کیهان لندن - روشنک آسترکی - نام‌نویسی داوطلبان نامزدی انتخابات مجلس شورای اسلامی که قرار است اسفندماه سال جاری برگزار شود بیانگر اوضاع متلاطم جناح‌های مختلف جمهوری اسلامی است. بیم و امیدهایی که در میان جریان‌ها و چهره‌های شاخص نظام در روزهای گذشته دیده شد نشان می‌دهد بسیاری در درون نظام پیام روشن مردم ایران و اعتراضات آنها را شنیده‌اند.
نام‌نویسی داوطلبان برای نامزدی یازدهمین دور انتخابات مجلس شورای اسلامی پس از یک هفته و روز شنبه ۱۶ آذرماه پایان یافت. در این مدت ۱۳۸۹۶ نفر داوطلب شرکت در انتخابات شدند که باید دید چند هزار نفر از آنها در روند بررسی صلاحیت توسط شورای نگهبان از کارزار انتخاباتی حذف خواهند شد.
انتخابات مجلس شورای اسلامی مانند دیگر انتخاباتی که در جمهوری اسلامی و زیر سایه نظارت استصوابی صورت می‌گیرد، نه تنها انتخاباتی واقعی و آزاد نیست اما از همین آغاز با نام‌نویسی داوطلبان، مشخص شد انتخابات این دوره مجلس شورای اسلامی برای نظامی که بر لبه تیغ فروپاشی در حرکت است، بسیار با اهمیت است.
۱۶ نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی از حضور دوباره در پارلمان انصراف داده‌اند و داوطلب نامزدی در انتخابات نشدند. حدود ۹۰ درصد از کسانی که برای نامزدی در انتخابات داوطلب شده‌اند مرد هستند. دو ژن خوب، وحید نوبخت پسر محمد باقر نوبخت و کامبیز مهدی‌زاده داماد حسن روحانی نام‌نویسی کرده‌اند.
وجود کمرنگ زنان، آشفتگی در میان اصلاح‌طلبان، خیز گرفتن تیم حامی احمدی‌نژاد برای ورود دوباره به قدرت و آرایش و مهره‌چینی اصولگرایان برای فتح مجلس شورای اسلامی را می‌توان از مهمترین ویژگی‌های روند نام‌نویسی داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس یازدهم دانست.
«پارلمان» در جمهوری اسلامی کارکرد خود به عنوان «خانه ملت» را از دست داده و به سنگری برای کسب بیشتر رانت و قدرت میان جریان‌های درون نظام تبدیل شده و فتح هر کرسی بیشتر برای هر جناح به معنای تصاحب سهم بیشتری از رانت‌های گسترده سیاسی و اقتصادی است.
تزلزل در جبهه اصلاحات
اصلاح‌طلبان همواره تمرکز ویژه و منسجمی بر مجلس شورای اسلامی داشته‌اند. آنها که در هشت سال دولت احمدی نژاد به شدت به حاشیه رانده شده بودند، با تشکیل دولت روحانی توانستند سهم بیشتری از قدرت کسب کنند و در انتخابات دوره پیشین مجلس شورای اسلامی به هر دستاوریزی از جمله «تَکرار»های محمد خاتمی، متوسل شدند تا نیروهای خود را راهی مجلس اسلامی کنند.
حالا پس از گذشت سه سال و نیم از آن روزها، اصلاح‌طلبان نتوانسته‌اند برای مجلس یازدهم مانند گذشته اقدام کنند و پریشانی و شکاف میان آنها کاملا نمایان است. ریزش شدید پایگاه اجتماعی، شکست وعده‌های آنها به مردم با عملکرد نامطلوب دولت روحانی، بی‌خاصیت بودن فراکسیون امید که بسیاری از مردم با امیدواری به اعضای آن رأی داده بودند و فسادهای برخی از آنها که در میان انبوه پرونده‌های فسادهای اقتصادی برملا شده، موقعیت آنها را به شدت تضعیف کرده است.
مجید انصاری معاون پارلمانی سابق و معاون حقوقی سابق حسن روحانی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، شهیندخت ملاوردی دستیار ویژه حسن روحانی در دولت یازدهم و سال نخست دولت دوازدهم، علی شکوری راد، الیاس حضرتی، علی مطهری و محمود صادقی از معروفترین چهره‌های اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی هستند.
احمد نقیب زاده، علی افشانی، قدرت‌الله علیخانی، حسین راغفر، جلال جلالی‌زاده نیز از دیگر چهره‌های اصلاح‌طلب داوطلب برای حضور در انتخابات مجلس یازدهم هستند.
