ایران وایر - پروانه معصومی - در دو روز گذشته بااینکه به دلیل شیوع کرونا مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل است و تردد شهروندان به شکل قابل‌ملاحظه‌ای در سطح شهر کم شده است اما شهروندان تهرانی با افزایش غیرمنتظره آلودگی هوا روبه‌رو شده‌اند. مهم‌ترین دلایل آلودگی هوا از سوی مسوولان شهری همیشه، افزایش تردد خودروهای شخصی و وسایل نقلیه غیراستاندارد عنوان شده بود اما حالا که تردد وسایل نقلیه شخصی به‌شدت کاهش‌یافته علت افزایش آلودگی هوا چیست؟
***
درحالی‌که با اوج‌گیری شیوع ویروس کرونا در شهرهای مختلف ایران ازجمله تهران مردم در پی راه‌های کاهش مبتلابه بیماری هستند، هم‌زمان بحران دیگری سلامت شهروندان تهرانی را تهدید می‌کند؛ تشدید آلودگی هوا.
در روزهای گذشته که برای پرهیز از ابتلا به ویروس کرونا مدارس، دانشگاه‌ها و برخی مشاغل تعطیل شدند و با کاهش رفت‌وآمد شهروندان در تهران ترافیک شهر به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت، شهروندان تهرانی به‌جای بهبود کیفیت هوا، شاهد افزایش غیرمنتظره آلودگی هوا بودند.
آلودگی هوای تهران معضل کهنه‌ای است که باوجود وضع قوانین و تکالیف برای دستگاه‌های مختلف، همچنان در برخی از ماه‌های سال اوج گرفته و بحرانی می‌شود، اما آنچه در روزهای اخیر بسیاری را نگران کرده، هم‌زمانی آن با شیوع ویروس کرونا در ایران است.
مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
از سوی دیگر، آلودگی هوای تهران در روزهای کم‌تردد ماه اسفند امری غیرمعمول است که تعجب‌برانگیز بوده است. به‌طور عمده، کارشناسان منشا آلودگی هوای تهران را سوخت غیراستاندارد، تردد غیرضروری با خودروهای شخصی، وسایل نقلیه فرسوده و غیراستاندارد ازجمله موتورسیکلت‌ها، صنایع آلاینده و وارونگی دما در فصول سرد سال عنوان کرده‌اند. معمولا با گرم‌تر شدن هوا و کاهش تردد خودروها در تهران از شدت آلودگی هوا کاسته می‌شد، اما آلودگی هوا در روزهای شنبه و یکشنبه، ۱۰ و ۱۱ اسفند، چنان افزایش یافت که در مواقعی برای تمامی شهروندان خطرناک اعلام شد.
شاخص آلودگی هوای تهران شنبه‌شب به‌طور میانگین روی عدد ۱۸۵ قرار گرفت که برای همه گروه‌ها، ناسالم تعریف شده است. روز یکشنبه نیز به گفته محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره محیط‌زیست استان تهران، شاخص آلودگی هوا به‌طور میانگین نزدیک ۱۴۰ بود اما در برخی مناطق از ۱۵۰ فراتر رفته بود.
این مقام محیط‌زیست تهران یکی از دلایل شدت گرفتن آلودگی هوا را فعالیت خودروهای دیزلی عنوان کرد؛ امری که «ناصر کرمی»، کارشناس محیط‌زیست، آن را زیر سوال برد.
آقای کرمی دراین‌باره به ایران‌وایر می‌گوید که خودروهای دیزلی در روزهای دیگر نیز در تهران و اطراف آن فعالیت می‌کردند و فعالیت آن‌ها ناگهان افزایش پیدا نکرده است. بنابراین باید پرسید چه چیزی در فعالیت آن‌ها تغییر کرده که حالا عامل آلودگی هوا در این روزها شده‌اند.
او نیز شدت گرفتن آلودگی هوا را، در شرایطی که با گرم‌تر شدن هوا از وارونگی دما (اینورژن) کاسته شده و با کاهش حضور مردم در شهر از تردد خودروها به‌شدت کاسته شده است، غیرمعمول دانست و گفت: «خودروهای دیزلی سهم مشخص و ثابتی در آلودگی هوای تهران دارند و وقتی وارونگی دما و تردد خودروهای شخصی به‌شدت کاهش‌یافته، تردد خودروهای دیزلی به‌تنهایی نمی‌تواند آلودگی هوا را تشدید کند.»
