احمد رأفت - کیهان لندن، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بر خلاف سال ۲۰۱۵ میلادی و سال‌های قبل از امضای آن، دیگر داستانی با تنها چند بازیگر قدرتمند جهانی که از آنها با عنوان ۵+۱ نام می‌برند، نیست. امروز بازیگران جدیدی قدم به میدان گذاشته‌اند که قدرت‌های جهانی و اعضای دائمی شورای امنیت نمی‌توانند آنها را نادیده بگیرند. اگرچه نمی‌توان منکر شد که آمریکا، سه کشور اروپایی، چین و روسیه هنوز هم نقش مهمی را ایفا می‌کنند. زمین بازی یا به قول وندی شرمن، انتخاب جو بایدن برای معاونت وزارت خارجه، محیط ژئوپلیتیک نیز تغییرات زیادی کرده است. اگر در سال ۲۰۱۵ اسرائیل تنها کشوری در منطقه بود که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را خطری جدی برای امنیت و بقای خود می‌دانست و پرچم مخالفت با این توافق را به تنهایی در دست داشت، امروز برخی از کشورهای عرب، به ویژه امیرنشین‌های حوزه جنوبی خلیج فارس، حتا بیش از اسرائیل نگران دستیابی رژیم حاکم بر ایران به سلاح‌های هسته‌ای و موشکی هستند. روسیه نیز اگرچه در حرف پشتیبان جمهوری اسلامی است، ولی در عمل نگران است و این نگرانی را پنهان نیز نمی‌کند.
ائتلاف منطقه‌ای علیه جمهوری اسلامی
بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل و ژنرال نیروهای ذخیره این کشور، بالاخره آنچه رسانه‌ها در هفته‌های گذشته مبنی بر تلاش برای ایجاد ائتلاف نظامی با برخی کشورهای عربی فاش کرده بودند را تائید کرد. وزیر دفاع اسرائیل در جریان دیدار با واحدهای ارتش این کشور در خط مرزی با نوار غزه، به صراحت گفت «تلاش‌های گسترده‌ای را برای به ثمر رسیدن یک ائتلاف نظامی با شماری از کشورهای عرب خلیج فارس و همچنین خارج از منطقه آغاز کرده‌ایم.» اگرچه بنی گانتز نامی از این کشورها نبرد ولی می‌توان حدس زد که منظور او از کشورهای خلیج فارس بحرین و امارات متحده عربی و احتمالا پادشاهی سعودی است، و کشورهای خارج از منطقه نیز می‌توانند اردن، مصر، مراکش و سودان باشند. بنی گانتز همچنین گفت مذاکرات برای تشکیل چنین ائتلافی تمام کشورهایی را در بر می‌گیرد که «مسائل ایران» برای آنها در اولویت قرار دارد.
بنی گانتز در گفتگو با یک شبکه تلویزیونی آمریکا نیز صحبت از «به‌روزرسانی طرح‌های اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران» کرد. رسانه‌های اسرائیل می‌نویسند ارتش این کشور «اهداف متعددی را در داخل خاک ایران شناسایی کرده است» که حمله به آنها می‌تواند برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را به صورت جدی مختل کند. البته اسرائیل که تا کنون بیش از ۵۰۰ بار از آغاز سال ۲۰۲۰ میلادی به مواضع نیروی قدس و گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در خاک سوریه حمله کرده است، خود را آماده درگیری گسترده جدیدی با حزب‌الله در خاک لبنان می‌کند. رسانه‌های اسرائیل می‌نویسند در صورت بروز درگیری جدیدی با حزب‌الله، که به گفته تحلیلگران نظامی زیاد هم از واقعیت دور نیست، اسرائیل روزانه به ۳۰۰۰ هدف در خاک لبنان حمله می‌کند. حملاتی که می‌توانند منجر به کشته شدن روزانه چند صد شبه‌نظامی وابسته با حزب‌الله بشوند که تحت حمایت جمهوری اسلامی است.
در این میان، اظهارات بنی گانتز در کنار صحبت‌های اخیر گابی اشکنازی وزیر خارجه اسرائیل که صحبت از توافق نانوشته‌ای با آمریکای جو بایدن در ارتباط با «خطر ایران» می‌کند، حکایت از افزایش تنش‌ها در خاورمیانه دارند. گابی اشکنازی می‌گوید این توافق بر دو محور استوار است: همسویی واشنگتن و تل‌آویو در خصوص جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به زرادخانه هسته‌ای و مشاوره بین دو کشور قبل از هر اقدام و اتخاذ هر تصمیمی در این رابطه. وزیر خارجه اسرائیل صحبت از یک کارگروه کوچک نیز می‌کند که از سوی اسرائیل نخست‌وزیر، وزاری خارجه و دفاع و سران ارتش در آن حضور دارند. مشخص نیست آمریکا چه کسانی را برای حضور در این گروه انتخاب خواهد کرد.