نام‌نویسی حسین راغفر اقتصاددان و استاد دانشگاه «الزهرا» (مدرسه عالی دختران) که او را «پژوهشگر حوزه فقر و عدالت اقتصادی» معرفی می‌کنند، نیز قابل توجه است. راغفر در حالی به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان وارد کارزار انتخابات مجلس اسلامی شده که از حامیان سرسخت حسن روحانی در انتخابات سال‌های ۹۲ و ۹۶ به شمار می‌رفت اما با کارنامه مردودی که تیم اقتصادی روحانی از خود بجای گذاشته او کم‌کم به جرگه منتقدان دولت پیوست.
با اینهمه وزنه اصلاح‌طلبان در فهرست داوطلبان نامزدی در انتخابات مجلس بسیار سبک است بطوری که حتی اگر همین داوطلبان نیز تأیید صلاحیت شده و به مجلس راه یابند، یک فراکسیونی حداقلی در مجلس یازدهم خواهند بود.
جدا از افرادی مانند محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید مجلس که پیش از آغاز روند نام‌نویسی مشخص کرده بودند در انتخابات شرکت نخواهند کرد، تصمیم برخی از اصلاح‌طلبان برای عدم حضور در انتخابات مجلس یازدهم در روزهای نام‌نویسی مشخص شد.
از تماس‌های محمد خاتمی تا چرخش سلحشورانه!
تلاش بخشی از اصلاح‌طلبان برای حضور گسترده در انتخابات و بی‌میلی بخش دیگری از آنها به حدی علنی بوده است که اعلام شد محمد خاتمی که شخص نخست این جریان به شمار می‌رود برای راضی کردن افراد به نام‌نویسی شخصاً با آنها تماس گرفته و اصرار کرده است.
با اینهمه برخی از اصلاح‌طلبان از عدم شرکت در انتخابات نیز به عنوان یک فرصت تبلیغاتی استفاده کردند. پروانه سلحشوری نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی و از زنان شاخص اصلاح‌طلب، در روزهای نام‌نویسی با انتشار متنی از «وجدان» خود مایه گذاشت و نوشت که در انتخابات شرکت نمی‌کند.
در بیانیه رئیس فراکسیون زنان مجلس دهم آمده بود: «با توجه به ساختارهای محدود کننده اقتدار مجلس، نادیده گرفتن نظر و خواست مردم، رویه نامناسب نظارت استصوابی و اتفاقات پائیز ۹۸ با وجود تمام احساس دینی که به مردم و محبت هایشان دارم نتوانستم وجدانم را برای حضور قانع کنم و تصمیم بر عدم شرکت در انتخابات گرفتم.»
این نماینده که این روزها ژست مردمی به خود گرفته، روز دوشنبه ۱۸ آذر در نطق خود در مجلس گفت: «متاسفانه بجز اقلیتی برخوردار از تبعیض و امتیاز، بقیه مردم را رها کرده‌ایم... یک طبقه نوساخته و برساخته و دارای امتیازاتی گوناگون و بقیه مردم رها شده است.»
چرخش این روزهای سلحشوری به سوی مردم اما با ابهام روبروست. پیشتر گزارش‌هایی درباره رانت‌خواری این نماینده اصلاح‌طلب، همسرش برات قبادیان معاون سابق وزیر صنعت و برادرش تورج سلحشوری منتشر شده بود. از سوی دیگر او همواره از سوی برخی نمایندگان و فعالان سیاسی متهم شده که نقشی اساسی در معلق نگه داشتن طرح «اعاده اموال نامشروع مسئولین» ایفا کرده است. همه اینها موجب شده برخی مدعی باشند که عدم شرکت پروانه سلحشوری در انتخابات مجلس یازدهم و چهره مردمی گرفتن تنها به این دلیل باشد که او بیم برملا شدن پرونده فساد خودش و اطرافیانش در رقابت‌های انتخاباتی و در روند تأیید صلاحیت‌ها را داشته است.
بهاری‌ها وارد می‌شوند
طرفداران محمود احمدی‌نژاد که در سال‌های گذشته از قدرت رانده شده و چهره‌های نزدیک به او چون اسفندیاری رحیم مشایی، حمید بقایی و عبدالرضا داوری زندانی شدند، برای انتخابات مجلس توان خود را جمع کردند تا بار دیگر وارد بازی قدرت شوند.
محمد حسینی، صادق خلیلیان و محمد عباسی، شمس الدین حسینی وزیران ارشاد، جهاد کشاورزی، ورزش و جوانان و اقتصاد دولت محمود احمدی‌نژاد و فاطمه واعظ جوادی معاون رئیس‌جمهوری در دولت دهم، مسعود زریبافان رئیس بنیاد شهید در دولت دهم از جمله نزدیکان به احمدی‌نژاد هستند که برای انتخابات مجلس داوطلب نامزدی شدند.
