معترضان شهرهای مختلف روز دوشنبه ۲۰ آبان (۱۱ نوامبر) و همزمان با مراسم خاکسپاری حسن حیدری، در منطقه شکاره گردهم آمده و تظاهراتی را که براساس منابع محلی، چند ده‌هزار نفری گزارش شده، ترتیب دادند. در این تجمع‌ اعتراضی شعارهایی در انتقاد از حکومت ایران، سیاست‌ها و اقداماتش سر داده و ایران را به دست داشتن در مرگ این شاعر متهم کردند. برخی از فعالان عرب اهوازی نیز با استناد به موارد مشابه، مرگ حسن حیدری را «ترور بیولوژیک» توصیف کردند. تعدادی از تجمع‌کنندگان در مراسم تشییع حیدری بازداشت شدند. تا کنون نام ۱۶ نفر از بازداشت‌شدگان، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده ولی دویچه‌وله فارسی هنوز نمی‌تواند صحت این اطلاعات را تایید کند.

شاعر درگذشته که بود؟

حسن حیدری، شاعر ۲۹ ساله‌ای بود که از سال‌ها پیش با حضور در مناسبت‌های مختلف با استفاده از زبان شعر، به انتقاد از حکومت پرداخته و مطالبات مردم عرب اهواز را مطرح می‌کرد. او در شعرهایش به موضوعاتی چون هویت، زبان عربی، تاریخ مردم عرب اهواز، محیط زیست، "سیاست‌های همگون‌سازی فرهنگی در ایران" و "تغییر ساختار بافت جمعیتی" مناطق‌عرب‌نشین می‌پرداخت.

مطالب بیشتر در سایت دویچه وله

یکی از دوستان حسن حیدری به دویچه‌وله گفت: «او از دوران نوجوانی سرودن شعر را آغاز کرده و از همان زمان کوشیده با به نقد کشیدن شرایط، گامی در راه اصلاح شرایط موجود بردارد. او همچین شعر را به عنوان ابزاری برای مقابله با عرب‌ستیزی به کار می‌گرفت.»

حیدری به دلیل شعرهای انتقادی‌اش بارها از سوی نهادهای امنیتی بازداشت شد و در آخرین بار، مدتی را در زندان شیبان گذراند و پس از آن به قید ضمانت آزاد شد. او پیش از آن نیز به دلیل مشارکت در کمک به مردم سیل‌زده شهرهای مختلف خوزستان و سرودن اشعاری حماسی برای آنها دستگیر شده بود. تصاویری از حسن حیدری در حال مشارکت در ساخت سیل‌بند در مناطق سیل‌زده در شبکه‌های اجتماعی در حال بازنشر شدن است.

پدر حسن حیدری: دولت تقصیری ندارد

ویدئویی از پدر حسن حیدری منتشر شده که آقای حیدری در آن جزئیات مرگ پسرش را بدین‌گونه تشریح کرد: «ما در حال شام خوردن بودیم که او دچار سکته شد و من با دست خود او را به بیمارستان بردم. به بیمارستان سینا که رسیدیم، او درگذشت. او [پیش از این] هیچ بیماری نداشت ولی دچار سکته شد. این اراده خداوند بود و کسی او را نکشته است. ما نمی‌دانیم که در رسانه‌ها چه گفته می‌شود و فقط خدا می‌داند. مردم فریاد می‌زنند که دولت او را کشته ولی دولت تقصیری ندارد. ما در حال شام خوردن بودیم که او [سکته کرد] و جان باخت. دولت از کجا خبر داشته؟ اینها شایعاتی دروغین است و صحت ندارد.»

معاون امنیتی سیاسی استاندار خوزستان نیز درباره حوادث پس از مرگ حسن حیدری به خبرگزاری فارس گفت: «طبق اخباری که به دست ما رسیده حسن حیدری بر اثر سکته فوت شده است و از آنجایی که یکی از شاعران معروف اهواز بود طرفداران وی برای عرض تسلیت در منطقه تجمع کردند. دوستان وی برای شرکت در مراسم فوت وی حاضر شده بودند ولی برخی از رسانه‌های خارج نشین از روی ناآگاهی از آیین‌های عرب‌های خوزستان این موضوع را امنیتی جلوه دادند.»

رضا نجفی مهر بدون اشاره به شعارهای تند انتقادی مطرح شده در تجمعات، گفت: «از آنجایی که وی یکی از شاعران معروف اهواز بود طرفداران وی برای عرض تسلیت در منطقه تجمع کردند.»

فعالان اهوازی: پدر شاعر تحت فشار سخن گفته

یک فعال اهوازی که نخواست نامش فاش شود، درباره سخنان ناصر حیدری، پدر حسن حیدری، به دویچه‌وله گفت: «این احتمال که آقای حیدری تحت فشار ناچار به گفتن چنین سخنانی شده باشد، خیلی دور از انتظار نیست و به ویژه آنکه این ویدئو اولین بار توسط رهیاب‌نیوز که یک رسانه مرتبط با نهادهای امنیتی است، منتشر شد.»