جنگ ریه شهروندان با کرونا و مازوت
همان‌طور که در ماه‌های گذشته نیز به آن اشاره شده بود، یکی از متهمان اصلی آلودگی هوای تهران احتمالا سوخت نفت کوره (مازوت) است. «عیسی کلانتری»، رئیس سازمان محیط‌زیست ایران، دی‌ماه امسال دراین‌باره گفت: «تحریم‌ها سبب شده است که وزارت نفت نتواند مازوت تولیدی خود را صادر کند. هنگامی‌که جلوی مصرف مازوت در نیروگاه‌ها را گرفتیم، پالایشگاه‌ها پر از مازوت شدند؛ بنابراین به‌ناچار نیروگاه‌ها دوباره به مازوت سوزاندن روی آوردند و گرفتار هوای آلوده شدیم. دچار سیکل بسته‌ای شده‌ایم.»
ناصر کرمی نیز می‌گوید که اگرچه قرار بود مصرف نفت کوره در تهران متوقف شود، به نظر می‌رسد این بار نیز سوزاندن نفت کوره در نیروگاه‌ها موجب تشدید آلودگی هوا شده است.
درواقع دولت چون به دلیل تحریم امکان صادرات نفت کوره (مازوت) انباشته‌شده در پالایشگاه‌ها را ندارد، آن را به‌جای گاز در پالایشگاه‌ها می‌سوزاند و گاز را به مصرف‌کننده خانگی و صادرات به عراق و ترکیه اختصاص می‌دهد. این امر که آلودگی بسیاری تولید می‌کند معمولا با اعتراض کارشناسان و مقام‌های محیط‌زیست همراه شده و گاه متوقف می‌شود اما این‌گونه که از سخنان آقای کلانتری برمی‌آید، پس از مدتی سوزاندن نفت کوره از سر گرفته‌شده و این «سیکل معیوب» تکرار می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان گفت که شدت گرفتن تحریم‌ها به‌طور غیرمستقیم بر آلودگی هوای تهران و برخی از شهرهای بزرگ تاثیر می‌گذارد.
اقدام به سوزاندن نفت کوره در نیروگاه‌ها و تشدید آلودگی هوای تهران در حالی است که این بار آلودگی هوا باوجود ویروس کرونا در تهران، خطر مضاعفی را به شهروندان تحمیل می‌کند. ناصر کرمی به هشدار کارشناسان بهداشتی اشاره می‌کند که می‌گویند ویروس کرونا افرادی را از پای درمی‌آورد که دچار مشکلات تنفسی هستند و به دلیل این مشکلات ضعیف شده‌اند. درواقع کارشناسان بارها اعلام کردند که شهروندان باید از اقداماتی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها را ضعیف می‌کند خودداری کنند تا در مقابل حمله ویروس کرونا مقاوم بمانند، حال‌آنکه مسئولان دولتی با سوزاندن نفت کوره در نیروگاه‌ها آلودگی هوا را شدت بخشیده و عملا احتمال افزایش شهروندان به بیماری ناشی از ویروس کرونا را افزایش دادند.
این کارشناس محیط‌زیست می‌گوید: «وقتی در میانه مبارزه با ویروس کرونا اجازه می‌دهید آلودگی هوا وارد شهر شود، درواقع انگار در جبهه لشگر کرونا ایستاده‌اید و آن را در مقابل مردم تقویت می‌کنید.»
او در مورد نقش دولت دراین‌باره می‌گوید که دولت در مورد هوا و آب پاک برای مردم مسئول است. او توضیح داد: «آلودگی هوا یک معضل انسان‌ساخت است و دولت باید جلوی عوامل ایجاد آن را، از خودروهای دیزلی گرفته تا مصرف نفت کوره (مازوت) بگیرد. در تمام این سال‌ها کارشناسان و روزنامه‌نگاران بر معضل تولید انحصاری خودروهای بی‌کیفیت، سوخت غیراستاندارد، حمل‌ونقل شهری معیوب و مشکلات دیگر اشاره کردند و دولت کار چندانی نکرد، حالا بحران در شرایطی یقه آن‌ها را گرفته که موضوع سلامت هوا به یک مساله استراتژیک تبدیل شده است؛ یعنی آلودگی هوا می‌تواند با هجوم ویروس کرونا به‌راحتی به‌طور تصاعدی موجب افزایش مرگ‌ومیر شود.»
دراین‌بین، کارشناسان سازمان محیط‌زیست و شهرداری تهران سکون هوا و نبود باد و بارندگی را یکی از دلایل شدت گرفتن آلودگی هوا در روزهای اخیر دانستند و مژده دادند که با بارش باران و وزش باد، از شدت آن کاسته شود؛ مسئولان دستگاه‌های عریض و طویل دولتی و شهری که بار دیگر به‌راحتی چشم بر دهه‌ها برنامه و نظر کارشناسان بستند و سرنوشت شهروندان را به باد پیوند زدند.
