نخستین دسته از اقلیت‌های مذهبی که با سرکوب سران حکومت جمهوری اسلامی ایران مواجه شدند، پیروان آیین بهائیت بودند. حسن روحانی و علی خامنه‌ای که معماران و بنیانگذاران اسلامی‌سازی و اعمال حجاب اجباری برای پرسنل زن نیروهای مسلح ارتش و اخراج همافران زن از نیروی هوایی بودند، نیروهای مسلح را واداشتند تا پرسنل بهائی خود را مجبور به ترک بهائیت و پذیرش اسلام شیعه کنند، یا در صورت تمرد، آنان را پاکسازی کنند. یکی از آن پرسنل، محمد احمدزاده عربی، ستوان یکم خلبان هواپیمای جنگنده اف-۵ از پایگاه دوم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی ارتش بود که بدون هیچ حق و حقوقی در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۵۹ اخراج شد. در سال ۱۳۶۰، هوشنگ صدیق، فرمانده وقت نیروی هوایی، نامه تاییدیه اخراج او را امضا کرد.

توضیح عکس :عکس سمت چپ ستوان یکم محمد احمدزاده عربی در کنار سرگرد منوچهر خلیلی آخرین لیدر تیم آکروجت شاهنشاهی (نفر سمت راست او که در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ از نیروی هوایی اخراج شد) می‌توان چند ماه پیش از انقلاب در پایگاه دوم شکاری تاکتیکی مشاهده کرد. عکس سمت راست حکم اخراج ایشان به‌علت بهایی بودن که توسط فرمانده نیروی هوایی ارتش در سال ۱۳۶۰ امضا شد می‌شود دید. تصاویر از آلبوم شخصی محمد احمدزاده عربی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی

در سال‌های میانی جنگ و به دنبال افزایش قدرت حکومت جمهوری اسلامی ایران، هزاران نفر از افسران برجسته ارتش، منجمله پیروان ادیانی که تا آن زمان از گزند اخراج و سرکوب در امان باقی مانده بودند، نیز پاکسازی شدند. در میان آنها بودند هزاران افسر آشوری، ارمنی و کلیمی که به پذیرش اسلام مجبور شدند و در صورتِ نپذیرفتن، اخراج و وادار به بازنشستگی یا پیش از موعد بدون ارتقاء درجه شدند که از میان آن‌ها می‌توان به سرهنگ بازنشسته، لوتر یادگاری (از اقلیت آشوری)، خلبان برجسته هواپیمای سوخت‌رسان بوئینگ ۷۰۷-۳جِی۹سی نیروی هوایی ارتش، با هزاران ساعات پرواز جنگی، و نیز سرهنگ بازنشسته ادیک اوحانیان (از اقلیت ارمنی)، خلبان برجسته هلیکوپتر تهاجمی کبرا در هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی ارتش)، اشاره کرد.

برابری ادیان و اقوام در دوران حکومت پهلوی

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای رضا شاه پهلوی، مبارزه با تحجر و ظلم افسار گسیخته علیه غیرمسلمانان در ایران بود. در دوران حکومت او، غیرمسلمانان، به‌خصوص یهودیان ایرانی، جایگاهی برابر با شهروندان مسلمان به‌دست آوردند و همچون بسیاری از جوامع متمدن در جهان، توانستند آزادانه و بدون هیچ محدودیتی مدارج ترقی را در همه عرصه‌های تخصصی و علمی کشور طی کنند و حتی به عضویت نیروهای مسلح ارتش شاهنشاهی ایران درآیند. این میراث ارزشمند رضا شاه پهلوی، در زمان زمامداری فرزندش، محمدرضاشاه پهلوی، نیز پاس داشته شد، چنان که هزاران نفر از پیروان ادیان غیراسلامی چون زرتشتیان، مسیحیان، یهودیان و بهائیان، آزادانه جذب نیروهای مسلح شدند حتی به مهمترین و بهترین افسران ارتش بدل شدند.

