گسترش گفتمان امنیت گرایی از سال ۲۰۱۵ به این سو که پناهجویی را تهدیدی برای امنیت ملی سوئد و اروپای تلقی می‌کند نگاه منفی به پناهجویان همچون سربار جامعه یا تهدیدی علیه فرهنگ و هویت ملی را تشدید کرده است.
***
روز ۲۵ سپتامبر به دعوت نهاد "قرارداد اجتماعی" کنفرانسی در دانشگاه ملاردالن با حضور حدود دویست و سی نفر برگزار شد که در آن از مجموعه کتاب "تجربه جوانان تنها آمده و مسئولین درباره هم پیوستگی، جذب و برابری جنسیتی" به ویراستاری مهرداد درویش پور استاد جامعه شناسی و دانشیار در مددکاری اجتماعی از دانشگاه ملاردالن و نیکلاس مونسون پرفسور در پداگوژی از دانشگاه سودرتورن رونمایی شد. در این کنفرانس نه نفرازنویسندگان کتاب به معرفی پژوهش‌های خود پرداختند. دو جوان پناهجو تنها آمده نیز درباره موقعیت خود سخنرانی کردند.
نخست مهرداد درویش پورو نیکلاس مونسون به معرفی محتوای کتاب که شامل یک مقدمه و ۱۳ پژوهش تازه توسط ۲۱ پژوهشگر از ۸ دانشگاه و مدارس عالی سوئد در رشته‌های جامعه شناسی، اقتصادی ملی، پداگوژی، مددکاری اجتماعی و کودکان گرد آمده و توسط نشر دانشگاهی لیبر انتشار یافته پرداختند.
سپس ویراستاران به معرفی کوتاه مضامین هربخش از کتاب پرداختند. در فصل مقدماتی کتاب به موج گسترده پناهجویی در سال ۲۰۱۵ اشاره کرده که طی آن تنها بیش از ۱۶۳ هزار پناهجو به سوئد آمده که نزدیک به نیمی از آنان نوجوان زیر ۱۸ سال و بیش از ۳۵ هزار نفر نوجوانان تنها آمده بودند که ۸۷ درص آنان را پسران و باقی را دختران تشکیل می‌دادند. در میان آنان بیشترین پناهجویان افغانستانی تبار بودند که یا از ایران یا از افغانستان مهاجرت کرده‌اند و پس ازآن بیشترین رقم مربوط به پناهجویان جوان از کشورهایی همچون سوریه، اریتره، سومالی و عراق می‌باشد. این کتاب تصویررایج منفی در رسانه‌ها از این جوانان پناهجو را بسیاری از زمینه‌ها به زیر سئوال می‌برد.
درویش پورهمچنین درباره گسترش گفتمان امنیت گرایی از سال ۲۰۱۵ به این سو سخن گفت که مهاجرت و پناهجویی را تهدیدی برای امنیت ملی سوئد و دیگر کشورهای اروپایی تلقی کرده است. بنا برآن گفتمان پناهجویان یا سربار جامعه یا تهدیدی علیه فرهنگ و هویت ملی به شمار رفته و عامل گسترش بزهکاری، حاشیه نشینی و تنش‌های اتنیکی خوانده می‌شوند. او گفت کتاب ضمن بررسی زمینه‌ها و نتایج سختگیرانه تر شدن سیاست پناهجویی، به تاثیر مخرب گفتمان امنیت گرایی در رسانه‌ها و نزد سیاستمداران در قربانی کردن حقوق انسانی کودکان و پناهجویان و افزایش طرز تلقی منفی مردم نسبت به آنان پرداخته است. درویش پور افزود نمی‌توان نخست با برچسپ‌های اجتماعی منفی یا پیشدواری اتنیکی نخست گروهی از مردم را طرد کرد و اعتماد به نفس‌شان را در هم شکست و سپس در پی چاره جویی برای جذب آنان برآمد. باید با توجه به توانایی این جوانان پناهجو در باز سازی خود به رغم آسیب‌های روانی بسیار، بر توانمند سازی آنان به جای"مسئله دار" خواندن‌شان تمرکز کرد تا زمینه پیشرفت و جذب‌شان در جامعه فراهم شود.
