تقاضای شمش طلا و سکه در ایران طی ۹ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۷، یعنی قبل از تحریم‌های آمریکا زیر ۱۴ تن، یعنی نصف دور مشابه امسال بود.

نوسانات بازار طلا و ارز

ابتدای سال جاری خورشیدی قیمت دلار در بازارهای آزاد ایران حدود ۱۶ هزار تومان بود و اوایل تابستان به ۲۵ هزار تومان نیز رسید، اما با تزریق چشمگیر ارز به بازار توسط بانک مرکزی برای مدت کوتاهی دوباره فروکش کرد و دوباره از نیمه تابستان اوج گرفت.

هم‌اکنون قیمت دلار در بازارهای آزاد ایران بالای ۲۸ هزار تومان است و حتی دو هفته قبل به رکورد ۳۲ هزار تومان نیز رسید.

بدین ترتیب نرخ دلار در بازارهای آزاد ایران در بالاترین حالت، نسبت به ابتدای سال جاری خورشیدی دو برابر شده بود، اما قیمت سکه بهار آزادی بسیار بیش‌تر از دلار افزایش قیمت داشت.

ابتدای سال جاری قیمت سکه امامی ۴/ ۶ میلیون تومان بود، اما دو هفته پیش به ۱۶ میلیون تومان اوج گرفت و اکنون حدود ۱۴ میلیون تومان معامله می‌شود.

علت رشد بیشتر قیمت سکه در مقایسه با دلار در این نکته است که قیمت طلا در بازارهای جهانی نیز چنانچه اشاره شد، افزایش یافته بود.

بدین ترتیب، بسیاری از مردم برای جلوگیری از افت ارزش دارایی‌های ریالی خود رو به بازار شمش و طلا آوردند که بر خلاف جواهرات، اصولا بازاری برای سرمایه‌گذاری است.

نگاهی به وضعیت جهان

۲۰۲۰ سالی بسیار متمایز برای جامعه جهانی است. شیوع کرونا زندگی عادی را مختل کرده و جهان با رشد منفی سرسام‌آور مواجه است.

قیمت نفت در بازارهای جهانی به شدت سقوط کرده و وضعیت بخش صنعت بحرانی است. بدین ترتیب، طبیعی است که سرمایه‌گذاران به بازار طلا رو آورند و تقاضا برای سرمایه‌گذاری در شمش و سکه در جهان افزایش یابد.

آمارهای شورای جهانی طلا نشان می‌دهد که در سه ماهه سوم سال جاری میلادی تقاضای شمش و سکه طلا در جهان به ۲۲۲ تن رسیده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۴۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.

چنین حجمی از افزایش تقاضا، بر قیمت‌های جهانی طلا نیز تاثیر خود را گذاشت و قیمت طلا اوج گرفت.

اما وضعیت مردم فقیر و متوسط جامعه که اصولا تنها برای مراسم عروسی یا هدیه و تزئین، جواهرات می‌خرند و از طرفی نه انگیزه و نه توان سرمایه‌گذاری دارند، با بیکاری‌های گسترده حاصل از شیوع کرونا وخیم‌تر شده است.

در ۹ ماه ابتدایی پارسال تقاضای جهانی طلا در جهان بیش از هزار و ۵۰۰ تن بود، اما در دور مشابه امسال به ۹۰۴ تن سقوط کرده است که این رقم طی یک دهه گذشته طبق آمارهای شورای جهانی طلا، بی‌سابقه است.

اوضاع نابسامان در ایران

اوج‌گیری گسیل سرمایه‌ها در ایران به بازار سکه و شمش طلا، خصوصا در تابستان در حالی است که اتفاقا شاخص کل بازار بورس ایران نیز در نیمه همین فصل رکورد ۲ میلیون واحد را زد و بسیاری از مردم سرمایه‌های خود را راهی این بازار کرده بودند.

شاخص کل بورس تهران در ابتدای سال جاری خورشیدی ۵۰۰ هزار واحد بود، اما در حالی که اقتصاد کشور با بحران و رشد منفی مواجه است، شاخص کل بورس طی شش ماه چهار برابر شد که چیزی شبیه معجره است.

البته دولت ایران نیز در سال جاری برنامه‌ریزی کرده بود که فروش اموال و شرکت‌های دولتی را نسبت به پارسال ۱۰ برابر کند و بخش اعظم این دارایی‌ها در بورس عرضه شد. بسیاری از کارشناسان از دستکاری عمدی دولت در شاخص بازار بورس خبر داده بودند تا درآمد بیشتری نصیبش شود؛ اگرچه دولت منکر این موضوع شد.

به هر تقدیر، نهایتا حباب بازار بورس هم شکست و از نیمه تابستان شاخص کل بورس تهران روند نزولی داشته و اکنون به حدود۳/ ۱ میلیون واحد سقوط کرده است.

بدین ترتیب، انگیزه سرمایه‌گذاری در بورس نیز برای بسیاری از ایرانی‌ها از دست رفته و احتمالا شتاب تقاضا برای سکه و شمش در پاییز و فصول دیگر افزایش یابد.

از طرفی، صندوق بین‌المللی پول اخیرا اعلام کرد ذخایر ارزی قابل دسترس ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۶/ ۱۲۱ میلیارد دلار بود، اما پارسال به ۷/ ۱۲ میلیارد دلار سقوط کرد وامسال به ۸/۸ میلیارد دلار کاهش خواهد یافت.

بدین ترتیب انتظار می‌رود در صورت ادامه تحریم‌ها، روند نزولی افت ارزش ریال با سرعت بیشتری ادامه یابد و ریسک سرمایه‌گذاری در بخش‌های صنعتی، کشاورزی، خدمات و غیره در کشور به شدت افزایش می‌یابد و چاره‌ای جز گسیل هر چه بیشتر سرمایه‌های مردم به بازار ارز، طلا و تا حدودی مسکن نخواهند ماند.