سامانه نیما چیست؟

سامانه "نظام یکپارچه معاملات ارزی" (نیما) به عنوان راهکاری امن برای "تسهیل تأمین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز" بعد از یک دوره آزمایشی در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ راه‌اندازی شد.

این سامانه در زمان ریاست ولی‌الله سیف، رئیس پیشین بانک مرکزی و هم‌زمان با نوسانات شدید ارزی در ایران تاسیس شد.

بانک مرکزی توضیح داد که متقاضیان خرید ارز در این سامانه (ارز نیمایی) درخواست خود را در یک سیستم یکپارچه با فروشندگان ارز مطرح می‌کنند و فروشنده‌ یا در واقع همان صرافی که تمایل به ارائه‌ خدمات به آنها دارد، پیشنهاد خریدار ارز را پاسخ می‌دهد.

بانک مرکزی در آغاز راه‌اندازی این سامانه اعلام کرد که "واردکنندگان برای تامین ارز کالای وارداتی به عنوان متقاضی خرید ارز و تمام صرافی‌ها به عنوان فروشنده ارز ایفای نقش خواهند کرد."

صرافی‌هایی که برای تامین ارز در این سیستم فهرست شده‌اند "صرافی‌های مجاز" هستند که زیر نظر بانک مرکزی فعالیت می‌کنند.

معترضان چه می‌گویند؟

معترضان می‌گویند مبلغ خرید ارز را برای واردات به صرافی‌ها واریز کرده‌اند اما بعد از مدت‌ها هنوز ارز معادل آن را دریافت نکرده‌اند.

سایت گسترش‌نیوز متعلق به موسسه فرهنگی مطبوعاتی وزارت صنعت، معدن وتجارت در گزارش خود از اعتراض‌های مقابل بانک مرکزی نوشته است که یکی از معترضان که خود را عضو یک شرکت تولیدی معرفی کرده گفته است که ۳۰۰ میلیون تومان ارز نیمایی خریده اما معادل ارزی آن را دریافت نکرده است.

فرد دیگری هم از پرداخت هفت میلیارد تومان برای خرید برنج از هند و پاکستان و دریافت نکردن ارز معادل آن گفته است.

معترضان می‌گویند ماه‌ها در انتظار دریافت ارز مانده‌اند و پاسخی از بانک وصرافی‌هایی که بانک مرکزی به عنوان صرافی‌های مجاز اعلام کرده، نگرفته‌اند.

ماه اسفند سال گذشته هم تجمع اعتراضی مشابهی در مقابل ساختمان بانک مرکزی برگزار شده بود.

در تابستان سال ۱۳۹۸، یک سال بعد از راه‌اندازی سامانه نیما، اتهام اختلاس و تخلف چند صد میلیارد تومانی در این سامانه و کلاهبرداری دلالان از ده‌ها واردکننده مطرح شد.

در آن زمان خبرگزاری مهر در گزارشی از "خالی‌فروشی" تعدادی از صرافی‌های این سامانه خبر داد و نوشت "مکانیسم غیر شفاف و رانتی" این سیستم باعث شده صرافی‌ها بدون این که ارز در اختیار داشته باشد، بتوانند تعداد بالایی از درخواست‌های واردکنندگان، را "به طور غیر واقعی" بپذیرند.

پاسخ بانک مرکزی چیست؟

بعد از اعتراض‌های اسفند گذشته یکی از مقام‌های بانک مرکزی با رد اتهام اختلاس در سامانه نیما تلاش کرد بانک مرکزی را نه به عنوان یکی از طرفین دعوا بلکه به عنوان مرجع حل مشکل معرفی کند.

صمد کریمی مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در آن زمان اعتراض‌ها را "خط خبری" خواند که "از سوی برخی دلالان پشتیبانی شده به‌منظور فشار به بانک مرکزی و تشدید نوسان در بازار ارز" هدایت می‌شود.

او گفت سامانه نیما نقشی در "پوشش ریسک‌های مالی و غیرمالی ناشی از رفتار کارگزاران، واردکنندگان و صادرکنندگان" ندارد و طرفین معامله را مسئول "عدم ایفای تعهدات" دانست.

اما مال‌باختگان می‌گویند به اعتبار بانک مرکزی، وارد سامانه نیما شده و به صرافی که در این سامانه از سوی بانک مرکزی ثبت و معرفی شده است، اعتماد کرده‌اند.