست یافته اند و پس از آن از راه‌ دموکراسی، هنجارها و مرزهای آزادی را معین کرده اند. فرق زیاد وجود دارد میان این حالت و میان این‌که هنجارها و مرزها را افراد و جامعه از سنت‌های موروثی، بگیرند و بدون بررسی و ارزیابی بر مردم تحمیل کنند. اگر کسی هم بخواهد این سنت‌های موروثی را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و یا در آن شک کند، وای بر او از سرکوب افراد و جامعه، قبل از دولت و حکومت.

پس آزادی چیزی است و دموکراسی چیزی دیگر. مدعیان دموکراسی در میان ما به آزادی باور ندارند، بلکه آنها از دموکراسی به عنوان ابزار استفاده می‌کنند تا به قدرت برسند. پس از رسیدن به قدرت آزادی را لغو می‌کنند و هنجارها و مرزها را به گونه‌ای دلخواه خود معین می‌سازند. در نتیجه ما به همان جای قبلی بر می‌گردیم و در دور باطل می‌چرخیم.