درویش پور در سخنان خود به روند شکل گیری کتاب و کنجکاوی‌اش به مسئله نوجوانان تنها آمده از سال ۲۰۱۵ اشاره کرد و این که چگونه پس از پایان تحقیقات او و تیم تحت سرپرستی‌اش از ۲۰۱۶ تا پایان ۲۰۱۸ تصمیم به چاپ کتابی گرفتند که نه تنها نتایج تحقیقات آنها بلکه اصلی ترین تحقیقات دراین زمینه را گرداوری کند، پرداخت.
ویراستاران درباره این که چرا به جای سخن گفتن درباره نیازها و مشکلات جوانان پناهجو که روش تا کنونی رویکرد جامعه به این جوانان بوده است، باید میدان داد تا خودشان درباره وضعیت و تجربه‌شان از رویارویی جامعه با آنان سخن بگویند. همچنین به ضرورت تغییر سیاست همکاری برای ادغام جوانان به سیاست همکاری با آنان برای افزایش مشارکت‌شان در جامعه سخن گفتند و بر نقش جامعه مدنی از سازمان‌های داوطلب و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا کتابخانه‌ها، انجمن‌های ورزشی و کلیساها در بسیج امکانات و توانمند سازی این جوانان تاکید کردند.
نیکلاس مونسون ویراستار دیگر کتاب درباره ویژگی این کتاب که برای نخستین بار تصویری کمی و کیفی از موقعیت جوانان پناهجوی تنها آمده درکل کشور در حوزه بازار کار، بهداشت وتجربه خود جوانان از عوامل و موانع پیشرفت‌شان بدست می‌دهد را برشمرد. او به تجربه مسئولین کشوراز این پناهجویان که به مراتب مثبت تراز آنچه بوده که رسانه‌ها بازتاب داده‌اند اشاره کرد. درعین حال مونسون به برخی دشواری‌های این جوانان در چالش نظم، هنجار و قوانین کشور اشاره کرد و این که چگونه به زعم پاره‌ای از مسئولین هرنوع تلاش برای گوشزد حد و مرزها می‌تواند با برچسپ نژادپرستی از سوی این جوانان پاسخ گیرد.
سخنران دیگر، اسکیل وادنشو پرفسور اقتصاد ملی از دانشگاه استکهلم بود که با ارائه تصویر آماری از پناهجویان تنها آمده دختر و پسر از سال ۲۰۱۴ به این سو نشان داد که این جوانان نسبت به کسانی که با خانواده‌های خود مهاجرت کرده‌اند، به رغم همه دشواری‌ها، در حوزه تحصیل و اشتغال در بازار کار موفق تر بوده‌اند. تحقیقات او نشان می‌دهد که جوانان افغانستانی تبار که گروه اصلی پناهجویان تنها آمده را تشکیل می‌دهند نسبت به بسیاری از گروه‌های دیگر حضور موثرتری در بازار کار داشته‌اند. هرچند سطح تحصیلات و پیشینه طبقاتی عامل تعیین کنننده تر در هم پیوستگی آنها است. او به ضرورت بررسی‌های عمیق تر برای فهم چرایی رشد سریعتر جوانان تنها آمده اشاره کرد.
فرهاد جهان مهان دانشجوی دکترا و نیکول نونز بورگمن کارشناس ارشد دررشته مطالعات کودکان و نوجوانان از دانشگاه استکهلم از دیگر سخنرانان این کنفرانس بودند که به معرفی فصلی از این کتاب به نام "ترجیح می‌دهیم در سوئد بمیریم و به افغانستان برنگردیم" پرداختند. سخنرانان ضمن بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی تبار که اقامت گرفته و آنان که جواب رد گرفته‌اند، بر نقش اجازه اقامت یا جواب رد گرفتن در روان و سلامت این جوانان و تاثیر آن بر معنا بخشیدن به زندگی و انگیزه و امکانات هم پیوستگی یا روی آوری به خودکشی و کجروی‌های اجتماعی تاکید کردند. این پناهجویان به اعتبار همان تکه کاغذ قانونی حق پناهجویی از مزایای بسیاری در سوئد در مقایسه با دیگر کشورها برخوردارند که از دست دادن آن لطمات جبران ناپذیری بر سلامت و روان آنان زده و می‌تواند آنان را به طعمه‌ای آسان برای جذب شدن به گروه‌های بزهکار یا آسیب رساندن به خود بدل سازد. با این همه بسیاری از این پناهجویان "غیرقانونی" از توانایی ایستادگی برخوردار بوده و به سرنوشتی که حکم اخراج برایشان رقم می‌زند تن نمی‌دهند.