از خلبانان برجسته زرتشتی نیروی هوایی شاهنشاهی، شادروان سرگرد کیخسرو داراب آزادگانیان، استاد خلبان هواپیمای ترابری ماز سوی سی-۱۳۰ هرکولس بود که مسئولیت و فرماندهی ده‌ها گروه از دانشجویان اعزامی نیروی هوایی شاهنشاهی به ایالات متحده را تا پایان حکومت پهلوی بر عهده داشت. او نیز همچون بسیاری از پرسنل ارتشی نیروهای مسلح وادار به پذیرش دین اسلام شد و پس از نپذیرفتن، از نیروی هوایی ارتش اخراج شد؛ آن هم زمانی که به دانش و تخصص او برای آموزش نسل‌های جدید خلبانان سی-۱۳۰ نیاز بود. او در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ در تهران درگذشت.

آنچه افسران نیروی هوایی شاهنشاهی را از اقوام و ادیان مختلف کنار یکدیگر متحد نگه‌‌داشته بود، نگاه ملی‌گرایانه و وطن‌پرستانه سران حکومت شاهنشاهی و فرماندهان نیروهای مسلح آن بود. از دیدگان آن‌ها، یک ایرانی، بدون در نظر گرفتن قومیت و مذهبش، می‌توانست از وطنش در برابر تهاجم بیگانه دفاع کند و در صورت تلاش، نشان دادن شایستگی و موفقیت در عرصه‌های تحصیلی و خدمتی، به بالاترین مدارج تا رده‌های بالای فرماندهی نیز برسد.

ترویج اسلام افراطی در نیروهای مسلح به پیشنهاد علی خامنه‌ای

از دستاوردهای حکومت جمهوری اسلامی ایران، جایگزینی ملی‌گرایی با تفکر اسلام‌گرایی و شیعه‌پرستی در نیروهای مسلح ارتش ایران بود. حکومت نوپای جمهوری اسلامی ایران برای افزایش نفوذ و تسلط خود در نیروهای مسلح و در راستای جلوگیری از آنچه از سوی سران این حکومت خودکامه «اداره ارتش از سوی لیبرال‌ها» خوانده می‌شد، به پیشنهاد اکبر هاشمی رفسنجانی و برخی از اعضای کمیته نظامی خمینی در ستاد مشترک ارتش ( از جمله مصطفی چمران)، جلساتی با حضور روح‌الله خمینی، نخستین رهبر خودکامه حکومت جمهوری اسلامی ایران، در جماران تشکیل شد. متعاقبا به پیشنهاد علی خامنه‌ای در جریان یکی از آن جلسات، نهادی فرهنگی-اسلامی در ارتش شکل گرفت و اصول حاکم بر آن بررسی و تدوین شد. سپس یک روحانی طرفدار علی خامنه‌ای به نام غلامرضا صفایی که در مدرسه مذهبی مطهری، مسئول اعزام مبلغین به سراسر کشور برای فریب عمومی جامعه و نشر ایدئولوژی شیعه، مسئولیت اداره این نهاد فرهنگی-اسلامی را در ارتش را بر عهده گرفت و در ستاد مشترک ارتش استقرار یافت. علی خامنه‌ای که در آن زمان عضو شورای انقلاب بود، طی حکمی در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۵۸، دستور ادامه کار در زمینه طرح سیاسی ایدئولوژیک در ارتش و اقدامات لازم برای پیاده کردن آن را صادر کرد. فردای آن روز این طرح در شورای انقلاب مطرح شد و به تصویب رسید و با آن حرکت، اولین گام در برای قانونی‌شدن نهاد عقیدتی سیاسی در ارتش برداشته شد.

با روی کار آمدن بنی‌صدر و جانشین فرمانده کل قوا شدنش، او به تلاش برای به حاشیه راندن روحانیان شیعه در نیروهای مسلح پرداخت و بر این که نهاد عقیدتی- سیاسی ارتش باید تحت کنترل وی باشد، پافشاری کرد. سرانجام روح‌الله خمینی، رهبر مستبد جمهوری اسلامی ایران، با صدور حکمی غلامرضا صفایی را به عنوان رئیس اداره سیاسی-ایدئولوژیک ارتش منصوب کرد و حکمی نیز خطاب به رئیس ستاد مشترک ارتش صادر فرمود و تصریح کرد که سازمان سیاسی-ایدئولوژیک در انتخاب خط مشی خود صرفاً تابع ولایت فقیه است و فقط از نظر انسانی و آمادگی و پشتیبانی تابع ستاد مشترک ارتش است.