همچنین عبدالرضا داوری مشاور محمود احمدی‌نژاد که به اتهاماتی چون ارتباط با کانال «آمدنیوز» در زندان بسر می‌برد، توسط وکیل خود، وحید هروآبادی برای شرکت در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی ثبت نام کرده است!
اصولگرایان با پرچم مبارزه با فساد و نفوذ
برخلاف اصلاح‌طلبان اما اصولگرایان که خود را دارای حق آب و گل در مجلس تصور می‌کنند به صورت منسجم‌تری وارد رقابت‌های انتخاباتی شده‌اند. آنها بیشترین نام‌نویسی را در میان جریان‌های درون نظام برای در دست گرفتن کرسی‌های مجلس شورای انجام دادند. در این میان چندین اصولگرایی که جزو دسته «تندرو»ها شناخته می‌شوند نیز برای نامزدی انتخابات، داوطلب شدند.
الیاس نادران، حسین مظفر، روح الامینی، حمید رسایی، مجتبی ذوالنوری، محمود نبویان، نظام الدین موسوی، مهدی کوچک زاده از جمله چهره‌های اصولگرایی هستند که برای نامزدی مجلس نام‌نویسی کردند. سعید زیباکلام برادر صادق زیباکلام که برخلاف برادرش از فعالان اصولگراست نیز از افراد بحث‌برانگیزی بود که داوطلب شرکت در انتخابات شد.
در حالی که اصلاح‌طلبان چهره شاخص جوانی را برای حضور در کارزار انتخابات نداشتند، در میان داوطلبان اصولگرا چند چهره معروف جوان دیده می‌شود.
محمد صادق کوشکی نزدیک به جریان تندرو انصار حزب‌الله، صادق شهبازی از اعضای گروه عدالتخواه و از افشاکنندگان رانت و فساد چهره‌های مختلف نظام، وحید یامین‌پور مجری معروف و نه چندان محبوب اصولگرا، علی رضایی میرقائد فرزند محسن رضایی، از جمله داوطلبان جوان هستند.
مهمترین چهره‌های اصولگرایی که برای انتخابات مجلس یازدهم وارد صحنه شدند نیز علیرضا زاکانی فعال سیاسی اصولگرا و عضو دفتر بازرسی دفتر رهبری، لامرضا مصباحی مقدم از اعضای شاخص جامعه روحانیت مبارز تهران، حسین الله کرم از رهبران انصار حزب‌الله و مصطفی میرسلیم، از اعضای شاخص حزب مؤتلفه و نامزد شکست خورده انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم از این جمله هستند.
یکی دیگر از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ نیز برای نمایندگی مجلس شورای اسلامی پا به میدان رقابت گذاشته است: محمدباقر قالیباف!
محمدباقر قالیباف در حالی با شعار «مجلس نو» به عنوان فعال اصولگرا وارد میدان شده که در همان لحظه ثبت‌نام نشان داد می‌تواند چه نماینده شایسته‌ای باشد! قالیباف به وزارت کشور رفت بدون رعایت نوبت دیگر افرادی که در صف بودند، ثبت نام کرد و عکس‌های یادگاری گرفت!
شهردار سابق تهران همزمان با نام‌نویسی خود بیانیه‌ای نیز علیه دولت روحانی صادر کرد که بخش‌هایی از مواضع مطرح شده در آن را در حساب توئیترش نیز منتشر کرد: «مجلسی باید در دوم اسفند شکل بگیرد که بتواند در مشکلات اقتصادی کمک و راهگشا برای دولت باشد. اگر دولت کار را متوقف می‌کند، مجلس باید او را وادار به اتخاذ تصمیم درست کند، در غیر این صورت این وضعیت در کشور ادامه خواهد داشت.»
در مجموع چهره‌های اصولگرایی که برای نامزدی انتخابات مجلس یازدهم نام‌نویسی کردند غالبا از منتقدان تند و تیز دولت روحانی به شمار می‌روند و بسیاری از آنها از جمله علیرضا زاکانی و صادق شهبازی به شدت بر موضوع «مبارزه با فساد اداری و اقتصادی» اصرار دارند.
سازماندهی اصولگرایان برای انتخابات مجلس یازدهم نشان از دارد که این جریان از یکسو ممکن است بیانگر برنامه آنها برای جمع و جور کردن رشته امور سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی است که دولت روحانی از مهار آنها عاجز مانده، باشد.
از سوی دیگر با توجه به موقعیت حساسی که نظام برای تصمیم‌گیری در برابر ایالات متحده و متحدانش و مذاکره احتمالی در آن قرار دارد، نیروهای شاخص جریان‌های مختلف اصولگرا قصد دارند با مستقر شدن در قوه مقننه، بر مسیری که نظام پیش‌رو دارد تسلط پیدا کنند.