سخنران دیگر، یکی از پناجویان که سال ۲۰۱۵ به سوئد آمده و حکم اخراجی گرفته بود که با توضیح موقعیت دراماتیک خود، به شدت بر جمعیت حاضر در کنفرانس تاثیر گذاشت. او اشاره کرد که با آن که در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده است، فاقد حق پناهجویی درآن کشور بوده است و نمی‌توان او را به ایران برگرداند. افغانستان هم را هم هرگز ندیده است. این که مقامات سوئد به دلیل آن که اورا بالای هیجده سال خوانده‌اند، با حکم اخراج در معرض خطر اخراج به ایران یا افغانستان قرار داده‌اند، به کابوس او بدل شده است. موضوعی که او را به نوشتن و انتشار کتابی به نام کابوس به دوزبان سوئدی و فارسی واداشته است. او اضافه کرد به مدت چهارسال باید زیر زمینی زندگی بکند تا بخت دوباره به جریان انداختن پرونده پناهجویی خود را داشته باشد.
بنیمن فیضی نیز پناهجوی تنها آمده افغانستانی تبار دیگری بود که به عنوان سخنران دیگر، توضیح داد اکنون دانشجوی علوم سیاسی است و درباره فعالیت‌های انجمن‌های جوان درسوئد و پناهجویان تنها آمده در استکهلم که او سخنگوی آن است، سخن گفت. او توضیح داد چگونه تحصن‌ها و اعتراضات سازمان یافته توسط این نهاد و با پشتیبانی جامعه مدنی و داوطلبان سوئدی زمینه مشارکت این جوانان را در جامعه افزایش داده و دولت را به عقب نشینی در برخی زمینه‌ها در تسهیل اقامت برای گروهی از این پناجویان که در مدارس درس می‌خوانند، واداشته است.
ایلدیکو آستالوس مورل دانشیار جامعه شناسی و استاد دانشگاه اپسالا و ملاردالن نیز در سخنان خود بر چالش‌ها و زمینه‌های پیشرفت دختران و پسران پناهجوی تنها آمده در حوزه برابری جنسیتی و ادغام در جامعه سخن گفت. او افزود برخوردهای نژادپرستانه چگونه برخی از دختران افغانستانی تبار را به فکر بازگشت به ایران به رغم تجربه‌های تلخ‌شان از ایران انداخته است. او به منگنه شدن برخی از این دختران اشاره کرد که در شبکه روابط افغانستانی خود از این که "حجاب‌شان مناسب نیست" مورد نکوهش قرار می‌گیرند و از جانب سوئدی‌ها ازاین که چرا اصلا روسری بر سر دارند.
الین اکستروم دانشجوی دکترای دانشگاه یون شوپنگ که به تازگی از رساله‌اش دفاع کرده است، درباره تحقیق خود درباره دختران پناهجوی تنها آمده که به ندرت درباره آنها بحثی در میان است سخن گفت. او با حرکت از تئوری میان برشی و پسا استعماری، نگاه ساده انگارانه جامعه سوئد به دختران پناهجو گریخته از کشورهای اسلامی همچون قربانیان منفعلی که باید با پذیرش هنجارهای سوئد، خود را از قید پدرسالاری آزاد کنند، به چالش کشید. او تاکید کرد این دختران فاعلان اجتماعی توانمندی هستند که از پیشداوری‌های جامعه در باره خود و برچسپ‌های اجتماعی رنج می‌برند.
اولریکا جپسون ویگ دکتر پداگوژی و استاد دانشگاه از ملاردالن، آخرین سخنران برنامه بود که درباره چالش‌های آموزش مقدماتی زبان سوئدی در مدارس به این جوانان سخن گفت. او افزود کلاس‌های متمایز بیش از آن که روند جذب این پناهجویان نوجوان را تسریع کند، به تقسیم و جدایی آنان از دیگر دانش آموزان و به حاشیه راندن آنان منجر شده است. حال آن که شاید آموزش مقدماتی زبان سوئدی در متن کلاس‌های عمومی بتواند سرعت فراگیری زبان و جذب شدن آنان در سیستم آموزشی را افزایش دهد.