سپس اولین جدول سازمان اداره سیاسی-ایدئولوژیک ارتش در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۶۰ تصویب شد و متعاقبا، احمد خمینی (فرزند روح‌الله خمینی) طی نامه‌ای به دفتر مشاورت خمینی در ارتش، اعلام کرد که به دستور آیت‌الله خمینی این جدول به کلیه سازمان‌ها و ادارات وابسته به ستاد مشترک ارتش و نیروهای سه‌گانه و دیگر ارگان‌های ذیربط ابلاغ، و بر اجرای آن تأکید شود. برای اجرای این دستور نیز، دفتر مشاورت رهبر جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۶۰ طی نامه‌ای به اداره پنجم ستاد مشترک ارتش، ضمن ابلاغ دستور خمینی به مسئولان امر، ضرورت و اهمیت ویژه ماموریت این اداره را متذکر و یادآور شد.

اخراج و سرکوب اقلیت‌های مذهبی در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷

اداره سیاسی ایدئولوژیک ارتش از سوی حکومت جمهوری اسلامی ایران دستور داشت تا به اسلامی‌سازی همه جوانب زندگی پرسنل نیروهای سه‌گانه ارتش بپردازد و ایدئولوژی شیعه را در نیروهای مسلح گسترش دهد. حضور افسران غیرمسلمان و غیرشیعه در نیروهای سه‌گانه ارتش تبدیل به یک نگرانی برای متولیان آن طرح شد و در آن راستا، نخست در تیر ماه سال ۱۳۵۹ و در پی پاکسازی هزاران نفر از برجسته‌ترین افسران نیروهای سه‌گانه ارتش به علت وفاداری احتمالی آنها به نظام شاهنشاهی پس از قیام شاهرخی یا کودتای نوژه (عملیات نقاب)، صدها نفر از افسران پیرو دین بهائیت که حاضر به تغییر مذهب به اسلام شیعه نشده بودند، به دستور روح‌الله خمینی از ارتش اخراج شدند. همچنین، از تاریخ ۱ مرداد ۱۳۵۹ خورشیدی، استخدام بهائیان در نیروهای سه‌گانه ارتش ممنوع شد.

همان طور که در بالا ذکر شد، ستوان یکم محمد احمدزاده عربی، خلبان هواپیمای جنگنده اف-۵ئی از پایگاه دوم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی ارتش در تبریز، نیز به علت آن که از پیروان دین بهائیت بود، در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۵۹ بدون هیچ حق و حقوقی از نیروی هوایی اخراج شد. در پی شروع رسمی جنگ ایران و عراق، او نیز به همراه بسیاری از خلبانان اخراجی برای دفاع از وطنش، درخواست بازگشت به نیروی هوایی ارتش را داد؛ درخواستی که هرگز با آن موافقت نشد. در جواب به درخواست‌های مکرر این خلبان جنگنده، در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۶۰ نامه‌ای به نقل از سرهنگ خلبان هوشنگ صدیق، فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، برای او صادر می‌شود که در آن گفته می‌شود که پیروان مذهب بهائیت دچار ضعف ایمان هستند و هیچ حق و حقوقی در نیروی هوایی ندارند. در نهایت، خلبانی که صدها هزار دلار سرمایه ملی برای آموزش او صرف شده بود، تنها به علت غیرشیعه بودن، از نیروی هوایی ارتش کنار گذاشته می‌شود.

