فرامرز داور - ایران وایر
بر اساس مقرراتی بسیار قدیمی بین کشورها، زمین و ملکی که دولت‌ها در سرزمین خود به یک کشور خارجی می‌دهند در حکم سرزمین مالک جدید است و ورود و هرگونه اقدامی در آن بدون اجازه مالک تازه ممنوع است. این وضعیت در چهل سال اخیر از سوی جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها نادیده گرفته‌شده اما وضعیت سفارت آمریکا از همه نمونه‌های دیگر هم متفاوت است.
برخلاف ایالات‌متحده که از ساختمان سفارت ایران در واشنگتن نگهداری می‌کند تا زمان برقراری مجدد روابط در اختیار نماینده رسمی ایران قرار گیرد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان بسیج مستضعفین در ملک سفارت ایالات‌متحده در تهران اقامت دارند و آنجا را به دفتر کار خود تبدیل کرده‌اند که در قوانین ایران «دخل تصرف در مال غیر» عنوان می‌شود.
ملک متعلق به دولت ایالات‌متحده، پس از اشغال سفارت و قطع رابطه سیاسی و اقتصادی آمریکا با ایران مصادره شده و اکنون در اختیار سپاه پاسداران و سازمان بسیج مستضعفین است.
باشگاه ورزشی در محل کار سفیر آمریکا در تهران
سپاه پاسداران با اقدام خود از ملک سفارت آمریکا در تهران برخلاف مقررات بین‌المللی و کنوانسیون‌های روابط دیپلماتیک سلب مالکیت کرده است. یک باشگاه ورزشی، مدرسه، دفاتری متعلق به موسسات وابسته به سپاه و بسیج و نمایشگاهی از ماجرای اشغال سفارت ازجمله واحدهای اداری و تجاری است که در محل کار سفیر آمریکا در تهران ساخته‌شده و طراحی و کاربری آن را به‌کلی تغییر داده است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
هرچند سپاه و بسیج ملک متعلق به دولت آمریکا را مصادره و در آن دخل تصرف کرده‌اند اما از دیدگاه قوانین بین‌المللی این دولت جمهوری اسلامی ایران است که در بیرون از این کشور، نماینده حکومت محسوب می‌شود و باید در برابر هرگونه نقض حقوق دولت آمریکا ازجمله سلب مالکیت از اماکن دیپلماتیک آن پاسخگو باشد. چنانکه ایالات‌متحده بعد از قطع رابطه با ایران، سفارت ایران در آمریکا و سیزده کنسولگری این کشور را توقیف کرده اما از مالکیت ایران خارج نکرده است.
مطابق مقررات بین‌المللی، ایالات‌متحده حق داشته با عمل متقابل بخشی از املاک دیپلماتیک ایران در آمریکا را که ارزشی برابر با ملک سفارت در تهران دارد به مصادره خود دربیاورد اما به دلایل سیاسی در چهل سال گذشته از این کار خودداری کرده است.
بنا بر دستور اجرایی رییس‌جمهور آمریکا از روز ۲۳آبان۱۳۵۸ ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮال اﯾﺮان در ﻗﻠﻤﺮو اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺴﺪود شده بود اما ایالات‌متحده به ایران اﺟﺎزه داد ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﻔﺎرت و کنسولگری‌ها و اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﺳﻔﯿﺮ در اﺧﺘﯿﺎر هیات ﺳﯿﺎﺳﯽ جمهوری اسلامی ایران باقی بماند. بااین‌همه در اردیبهشت ۱۳۵۹ با قطع روابط سیاسی از سوی آمریکا، ایالات‌متحده دستور مهروموم اماکن دیپلماتیک ایران در خاک آمریکا و توقیف حساب‌های مربوط به سفارت را صادر کرد. وجوه این حساب‌های بانکی ایران به‌حسب «نوسازی اماکن دیپلماتیک ایران» که در اختیار وزارت خزانه‌داری آمریکا است واریز شد.
ایالات‌متحده ﺑﺨﺸﯽ از اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل را که راسا ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﺗﺎرﯾﺨﯽ تشخیص داد، ﺑﺮای ﺗاﻣﯿﻦ ﻣﺨﺎرج ﻧﮕﻬﺪاری اﻣﻮال غیرمنقول فروخت و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪادی ﻓﺮش و اﺷﯿﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ سفارت ایران در واشنگتن به‌جامانده اﺳﺖ.
آمریکا با اجاره موردی ملک سفارت ایران در واشنگتن دی سی ازجمله به سفارت ترکیه و رومانی، هزینه‌های تعمیرات و نگهداری ساختمان را تامین می‌کند تا روزی که با برقراری مجدد روابط، املاک دیپلماتیک ایران را به نماینده قانونی دولت تحویل دهد. بااین‌همه، آمریکا در برابر تغییر احتمالی طراحی ساختمان سفارت و فروش اموال آن باید پاسخگو باشد و در صورت وارد شدن خسارت، ضرر وارده به ایران را هر زمان که رابطه از سر گرفته شود، جبران کند.
در آینده وضعیت سفارت آمریکا در تهران چه می‌شود؟
هرزمانی که ایران و آمریکا تصمیم به تجدید روابط و بازگشایی سفارتخانه‌های خود بگیرند، یکی از مهم‌ترین مسایل وضعیت ساختمان سفارت ایالات‌متحده در تهران خواهد بود که ایران آن را از مالکیت آمریکا خارج کرده است.
درصورتی‌که آمریکا تمایل داشته باشد همین ملک را مجددا در اختیار بگیرد، باید وضعیت آن به صورتی دربیایید که پیش از ساعت ده صبح روز سیزدهم آبان ۱۳۵۸ یعنی زمان پیش از اشغال بود. درصورتی‌که اصراری بر بازپس‌گیری این ملک از سوی ایالات‌متحده وجود نداشته باشد، ایران باید غرامت ناشی از ضرر و زیان اشغال و تصرف سفارت را به آمریکا بپردازد.
در جنگ «کوزوو»، نیروهای نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به رهبری آمریکا سفارت چین در بلگراد پایتخت یوگسلاوی را هدف قرار دادند. ایالات‌متحده پس‌ازاین ۲۸ میلیون دلار بابت جبران خسارات وارده به ساختمان سفارت، به چین پرداخت کرد.
در نمونه‌ای دیگر، در جریان حمله دانشجویان بسیجی به سفارت و اقامتگاه رسمی سفیر بریتانیا در تهران که به خسارت گسترده‌ای منجر شد و بریتانیا به این دلیل تا مدت‌ها روابط خود را با ایران قطع کرد، جمهوری اسلامی ایران مجبور به پرداخت خسارات و جبران ضرر وارده به بریتانیا شد.
تا روزی که روابط ایران و آمریکا مجددا برقرار شود، سپاه و بسیج می‌توانند بدون نیاز ویزا وارد خاک آمریکا بشوند که سفارت سابق این کشور در تهران است.