در پایان میز گردی پرسش و پاسخ به مدیریت محمد رفیع محمودیان استاد جامعه شناسی از دانشگاه ملاردالن که خود در نوشتن فصلی از کتاب همکاری داشته است و با شرکت هر یازده سخنران برگزار شد. در این میزگرد حضار با طرح پرسش‌های کارشناسانه به غنای کنفرانس افزودند. نشر دانشگاهی لیبر که کتاب را به چاپ رسانده ضمن قدر دانی از نویسندگان و به ویژه ویراستارکتاب خرسندی خود را از انتشار مجموع تحقیقات بیست ویک پژوهش گر از هشت دانشگاه درباب یکی از موضوعات مهم جامعه عنوان کرد. ویراستاران کتاب در سخن پایانی تاکید کردند که امیدوارند با چالش تصویر رایج از این جوانان پناهجو بتوانند علاوه بر افکار عمومی، دانشجویان و مسئولان بر سیاستمداران نیز تاثیر گذاشته تا جامعه رویه دیگری را راهنمای عمل خود برای جذب این جوانان به جامعه که آینده سازان فردا به شمار می‌روند، درپیش گیرد. یکی از این گام‌ها عفو عمومی به تمامی پناهجویان جوان تازه آمده است که هم هزینه‌های جامعه را کاهش می‌دهد و هم نشانه احترام به حقوق کودکان و پناهجویان است. این کنفرانس که با رضایت حضار پایان یافت در برخی از روزنامه‌ها وشبکه‌های رادیو تلویزیون سوئد بازتاب یافت.
عکس ها از بصیر سیرت و مهران عباسیان
.........................
کتاب از سه بخش تشکیل شده است. بخش نخست (فصل یک و دو) به ارائه تصویری آماری از موقعیت جوانان و نوجوانان تازه آمده در کل کشور در حوزه تحصیل و بازار کار و سلامت و بهداشت آنان می‌پردازد. بخش دو (فصل ۳ تا ۸) به بازتاب تجربه خود این جوانان از برخورد مسئولان، مدارس و بخش‌های دیگر جامعه از هم پیوستگی و درک خود جوانان از موقعیت خود و برابری جنسیتی می‌پردازد. بخش سوم (فصل ۹ تا ۱۳) به برداشت مسئولان از چالش‌ها و توانایی‌ها این جوانان در زمینه هم پیوستگی و برابری جنسیتی می‌پردازد.
فصل نخست توسط دکتر آیکان سلیکاکسوی و پرفسور اسکیل وادنشو در رشته اقتصاد ملی از دانشگاه استکهلم در مورد موقعیت این پناهجویان در تحصیل و بازار کار تهیه شده است.
فصل دوم توسط دکتر هلیو آدلینو مانهیکا و یوسفین کلوفورمار در رشته بهداشت عمومی از انستیتوی کارولینسکا دانشگاه استکهلم و مدرسه عالی صلیب سرخ تهیه شده است که درآن تصویری آماری از موقعیت سلامت روانی جوانان پناهجوی تنها آمده و مسئله اعتیاد به مواد مخدر در بین جوانان پناهجو تنها آمده در مقایسه با آنان که با والدین خود آمده‌اند ارائه شده است. این تحقیقات به نقش پیشینه و موقعیت اجتماعی-فرهنگی از جمله کشور مبدا، مدت زمان اقامت در سوئد، میزان تحصیلات و درآمد در ریسک بیماری‌های روحی و اعتیاد اشاره می‌کند.
فصل سوم توسط پرفسور فیلیپ لالاندر و دانشیار مارکوز هرتز در رشته مددکاری اجتماعی از دانشگاه مالمو تهیه شده است که بر پایه گفتگو با ۲۰ جوان تنها آمده در تحقیقی چند ساله استوار است که تجربیات و آرزو‌های آنان را بازتاب داده است. در این فصل بر اهمیت تغییر نگاه به این جوانان نه به عنوان "فراورده" بلکه همچون انسان تاکید شده است.
فصل چهارم که توسط مهرداد درویش پور، نیکلاس مونسون، ایلدیکو آستالوس مورل، مگنوس هوبه دانشیار و دکتر محمد رفیع محمودیان از دانشگاه ملاردالن تهیه شده به تجربیات ۵۲ جوان پناهجو دختر و پسر می‌پردازد. در این فصل مقایسه‌ای بین جوانان تنها آمده با آنان که با والدین خود آمده‌اند و جوانان اقامت گرفته با آنان که فاقد اقامت هستند، صورت گرفته است.