این فعال اهوازی چهار دلیل برای رد صحت سخنان پدر حسن حیدری مطرح کرده و گفت: «مرگ‌های پس از زندان، در میان کنشگران عرب مسبوق به سابقه است و منصور الأهوازی، عدنان سلمان، منصور مشرف، محمد نواصری و ستار ابو سرور صیاحی نیز به شیوه‌های مشابهی جان باخته‌اند. شیوه دفن سریع و بدون حضور تشییع‌کنندگان نیز نشان از آن دارد که ایران چیزی برای پنهان کردن در این‌باره دارد. دلیل سوم اظهارات خود شاعر متوفی است. او پس از خروج از زندان، در شبکه اجتماعی اینستاگرام خطاب به یکی از دوستانش نوشته: یادم نمی‌آید چقدر [آنجا] ماندم، زیرا که خیلی می‌خوابیدم. ناهار یا شام می‌خوردم و پس از یکی دو روز از خواب بیدار می‌شدم.»

چهارمین دلیلی که این فعال اهوازی برای تشکیک در سخنان ناصر حیدری طرح می‌کند، اشارات غیرمستقیم حسن حیدری در شعرهایش به مرگ زودهنگام و بر اثر تزریق آمپول است و این موضوع احتمال تهدید شدن او را طرح می‌کند.

"اعتراضات به مرگ نمادهاست"

موضوعاتی که حسن حیدری در شعرهایش به آنها پرداخته بود، از زبان معترضان و در قالب شعار نیز تکرار شد. علی حیدری، فعال سیاسی عرب ساکن هلند درباره دلیل گستردگی واکنش‌ مردم به مرگ این شاعر گفت: «مرگ حسن حیدری، تنها مرگ یک شاعر نیست و به باور من یک نویسنده، یک شاعر، یک هنرمند و به طور کل هر فردی که یک شخصیت اجتماعی پیدا می‌کند، تبدیل به یک سمبل می‌شود و به ویژه آنکه نسبت به وضعیت موجود و سیاست‌های حاکمیت انتقاد داشته باشد و به همین دلیل حذف یک سمبل یا نماد، برانگیخته شدن واکنش یک ملت و یک جامعه را در پی خواهد داشت و کل جامعه تبدیل به یک نماد انتقادی می‌شود. در چهل سال گذشته هر کس انتقادی مطرح کرده، از سوی حاکمیت به شیوه امنیتی با او برخورد می‌شود و هرگاه کسی به یکی از شیوه‌های حذفی مانند قتل، زندان، شکنجه، تبعید و یا اجبار به سکوت، از فضای جامعه حذف می‌شود، به نمادی برای این جامعه مبدل می‌گردد. لذا آنچه امروز در اهواز دیده می‌شود، اعتراضی است نه تنها به حذف یک شاعر بلکه به حذف یک نماد.»

حیدری درباره چرایی و چگونگی تبدیل هنر به یک ابزار اعتراضی در میان اهوازی‌ها گفت: «هنر جدای از فعالیت‌های اجتماعی نیست و هنرمندان می‌توانند نقش‌هایی فراتر از یک هنرمند صرف بازی کنند، به ویژه زمانی که فضای سیاسی جامعه بسته شده باشد همه گونه‌های فعالیت‌های اجتماعی می‌توانند به ابزاری برای اعتراض تبدیل شوند. بررسی شعرهای حسن حیدری نیز نشان می‌دهد او همین کار را کرده و هنر خود را به ابزاری انتقادی تبدیل کرده بود. جامعه عرب اهواز جدای از سایر جوامع دنیا نیست و همینک ما در لبنان، عراق، سودان، الجزایر و غیره می‌بینیم که اعتراضات شکل نافرمانی مدنی به خود گرفته و مردم برای اعتراض به حکام، روش‌های مسالمت‌آمیز را در پیش گرفته‌اند.»

او درباره سیر تغییرات روش‌های مبارزاتی مردم عرب در ایران توضیح داد: «پس از دوران موسوم به اصلاحات جامعه عرب دریافت که روش‌های مبارزاتی دیگری نیز علاوه بر روش‌های رادیکال وجود دارد. جوامع اندک اندک پی‌می‌برند کدام روش مبارزاتی بهتر و کم‌هزینه‌تر است و جامعه ما نیز به مرور پی برد که علاوه بر اصل مبارزه، عنصر انسانی نیز اهمیت دارد و تغییر روش‌های مبارزاتی از روش‌های رادیکال به روش‌های مسالمت‌آمیز نشان از اهمیت یافتن نیروهای انسانی و ضرورت محافظت از این سرمایه دارد.»

علی حیدری گفت که منابع محلی به او گفته‌اند حسن حیدری درباره دوران زندان خود گفته که در زندان دائما خسته بوده و ساعت‌های زیادی را می‌خوابیده و احساس یک فرد سالم و سرحال را نداشته است. حیدری تاکید کرد زندانیان دیگری نیز در اهواز تجریباتی مشابهی از زندان نقل کرده‌اند. او گفت که تحقیق مستقل، کالبدشکافی و علت‌یابی مرگ حسن حیدری می‌توانست به شایعات درباره شیوه مرگ او پایان دهد ولی جمهوری اسلامی با بستن سریع پرونده او، به بازار شایعات دامن زد.