در چنین شرایطی اما برخی طرفداران دولت بیم آن دارند که حضور این طیف در پارلمان، فرصتی برای اعمال فشار بر دولت روحانی و حتی کله‌پا کردن دولت پیدا کنند.
ریزش در میان طرفداران
با این همه، ریزش در میان طرفداران نظام بویژه اصلاح‌طلبان در روند نام‌نویسی داوطلبان نامزدی انتخابات مجلس نیز برجسته بود. در پی سالها وعده بی‌عمل از سوی اصلاح‌طلبان و فربه شدن فساد در جمهوری اسلامی و فشارهای مختلف سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بر مردم و همچنین سرکوب شدید مردم در اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸ و امنیتی کردن اعتراضات صنفی کارگران و معلمان، بسیاری از نیروهای فعال اصلاح‌طلب سرخورده شده و به بن‌بست بودن مسیر اصلاحات نظام پی برده و تغییر جهت داده‌اند.
برای نمونه ابوالفضل قدیانی فعال سیاسی نزدیک به میرحسین موسوی در بیانیه‌ای تند خواستار تحریم انتخابات شده و از فعالان سیاسی خواسته «ضمن تحریم انتخابات از هر فرصتی برای بیان و اعلام اعتراض بهره جویند.»
قدیانی که چند سالی پس از انتخابات سال ۸۸ در زندان بسر برد نوشته که «تحریم انتخابات انفعال نیست» بلکه «شرکت در انتخابات مجلسی نمایشی-فرمایشی که چنین عقیم و افلیج شده انفعال کامل است.»
قدیانی تأکید کرده که «انتخابات آتی رسواتر از آن است که دوگانه دروغین انتخاب بین بد و بدتر در آن بخش عمده‌ای از جامعه را مسحور شعبده خود کند.»
تأثیر پیام اعتراضات مردمی بر انتخابات مجلس شورای اسلامی
در نمایی کلی از آنچه در روند ثبت‌نام داوطلبان برای انتخابات مجلس رخ داد، مشخص است که پیام اعتراضات مردمی را کل نظام، از اصلاح‌طلب تا اصولگرا شنیده‌اند؛ چه افرادی چون قدیانی که خواستار تحریم انتخابات شدند و چه اصولگرایانی که اصلی‌ترین چهره‌هایشان چون الله کرم را برای نام‌نویسی راهی وزارت کشور کردند.
حسین طائب رئیس سازمان اطلاعات سپاه یک ماه پیش و چند روز پیش از شکل‌گیری اعتراضات سراسری آبان در همایش سراسری هیأت‌های نظارت بر انتخابات مجلس با بیان اینکه «شورای نگهبان مسئول جلوگیری از ورود شبکه نفوذ به درون نظام است» گفته بود باید مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از ورود ضدانقلاب و عوامل نفوذی به مجلس، بر شکل‌گیری مجلسی در طراز گام دوم انقلاب اسلامی انجام شود.
در همین حال سردار محمدعلی جعفری فرمانده پیشین سپاه و مسئول کنونی قرارگاه فرهنگی و اجتماعی بقیه الله نیز روز سه‌شنبه ۱۹ آذرماه با حضور در برنامه‌ای در شبکه افق گفت: «متاسفانه شورای نگهبان، مبانی فکری کاندیداها را چندان بررسی نمی‌کند. مبانی فکری کاندیداها باید با مبانی نظام تطبیق داشته باشد؛ همه کشورها حتی آمریکا هم اینطور است.»
جعفری با تأکید بر لزوم جوان‌گرایی در کشور گفته بود مشکل نظام ساختاری نیست بلکه روش‌های اداره کشور مشکل دارد.
این سخنان نشان از آن دارد که زنگ خطری که اعتراضات گسترده و سراسری مردم برای نظام به صدا درآورده، اندکی شنیده شده است. در حالی که مردم در آبان۹۸ نشان دادند حنای اصلاح‌طلبان دیگر برای آنها رنگی ندارد، حالا بخشی از اصولگرایان امیدوارند با حضور در مجلس شورای اسلامی هم جلوی گسترش بیشتر فساد را بگیرند و هم از مجرای قانونی مجلس با اعمال نفوذ بر دولت وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را کمی بهبود ببخشند تا شاید موج سراسری نارضایتی و اعتراضات بخوابد. اما چگونه؟! وقتی چنین چیزی در شرایط آرامتر امکان نداشته حالا در شرایط بحرانی که موجودیت نظام را در خطر قرار داده چگونه ممکن است؟! نه‌تنها داوطلبان نامزدی مجلس شورای اسلامی بلکه سران نظام نیز برای آن پاسخی ندارند و بیش از پیش نگران سرنوشت خود و نظام‌شان هستند.
