رویداد۲۴- نرخ دلار در بازار ارز ایران که تحت تاثیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رو به کاهش گذاشته بود، از کانال ۲۲ هزارتومان در روز شنبه هفته جاری، در آخرین روز‌های هفته به کانال ۲۸ هزارتومان بازگشت. اگرچه واکنش آنی بازار‌های ایران به رییس‌جمهور شدن جو بایدن، ریزشی بود، اما این افت قیمت‌ها در بازار ارز زودتر از آنچه کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، متوقف شد و خیز دوباره برداشت.
دلار در این هفته نقطه ثابتی نداشت و در کانال‌های بین ۲۲ تا ۲۸ هزارتومان در رفت‌وآمد بود. برخی از کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کردند، برسرکار آمدن یک دموکرات در آمریکا برای اقتصاد ایران یک خبر خوش است؛ چرا که می‌توان انتظار داشت مذاکرات هسته‌ای دوباره از سر گرفته و احتمال بازگشت آمریکا به برجام تقویت شود. در مقابل برخی دیگر از کارشناسان معتقد بودند، اقتصاد ایران چه با بایدن و چه بدون بایدن تورمی است و تا اصلاح ساختاری جدی در داخل کشور همین وضعیت ادامه خواهد داشت. حالا نشانه‌های بازار ارز ایران نشان می‌دهد، تحلیل دسته دوم به واقعیت نزدیک‌تر بوده است.
چرا دلار دوباره گران شد؟
رئیس کل بانک مرکزی اعتقاد دارد معاملات شبانه و فردایی در بازار ارز یکی از عوامل مهم افزایش نرخ است. عبدالناصر همتی علاج گرانی ارز را در تشدید برخورد می‌داند و اعلام کرد که باید از طریق همکاری بانکی و امنیتی با سفته بازان برخورد شود.
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به فعالیت شبانه‌روزی شبکه‌های گسترده سازماندهی شده، ابراز امیدواری کرد که با افزایش همکاری شبکه بانکی و نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی، تراکنش‌های غیرمجاز بانکی شناسایی و از آن‌ها جلوگیری شود و با این اقدام بخش زیادی از التهابات بازار ارز نیز کنترل می‌شود.
رییس کل بانک مرکزی در حالی عامل اصلی گرانی ارز را معاملات فردایی می‌داند که بسیاری از کارشناسان معتقدند، وضعیت بازار ارز را نمی‌توان تک‌عاملی دید و حتی اگر عامل اصلی آن معاملات شبانه باشد، پس چرا مدت‌هاست بانک مرکزی از این معضل صحبت می‌کند، اما هنوز نتوانسته است آن را کنترل کند.
سناریوی دیگری که درباره افزایش دوباره نرخ ارز مطرح می‌شود، این است که بانک مرکزی خود یکی از عوامل افزایش نرخ ارز بوده است. برخی از فعالان بازار ارز می‌گویند، بازارساز در نرخ‌های پایین ابتدای هفته، دست به خرید سنگین زده است. اگر این فرضیه درست باشد، بانک مرکزی توانسته ریال قابل توجهی را در این هفته جمع آوری کند و با دست پر در بازار حضور داشته باشد.
برخی دیگر، اما یورش قیمت صرافی به قیمت بازار را عامل افزایش نرخ ارز در روز‌های پایانی هفته می‌دانند. همزمان با ریزش نرخ ارز در بازار آزاد ما شاهد افزایش نرخ رسمی ارز در صرافی ملی و نرخ دلار نیمایی و سنا بودیم و همین افزایش نرخ در این بازار‌ها که بانک مرکزی نقش تعیین‌کننده‌ای در آن‌ها دارد، باعث شد برخی کارشناسان باور کنند بانک مرکزی خواهان ریزش نرخ دلار نیست. عده‌ای از فعالان بازار ادعا می‌کنند، نرخ ارز تحت تاثیر صادرکنندگان قدرتمند قرار گرفته و بانک مرکزی را تحت فشار قرار دارد که اجازه ریزش قیمتی را به دلار ندهد. برخی هم دلیل این نوع اقدامات بانک مرکزی را فشار‌های دولت می‌دانند که قصد دارد با افزایش نرخ دلار کسری بودجه را جبران کند.
به گزارش رویداد۲۴هرچند تمامی این سناریو‌های مطرح شده از سوی فعالان و کارشناسان بازار ارز در حد فرضیه است و بدون شفافیت از سوی سیاست‌گذار پولی قابل اثبات نیست، اما مهم‌ترین نکته ابهام‌برانگیز بر سر عملکرد بانک مرکزی در نوسانات این هفته بازار ارز بحث نرخ نیمایی بوده است. در روز‌های ابتدایی این هفته که روند نرخ ارز ریزشی بود، نرخ نیمایی کاهش پیدا نکرد و در کانال ۲۴ هزارتومان قیمت‌گذاری شد، یعنی حتی نرخی بالاتر از نرخ دلار بازار آزاد در روز‌های شنبه و یکشنبه. کارشناسان اقتصادی معتقدند، دولت می‌توانست نرخ نیمایی را همزمان با ریزش نرخ دلار آزاد کاهش دهد و این همزمانی می‌توانست به تثبیت روند نزولی نرخ ارز کمک کند. اما بانک مرکزی دست به چنین انتخابی نزد. در این بین اصلا مشخص نیست که بانک مرکزی با چه انگیزه‌ای این‌گونه عمل می‌کند؟ آیا قصد حمایت از صادرکننده را دارد؟ آیا قصد دارد ارزش دلار برخی نهاد‌ها را حفظ کند؟
پاسخ به این سوال‌ها فقط از سوی بانک مرکزی ممکن است، اما آنچه مشخص است این است که انتظار فعالان اقتصادی نسبت به آینده به شدت منفی است و حتی انتخاب بایدن هم نتوانسته انتظارات آن‌ها را تعدیل کند. ضمن اینکه شاید اظهارنظر برخی از تصمیم‌گیران داخلی و عملکرد بانک مرکزی، اثر انتخاب بایدن را نیز بر انتظارات خنثی کرده و به همین دلیل بازار ارز به سرعت به روند قبلی بازگشته است. در چنین وضعیتی کارشناسان اقتصادی معتقدند، بردن اندک پس‌انداز و سرمایه مردم به چنین بازار نوسانی و مبهمی قمار بر سر آینده است و به متقاضیان بازار ارز توصیه می‌کنند، دور این بازار را به‌عنوان کانون سرمایه‌گذاری خط بکشند. بازاری که طی یک هفته بیش از ۳۰ درصد جابه‌جایی قیمت دارد، نمی‌توان هیچ حاشیه امن و سودی به جز برای سوداگران و کسانی که رانت اطلاعات دارند، به همراه داشته باشد.
