بی بی سی فارسی - مارک پلیمروپولوس در حالی که سرگیجه داشت و گوش هایش زنگ می زد در اتاق هتلش بیدار شد. او به خاطر می آورد که "حالت تهوع داشتم، نمی توانستم روی پا بایستم. داشتم زمین می خوردم." او می گوید: "من بارها گلوله خورده ام اما این ترسناک ترین تجربه زندگی من بود."
پلیمروپولوس سالها در عراق، سوریه و افغانستان به عنوان افسر ارشد سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) در جنگ آمریکا علیه تروریسم خدمت کرده بود اما معتقد است که آن شب در مسکو، هدف یک سلاح مایکروویوی سری قرار گرفت.
پس از دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا، مدیریت سیا "فراخوان آماده به خدمت" صادر کرد و ماموران جنگ آزموده ای مانند پلیمروپولوس را برای مقابله با حملات به کار گماشت.
او سرانجام به سرپرستی عملیات مخفی سیا در اروپا و منطقه اروپا-آسیا منصوب شد و حالا با هم‌پیمانان آمریکا همکاری می کند تا فعالیت مخفیانه روسیه، از جمله مسمومیت سرگئی اسکریپال، جاسوس سابق روسیه در سالزبری بریتانیا در سال ۲۰۱۶ را برملا کند.
در دسامبر ۲۰۱۷ او به مسکو سفر کرد اما این سفری مخفیانه نبود. او می خواست با استفاده از فرصت شرکت در یکی از جلسات منظم "هماهنگی" بین جاسوسان روسیه و آمریکا، آن کشور را از نزدیک ببیند. وی تاکید دارد که در این سفر، انجام عملیات مخفیانه در روسیه در برنامه او نبود، با این همه روسها علاقه زیادی به آمدن او نداشتند، هر چند سرانجام قبول کردند.
در اوایل همین سفر بود که بیمار شد. در بازگشت به ایالات متحده، حالت سرگیجه او مرتفع شد اما علائم دیگر تا امروز ادامه داشته است. او به بی بی سی گفت: "من سه سال است که نوعی سردرد میگرنی دارم که هرگز برطرف نشده است." او یک روز کامل را قادر به کار نبود و مجبور می شد ماهها مرخصی بگیرد و در واقع یک سفر طولانی پزشکی را آغاز کند.
سوء ظن او به این دلیل است که از سال ۲۰۱۶، دیپلمات های آمریکایی در هاوانا، پایتخت کوبا هم علائم مشابهی را گزارش کرده اند. بعضی دیپلمات های کانادایی هم همین عوارض را داشته اند.
گاهی اوقات ناراحتی با احساس یک صدای بلند آغاز و به درد شدید منجر می شود در حالی که گاه بعضی ها اول احساس می کنند فشار شدیدی روی سرشان وارد شده که حالت سرگیجه را در پی دارد. به نظر می رسید که این احساس از یک سمت خاص و در یک مکان خاص وارد می شود. این حالت به "عارضه هاوانا" معروف شده است.
او معتقد است: "آنچه برای دیپلمات های آمریکایی در کوبا اتفاق افتاد، برای من در مسکو روی داد."
اما رسیدن به عمق ماجرای عارضه هاوانا ساده نبوده است. بعضی ها معتقدند که این نوع ناراحتی فقط تلقینی بوده و به واقعیت ارتباطی نداشته و بعضی دیگر آن را ناشی از نوعی عارضه روانی دانسته اند.
اولین ارزیابی دقیق از این عارضه را آکادمی های علوم ملی ایالات متحده در دسامبر سال ۲۰۲۰ انجام داد. با وجود اینکه اطلاعات بالینی اغلب پراکنده بود اما یک کمیته تحقیقات نتیجه گیری کرد که علائم گزارش شده "با اثرات قرار گرفتن در معرض انرژی فرکانس پالس رادیویی" منطبق است. این کمیته سایر احتمالات از جمله مسمومیت یا وجود عامل روانی را مردود دانست.
پروفسور دیوید رلمن، استاد دانشگاه استنفورد و رئیس هیئت تحقیق گفته است: "ما دریافتیم که گروهی از افراد در ابتدای بیماری، دارای عوارض بالینی مشترک و ویژه ای هستند و همین یافته ها ما را به سوی نتیجه گیری نهایی رهنمون کرد." او به بی بی سی گفت که هیئت تحقیق در این مورد نظر نداد که آیا مبتلایان هدف انرژی رادیویی به عنوان اسلحه قرار گرفته اند و این که چه کسی ممکن است مسئول آن باشد زیرا این موارد در حوزه تحقیقات گروه قرار نداشت.
هنگامی که پزشکان سیا اولین بار پلیمروپولوس را معاینه کردند به او گفته شد که علایم بالینی او کمی با علایم عارضه هاوانا متفاوت است و وجود ارتباط بین این دو واقعه را مردود دانستند و او را به حال خود رها کردند.