فصل پنجم توسط لیوه استرتمو دکتر جامعه شناس از دانشگاه گوتنبرگ تهیه شده است که در آن به روابط بین جوانان پناهجوی که در خانه‌های مراقبت و نگهداری و معالجه جوانان بسر می‌برند و خدمه و مسئولان این نهاد می‌پردازد. در عین حال به مسئله جنسیت و گرایش جنسی در این جوانان و چگونگی برخورد به آن نیز پرداخته شده است.
فصل ششم توسط الین اکستروم از دانشگاه یونگ شوپینگ به تحقیق درباره دختران پناهجوی تنها آمده پرداخته است.
فصل هفتم توسط فرهاد جهان مهان از دانشگاه استکهلم و سودرتورن و نیکول نونز بورگمن و مهرداد درویش پور نوشته شده که به وضعیت مهاجران افغانستانی تبار اقامت گرفته و آنان که جواب رد گرفته‌اند و نقش آن در سلامت این جوانان و معنا بخشیدن به زندگی یا رویکرد به کجروی‌های اجتماعی می‌پردازد.
فصل هشتم توسط میریم هاگستروم دکترای رشته کودکان از دانشگاه لینگ شوپینگ تهیه شده است که درآن به تجربه این کودکان از آموزش مقدماتی زبان در مدارس می‌پردازد. او به نقش برخوردهای منفی و تبعیض آمیز به این نوجوانان در سردرگمی و فرایند طرد شدن انان در جامعه می‌پردازد.
فصل نهم توسط مگنوس داهلست پرفسور در مددکاری اجتماعی و آندریاس فییص پرفسور در پداگوژی جوانان ازدانشگاه لینگ شوپینگ تهیه شده است. این دو نیز با بررسی نقش آموزش مقدماتی زبان سوئدی برای این جوانان و گفتگو با معلمان و جوانان پناهجو به امکانات و چالش‌های سیستم آموزشی رایج مدارس سوئد و نقس دوره‌های مقدماتی فراگیری زبان در جذب یا به حاشیه راندن این جوانان می‌پردازند.
فصل دهم توسط مهرداد درویش پور، نیکلاس مونسون، ایلدیکو آستالوس مورل و مگنوس هوبه نوشته شده است که بر پایه گفتگو با مسئولان تماس با این جوانان در مدارس، خانه‌های مراقبت و معالجه نوجوانان پناهجو، مسئولین کمون‌ها و بهداری‌ها و.. استوار شده است. نویسندگان به تجربه مسئولین کشوراز این پناهجویان که به مراتب مثبت تراز آنچه بوده که رسانه‌ها بازتاب داده‌اند اشاره کرده و این که برخوردهای تبعیض آمیز نسبت به این جوانان چگونه سلامت و اعتماد به نفس آنان را در هم می‌شکند.
فصل یازدهم توسط اولریکا ورنشو دکتر جامعه شناس و استاد مددکاری اجتماعی در دانشگاه لینگ شوپینگ نوشته شده است. او دراین فصل به بررسی برداشت و تجربه مددکاران اجتماعی و دیگر مسئولان در گفتگوها برای یاری رساندن به روند هم پیوستگی این جوانان درمحل‌های اقامت‌شان و به ویژه خانه‌های مراقبت و معالجه این نوجوانان می‌پردازد و پیامدهای محدودیت‌ها در روند اجازه اقامت گرفتن آنها را بررسی می‌کند.
فصل دوازدهم کتاب توسط اولریکا جپسون ویگ دکتر پداگوژی و استاد دانشگاه از ملاردالن تهیه شده است. او نیز درباره چالش‌های آموزش مقدماتی زبان سوئدی در مدارس برای این جوانان از نگاه مسئولان پرداخته است
فصل سیزدهم و پایانی کتاب توسط دانیل هدلوند دکترای رشته کودکان و جوانان از دانشگاه استکهلم تهیه شده است. او در این فصل به بررسی نقش "انسان خوب" که در واقع در غیاب والدین، نمایندگی امور حقوقی این نوجوانان زیر ۱۸ سال را برعهده دارند، می‌پردازد. نویسنده ضمن گفتگو با این این افراد و نوجوانانی که نمایندگی حقوقی‌شان بر عهده این "انسانهای خوب" است، نشان می‌دهد چگونه بین تصویر سازی از این افراد همچون نماینده حقوق این کودکان و واقعیت عملی تفاوت چشمگیری وجود دارد و چرا بسیاری از این نوجوانان از آنان ناراضی‌اند.
در لینک زیر می‌توان گزارش برخی از رسانه‌های سوئدی از رونمایی کتاب و کنفرانس را مشاهده کرد.
