اواخر ماه ژوئیه دریادار حسین خزندی، فرمانده نیروی دریایی ایران و نیکلای آناتولویچ، فرمانده نیروی دریایی روسیه یک تفاهم نامه مشترک برای گسترش روابط دو جانبه امضا کردند.

دولت روسیه اوایل این ماه تایید کرد که در حال برنامه ریزی برای برگزاری یک مانور دریایی مشترک با چین و ایران در دریای هند است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در نشست امنیتی والدائی در مورد برنامه های کشورش گفت: «ما، ایران و چین در حال برنامه ریزی برای انجام مانورهای دریایی در راستای مقابله با تروریست ها و راهزن ها در این بخش از اقیانوس هند هستیم».

البته تحلیل گران اشاره کرده اند که چین به طور محدود در این مانور حضور پیدا خواهد کرد. پیش بینی می شود که تنها چند ناو جنگی مربوط به گردان ضد راهزن های دریایی در این عملیات مشارکت کنند. پکن تمایلی ندارد که به طور جدی در مناقشه بین تهران و واشنگتن مداخله کند.

البته چین در مقایسه با قدرت های دیگر بخش بزرگتری از نفت مورد نیاز خود را از خلیج فارس تامین می کند. به همین خاطر برخی کارشناسان نظامی معتقدند که شاید نیروی دریایی چین ماموریت ناوگران اسکورت خود در سواحل آفریقا را تا اقیانوس هند و تنگه هرمز گسترش دهد.

اما آیا مانور برنامه ریزی شده بخشی از استراتژی دفاعی پیشگیرانه در مقابل حمله احتمالی آمریکا به ایران است؟ بدون شک یکی از اهداف مانور نشان دادن حمایت مسکو و پکن از تهران است. ایران در طول یک سال گذشته زیر فشار ناشی از کمپین فشار حداکثری آمریکا قرار داشته است.

البته مانور برنامه ریزی شده تضمین نمی کند که چین و روسیه در صورت بروز جنگ بین ایران و آمریکا یا اسرائیل مداخله خواهند کرد. ایرانی ها به دنبال انتقال این پیام هستند که اگرچه از لحاظ اقتصادی در انزوا به سر می برند، اما از لحاظ سیاسی یا نظامی مورد حمایت متحدان خود قرار دارند. پکن و مسکو نیز قصد دارند که حمایت خود از تهران را با تقبل حداقل ریسکن ممکن به نمایس گذارند.

البته در شرایط کنونی ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بیشتر بر روی وضعیت سوریه تمرکز کرده است. قرار است او و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز سه شنبه در مورد بحران سوریه گفت و گو کنند.

اما در میان مدت و بلند مدت به نظر می رسد که چین، ایران و روسیه همکاری های خود را در راستای دفاع از منافعشان در اقیانوس هند گسترش دهند.

مفهوم امنیت جمعی در خلیج فارس در ماه ژوئیه امسال توسط مسکو معرفی شد. مسکو خواستار سازمان دهی یک کنفرانس بین المللی در ارتباط با امنیت و سرمایه گذاری در خلیج شده است. هدف نهایی این کنفرانس طراحی یک چارچوب امنیتی جدید برای منطقه خواهد بود.

چین از ایده روسیه استقبال کرده است. سخنگوی وزارت خارجه چین در این ارتباط گفته است: «ما از این طرح حمایت می کنیم. چین همچنین به دنبال تقویت همکاری ها و ارتباطات خود با همه طرف های ذی نفع است».

چین و روسیه اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل هستند. دو کشور علیرغم تحریم های آمریکا به همکاری های اقتصادی خود با تهران ادامه داده اند. علاوه براین، پیش بینی می شود که پکن و مسکو سرمایه گذاری های خود در بخش های انرژی و زیرساختی ایران را افزایش دهند.

آمریکا در ماه مه امسال به طور یکجانبه تمام معافیت های تحریمی ایران را لغو کرد. با وجود این، چین در ماه ژوئیه واردات نفت خود از ایران را ادامه داد. علاوه بر این، تهران نقش مهمی در طرح استراتژیک یک کمربند، یک جاده پکن ایفا خواهد کرد. دو کشور در سال 2016 برای گسترش روابط دفاعی به توافق رسیدند. وزیر خارجه ایران در ماه آگوست امسال برای گفت و گو در مورد روابط استراتژیک دو کشور به پکن سفر کرده بود.

چین بزرگ ترین واردکننده نفت در دنیا محسوب می شود. در حال حاضر عربستان سعودی بعد از روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت چین محسوب می شود. اما پکن به دنبال راهی برای ادامه دادن واردات نفت خود از ایران است.

چین، روسیه و قدرت های اروپایی به درستی اشاره می کنند که بحران خلیج فارس ناشی از خروج آمریکا از توافق هسته ای و تشدید تحریم های اقتصادی علیه تهران بوده است. به همین خاطر پیش بینی می شود که فشارهای واشنگتن باعث نزدیک تر شدن تهران به پکن و مسکو شود.