او در مورد دلیل این تفاوتها گفته است که تاثیر این حملات بر افراد مختلف متفاوت است و شاید هم وسیله ای که مورد استفاده قرار می گیرد به مرور زمان تکمیل شده است.
سخنگوی سیا به بی بی سی گفت که "اولویت اول سیا اطمینان از رفاه همه ماموران ما بوده و هست."
حوادث گزارش شده خارج از کوبا
پس از بازنشستگی اجباری به خاطر بیماری در سال ۲۰۱۹، پلیمروپولوس تصمیم گرفت با اطلاع رسانی عمومی، نظر همگانی را به این موضوع جلب کند و بکوشد برای درمان، موافقت یک بیمارستان تخصصی را به دست آورد که در نهایت در این مورد موفق هم شد.
وی می گوید وقتی مشخص شد که تنها قربانی احتمالی این نوع حملات نیست، بخش عملیاتی سیا با جدیت بیشتری موضوع را مورد توجه قرار داد.
گزارش ها نشان می دهد که ممکن است شش مقام دیگر تحت تأثیر قرار گرفته باشند و این موارد ادامه دارد. پلیمروپولوس می گوید: "این واقعه برای چندین مقام ارشد سازمان سیا نیز اتفاق افتاده "و به نظر می رسد برخی از مامورانی که بعدا تحت تأثیر قرار گرفته اند به نوعی در عملیات مقابله با اقدامات روس ها نقش داشته اند. و ما مامورانی هم داریم که در سکوت رنج می برند."
حوادث مشابهی از کشورهایی غیر از کوبا یا روسیه از جمله چین هم گزارش شده است. مجله جی کیو که برای اولین بار گزارش پرونده پلیمرپولوس را منتشر کرد، نوشته است که یک مقام ارشد سیا در سفر سال ۲۰۱۹ به استرالیا تحت تأثیر عملیات مشابهی قرار گرفت (و بعدا رسانه های استرالیایی گزارش این نشریه را تایید کردند). افراد دیگری هم در لهستان و گرجستان از داشتن عوارض مشابهی خبر داده اند.
همچنین گزارش شده است که یک مقام کاخ سفید هنگام اقامت در هتلی در لندن در اوت سال ۲۰۱۹ علائم مشابهی از جمله فشار در ناحیه سر را احساس کرد و مقامات امنیتی بریتانیا هم از این واقع آگاه هستند هرچند مشخص نیست که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است.
بین لندن و واشنگتن در این باره تماس هایی صورت گرفته است هرچند سخنگوی وزارت امور خارجه و توسعه خارجی دولت بریتانیا به بی بی سی گفته است از قرار گرفتن هیچ یک از کارمندان خود تحت تاثیر عوارض فوق مطلع نیست.
یک مقام سابق اطلاعاتی بریتانیا می گوید یافتن هرگونه شواهدی در اثبات دست داشتن روسیه به معنی "تغییر قواعد بازی" در زمینه روابط اطلاعاتی بین آن کشور و غرب خواهد بود.
آیا شواهدی از دخالت روسیه وجود دارد؟
گزارش های رسانه ای که در پی حوادث اولیه هاوانا منتشر شد حاکی از آن بود که شواهد طبقه بندی شده - از جمله شواهد به دست آمده از طریق شنود - نشان می دهد که روسیه در این ماجرا دست دارد.
اخیراً گزارش شده است که جامعه اطلاعاتی ایالات متحده با استفاده از داده های تلفن همراه ماموران اطلاعاتی روسیه کشف کرده که هنگام بروز عوارض در ماموران سیا، روس ها در حوالی محل حضور داشته اند.
پلیمروپولوس می گوید: "البته این یک ماجرای بسیار جالب و جنجالی است که مطمئناً توجه بیشتری را طلب می کند." او می افزاید که پس از بازنشستگی از سیا، ادعاهایش مبتنی بر اطلاعات همگانی است و به تحقیقات طبقه بندی شده دسترسی نداشته است.
هیچ یک از این موارد قطعیت لازم را ندارد تا دولت آمریکا بتواند بر اساس آن رسما اتهاماتی را علیه روسیه عنوان کند.
یک احتمال این است که خسارت وارده به افراد، عوارض جانبی کاربرد نوع تجهیزات جهت سرقت اطلاعات از طریق بمباران دستگاه های الکترونیکی با اشعه مایکروویو بوده است، یعنی روشی که در طول سال های جنگ سرد آغاز شد.
جان سیفر، مامور سابق سیا در روسیه می گوید: "سرویس های امنیتی روسیه سفارت آمریکا در مسکو را با مایکروویو فشرده و پالس های الکترونیکی پر می کردند." او می گوید روسیه حتی وانت هایی داشت که می توانست در اطراف یک شهر رانندگی کند تا افراد را برای استخراج اطلاعات هدف قرار دهد.
او معتقد است مسکو مسئول صدمات اخیر به ماموران سیا بوده است هرچند در مورد انگیزه دقیق چنین اقدامی اطمینان ندارد.