در سال‌های میانی جنگ نیز نوبت به خلبانان و افسران زرتشتی، آشوری، و ارمنی ارتش رسید. شماری برای رهایی از اخراج به تغییر مذهب نمایشی دست زدند و گروهی نیز که حاضر به پذیرش دین اسلام نبودند، بی‌توجه به رشادت‌های بی‌نظیرشان و دانش و سواد بسیار بالایی که داشتند، اخراج شدند. ادیک اوحانیان، خلبان برجسته هلیکوپتر تهاجمی بِل اِی اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا (Bell AH-1J International Cobra) از هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ارتش که در طول جنگ ده‌ها تانک و نفربر زرهی ارتش عراق را با استفاده از موشکهای تاو شلیک شده از هلیکوپترش منهدم کرده بود، نیز از خلبانان ارمنی بود که تنها به علت آن که پیرو مسیحیت بود، از هوانیروز ارتش اخراج شد.

امروزه سازمان عقیدتی- سیاسی ارتش با برگزاری آزمونه‌ای سخت در حین استخدام دانشجویان افسری، در تلاش است تا فقط آن دسته از شیعیان را که از دید جمهوری اسلامی ایران به اسلام و تفکر شیعه ایمان کامل دارند، به استخدام نیروهای چهارگانه ارتش درآورد. این سازمان در طول آموزش و فعالیت این دانشجویان و پس از فارغ‌التحصیلی و در حین خدمت، همواره تمامی جوانب زندگی آنان و خانواده‌هاشان را تحت تاثیر برنامه‌های تبلیغاتی خود قرار می‌دهد تا آن‌ها را همواره افسرانی معتقد به ایدئولوژی ولایت فقیه نگهدارد. این سازمان نظام پاداش در نیروهای مسلح را به گونه‌ای تعریف کرده است که سواد و دانش افسران ملاک پیشرفت و ارتقای درجه آنان نباشد. در واقع، میزان ایمان و عقیده آنان به اسلام، ایدئولوژی ولایت فقیه و سرسپردگی به رهبر، از ملاک‌های پیشرفت افسران ارتش در طول خدمتشان است.

با این حال، ۴۲ سال تلاش حکومت جمهوری اسلامی ایران برای اسلامی‌سازی ارتش موثر نبوده است، چنان که به درخواست علی خامنه‌ای، هر ساله طرح‌های ضربتی اسلامی برای آنچه به‌اصطلاح «شست‌و‌شوی مغزی» نامیده می‌شود، برای تغییر طرز فکر و بینش سیاسی افسران ارتش از سوی سازمان عقیدتی- سیاسی ارتش، اجرا شده است. آن روند به دنبال اعتراضات گسترده ضدحکومتی در دی ماه ۱۳۹۷ و نیز آبان ۱۳۹۸ تشدید شد و تا به امروز هم موفق نشده است تا افسران ارتش ایران را به سربازانی سنگدل، غیر وطن‌پرست و حامی رهبر خودکامه این حکومت بدل کند.

توضیح عکس بالا: محمد احمدزاده امروز ساکن استرالیا است. در سمت راست می‌شود حکم ارائه درجه ستوان دومی به ایشان را پس از پایان دوره آموزش خلبانی از سوی محمدرضا شاه پهلوی در تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۵۵ مشاهده کرد. (تصاویر از آلبوم شخصی محمد احمدزاده عربی)

توضیح عکس بالا: تنها عکس و تصویر گرافیکی باقیمانده از شادروان سرگرد کیخسرو داراب آزادگانیان، خلبان زرتشتی هواپیمای ترابری سی-۱۳۰ نیروی هوایی شاهنشاهی که پس از انقلاب اخراج شد. (عکس از فضای مجازی)

توضیح عکس بالا: سرهنگ بازنشسته لوتر یادگاری هزاران ساعت پرواز را خلبان آشوری هواپیمای سوخترسان بوئینگ ۷۰۷-۳جِی۹سی نیروی هوایی ارتش. در اواسط جنگ تحت فشار شدید قرار گرفت تا مذهبش را تغییر دهد اما هرگز نپذیرفت و سرانجام در سال ۱۳۷۰ پیش از موعد بازنشسته شد. (تصاویر از فضای مجازی)