گام‌های مبهم آمریکا و اروپا
در حالی که سیاست‌های اسرائیل و کشورهای منطقه در قبال جمهوری اسلامی، گذشته از ماهیت آنها، روشن هستند، سیاست‌های جبهه غرب در سایه و روشن قرار دارد. وندی شرمن مذاکره کننده ارشد آمریکا در دوران گفتگوهای برجام در سال ۲۰۱۵ و سال‌های قبل از آن، در جریان دیدار با سناتورها برای گرفتن تائید جهت سمت معاونت وزارت خارجه، گفت شرایط امروز با سال ۲۰۱۵ متفاوت است چرا که ژئوپلیتیک منطقه عوض شده و دیگر برجام کافی نیست و باید به فکر توافقی «طولانی‌تر و محکم‌تر» بود. اما آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی اخیرش برای توضیح سیاست خارجی دولت جو بایدن تنها اشاره به بازگشت متقابل جمهوری اسلامی و آمریکا به تعهدات برجامی کرد. آنتونی بلینکن در این سخنرانی در اشاره به اولویت‌های دولت جدید آمریکا در حیطه سیاست خارجی نه نامی از جمهوری اسلامی برد و نه به پرونده هسته‌ای اشاره‌ای کرد. گویی در حال حاضر چین، روسیه و محیط زیست در اولویت سیاست خارجی ایالات متحده قرار دارند.
اگرچه در پیامد حمله به فرودگاه اربیل و پایگاه نظامی البلد، فانتوم‌های آمریکایی مقرّ گروه‌های عراقی «کتائب حزب‌الله» و «کتائب سیدالشهدا» در شهر سوری آلبوکمال را بمباران کردند، ولی پس از پرتاب ۱۴ موشک «آرش» ساخت جمهوری اسلامی به پایگاه عین‌الاسد که میزبان نظامیان آمریکایی، دانمارکی و بریتانیایی است، جنیفر ساکی سخنگوی کاخ سفید گفت فعلا عجله‌ای برای پاسخگویی نداریم. این در حالیست که منابع عراقی و سوری صحبت از ۲۲ کشته و خبرگزاری رویترز صحبت از ۱۷ کشته کرده بودند. پنتاگون نیز که در مورد شمار تلفات آلبوکمال در روزهای اول سکوت کرده بود با تاخیر چند روزه، یک قربانی اعلام شده از سوی حشدالشعبی و رسانه‌های جمهوری اسلامی را تأیید کرد. گوئی تهران و واشنگتن بر سر یک کشته توافق کرد‌اند!
عقب‌نشینی غرب در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
روزهای قبل از برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سه کشور اروپایی عضو برجام و آمریکا در بوغ و کرنا کرده بودند که قطعنامه توبیخ جمهوری اسلامی برای جلوگیری ار فعالیت بازرسان هسته‌ای را ارائه خواهند داد. تصویب این قطعنامه راه را برای ارجاع مجدد پرونده اتمی جمهوری اسلامی به شورای امنیت سازمان ملل متحد باز می‌کرد. شورای حکام آغاز به کار کرد، ولی قطعنامه‌ای به رای گذاشته نشد، اگرچه از ۳۵ عضو این شورا ۳۰ کشور گفته بودند که به آن رای مثبت خواهند داد.
در دقیقه ۹۰ چه اتفاق افتاد و کدام دری باز شد که کشتی این قطعنامه به گِل نشست؟ یک دیپلمات اروپایی در وین به کیهان لندن می‌گوید، «یک عقب‌نشینی اتمی دولت حسن روحانی، در سبزی بود که اروپا و آمریکا را قانع به پس گرفتن این قطعنامه کرد. این در سبز، دستور حسن روحانی برای توقف موقت تولید اورانیوم فلزی در تاسیسات هسته‌ای اصفهان بود!» نیم قدم از سوی جمهوری اسلامی گویا برای عقب‌نشینی یک قدم غرب کافیست! عدم پاسخگویی جمهوری اسلامی در ۱۸ ماه گذشته به پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد ذرات تحول‌یافته ایزوتوپ در سه تاسیساتی که تا کنون رسما وجود آنها اعلام نشده نیز گویا برای تصویب قطعنامه توبیخی کافی نبود! پاسخ ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به پرسش روزنامه‌نگاری در مورد پس گرفتن قطعنامه سه کشور اروپایی نیز جالب است: «ایالات متحده خوشحال است که کشورهای اروپایی از ارائه این قطعنامه صرف نظر کردند!»
یکی به نعل یکی به میخ
تناقض‌ها در سیاست‌های دولت آمریکا در ارتباط با جمهوری اسلامی یکی و دو تا نیستند. هفته گذشته دولت جو بایدن نام فرماندهان نیروی دریایی و هوایی حوثی‌های یمن را به فهرست تحریم‌ها اضافه کرد. یک هفته قبل از آن نام «انصارالله»، مهم‌ترین گروه حوثی تحت حمایت جمهوری اسلامی را از فهرست تحریم‌ها خارج کرده بود! حالا خبر رسیده است که در مسقط، پایتخت سلطان‌نشین عمان، گفتگوها بین نمایندگان «انصارالله» و دیپلمات‌های آمریکایی آغاز شده است.
البته جمهوری اسلامی نیز همین سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را در پیش گرفته است. در روزهای گذشته برخی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام مانند مرتضی نبوی که محافظه‌کار شناخته می‌شوند، در مورد تأیید نهائی لایحه پیوستن جمهوری اسلامی به مقابله با پولشویی و کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته که با نام FATF شهرت دارند، خبر دادند. از سوی دیگر، ۱۷۰ نماینده مجلس شورای اسلامی که مجتبی ذوالنور رئیس کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی هم یکی از آنهاست هنوز مخالف تصویب این دو لایحه هستند که به گفته برخی باعث «قطع آب باریکه دور زدن تحریم‌ها» می‌شود. البته دو مورد این دو لایحه می‌بایستی تا قبل از پایان سال و در ماه اسفند رای‌گیری می‌شد ولی تصمیم در این مورد تا نیمه دوم ماه فروردین ۱۴۰۰ به تعویق افتاد.
احمد رأفت