یکی دیگر از ماموران پیشین سیا که زمانی در مسکو خدمت می کرد نیز گفته است که به اعتقاد او، روس ها به حمله مستقیم انرژی دست زده اند اما نمی تواند مطمئن باشد که آیا منظور از این حمله آسیب رساندن به ماموران بوده یا اینکه روس ها اهمیتی نمی دهند که برای دستیابی به هدف خود از این حملات، هر چه که بوده، افرادی هم آسیب ببینند.
پلیمروپولوس می گوید فرض اولیه او در مورد مقصود روس ها، جمع آوری اطلاعات بوده اما براساس شواهدی که مشاهده کرده، ولو اینکه شواهد قطعی هم نباشند، به این باور رسیده است که روس ها از یک "سلاح تهاجمی" برای آسیب عمدی به انسان ها استفاده کرده اند.
آیا چنین اتهامی پذیرفتنی است؟
یک نظریه این است که هدف حملات روسیه در هاوانا برهم زدن روند بهبود در روابط ایالات متحده و کوبا بوده که به طور سنتی یکی از متحدان نزدیک مسکو محسوب می شود. سپس روس ها استفاده از این شیوه را گسترش دادند تا پس از شناسایی ماموران اطلاعاتی غرب مانند پلیمروپولوس آنان را هدف قرار دهند و از دور خارج کنند. به این ترتیب سیا با از دست دادن منابع انسانی با مشکلات بیشتری در دنبال کردن عملیات خود مواجه می شود.
اما چنین قصدی خلاف توافق نانوشته بین سرویس های جاسوسی است که ماموران سازمان مخالف هدف آسیب جسمی قرار نمی گیرند. با این حال، افسران سابق سیا و ام آی ۶ (سرویس جاسوسی بریتانیا) به این واقعیت اشاره می کنند که روس ها برای ردیابی حرکات آنان در روسیه از نوعی غبار رادیواکتیو استفاده می کرده اند که سلامت انسان را به مخاطره می اندازد.
پلیمروپولوس همچنین استدلال می کند که روسیه در زمان ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین به نادیده گرفتن محدودیت ها گرایش داشته که نمونه آن استفاده از ماده اعصاب مورد استفاده در حمله سالزبری بوده است. او می گوید: "قطعاً این اقدام به معنی تشدید اختلاف با غرب است اما اینکه روس ها این بلا را بر سر ماموران ما آورده باشند چندان هم خلاف طبیعت آنان نیست."
در پاسخ به این اتهام، وزارت امور خارجه روسیه به بی بی سی گفت که باید به گزارش آکادمی های ملی علوم ایالات متحده مراجعه شود که گفته است که "ما هیچ اطلاعی در مورد دست داشتن روسیه در استفاده از سلاح های مایکروویو نداریم" و افزوده است که "اتهام استفاده از چنین سلاحی و حدس و گمانهای بی اساس و تحریک آمیز از این دست بیشتر نوعی فرضیه خیالی است و نمی توان آنها را موضوعی جدی برای اظهار نظر دانست. "
پلیمروپولوس می خواهد کمیته های کنگره در این زمینه تحقیق کنند و برخی سناتورهای آمریکایی نیز این درخواست را مطرح کرده اند.
پژوهشگری که تحقیق رسمی را هدایت کرده هم خواهان نظارت بیشتر است. پروفسور رلمن به بی بی سی گفت "کار کافی انجام نشده است" و افزود که تلاش های قبلی به واسطه پیچیدگی و تنوع عوارض بیماری، چالش شناسایی علت بروز عوارض و همچنین موضوعات ژئوپلیتیک با موانعی مواجه بوده است.
دولت جدید بایدن از بازنگری در "اقدامات تهاجمی" روسیه سخن گفته و وزیر امور خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن، هنگام کسب تأییدیه سنا از به اشتراک گذاشتن اطلاعات بیشتر در مورد "سندروم هاوانا" خبر داد. او همچنین قول داد که در صورتی که مامور یا عامل دولت خارجی مسئول باشد، خواستار "پاسخگویی" خواهد شد. رئیس جدید سیا، بیل برنز که سفیر سابق آمریکا در روسیه هم بوده، ممکن است به پیگیری موضوع علاقه داشته باشد.
اگر ثابت شود که روسیه از سلاح مایکروویو علیه مقامات و ماموران آمریکایی استفاده کرده، عواقب چنین اقدامی می تواند انفجارآمیز باشد. اما حتی اگر این اتهام واقعیت هم داشته باشد، یافتن شواهد کافی برای طرح اتهام علنی ممکن است دشوار باشد و موضوع حل نشده باقی بماند.
برای پلیمروپولوس، کشف حقیقت مهم است حتی اگر مشکلاتی را که هر روز مجبور است با آنها زندگی کند از میان نبرد.
او می گوید: "ترجیح می دهم به من شلیک شود، ترجیح می دهم یک سوراخ بزرگ در بدن من وجود داشته باشد اما می دانستم می توانیم برای رفع آن تلاش کنیم تا با وضعیت امروز دست به گریبان باشم."
