ایدئولوژی

ایدئولوژی[i] فلسفه سیاسی و اجتماعی است که هم به نظر و هم به عمل می‌‌پردازد. شاید بشود گفت ایدئولوژی سیاسی اندیشه‌های نظام‌مندی است که به عمل بیشتر از نظر می‌پردازد و تنها به توضیح جهان و جامعه بسنده نمی‌کند، بلکه می‌خواهد با تغییر در اقتصاد و سیاست جامعه و زندگی مردم را دگرگون هم بکند.

یک جریان سیاسی جدی باید ایدئولوژی خود را بدون ابهام توضیح دهد تا اعضا، هواداران، متحدان و منتقدان آن جریان بتوانند رابطه خود را با آن تشکل تنظیم کنند.

ایدئولوژی نیروی محرک گفتمان سیاسی است. سیاست را می توان به عنوان برخورد منافع زیر پوشش ایدئولوژی تعریف کرد.[ii]

برخی ایدئولوژی سیاسی مهم:

اسلام‌گرایی، آنارشیسم، دین‌سالاری، سوسیال دموکراسی، سوسیالیسم، صهیونیسم، فاشیسم، فمینیسم، کمونیسم، لنینیسم، لیبرالیسم، مارکسیسم، محافظه‌کاری، محیط گرایی، مردسالاری، ملی‌گرایی، نازیسم، نولیبرالیسم

گفتمان سیاسی

گفتمان سیاسی[iii] ایدئولوژی را قابل مشاهده و قابل لمس می‌کند. ایدئولوژی در گفتمان می‌تواند به روشنی بیان و تدوین شود. در علوم سیاسی گفتمان کمابیش هم‌ارز سیاست و سیاست‌گذاری است.

در این معنی گسترده گفتمان با مفهوم الگوواره یا پارادایم[iv] ارتباط نزدیک دارد. گفتمان می‌تواند نقض شود و جای خود را به گفتمان جدید بدهد. بحثی که پیش از این کم و بیش در جامعه تابو بود، می‌تواند مورد بحث گسترده قرار گیرد. به عنوان مثال: سکولاریسم در حکومت دینی، جمهوری در نظام سلطنتی، حق قضاوت و رهبری در اسلام، داشتن کشیش‌های زن در مسیحیت و برابری حقوق زن و مرد در جوامع مردسالار و پدرسالار.

برخی گفتمان مطرح در جنبش ایران:

گفتمان گذار مسالمت‌آمیز از جمهوری اسلامی در مقابل انقلاب قهرآمیز

گفتمان دموکراتیک یا انحصارگرایانه و تک‌حزبی

گفتمان انقلاب، گذار یا اصلاح

گفتمان حکومت دینی یا سکولاریسم

گفتمان سکولاریسم یا لائیسیته

عدالت اجتماعی

حقوق بشر

عدالت قضایی

چرخشی (انتخابی، زمانمند، تعویض‌پذیر) بودن قدرت

خط مشی

خط مشی[v] یا سیاست یک سیستم اصول و قواعد برای هدایت تصمیمات و دستیابی به اهداف روشن و نتایج مطلوب است.

برخی سیاست و خط مشی در جنبش ایران:

مبارزه سیاسی یا مسلحانه

مبارزه دموکراتیک یا خود محور

مبارزه کثرت‌گرا و روادر یا انحصارگرا (کثرت‌گرایی به نوبه خود در دو مفهوم مطرح می‌شود به صورت «تاکتیک و متحدان موقت» برای گرفتن قدرت و یا به صورت «کثرت‌گرایی هم استراتژی و هم تاکتیک» برای کسب قدرت و نیل به جامعه‌ای کثرت‌گرا)

دفاع از خود (دفاع مشروع) یا مبارزه خشونت‌گریز

جبهه‌ی گسترده‌ی همه نیروهای خواهان گذار (با همه نیازهای جبهه‌ی گسترده چون سازمان، رهبری، سخنگو، برنامه.....)

استراتژی

استراتژی[vi] یا راهبرد برنامه کلی برای دستیابی به اهداف سیاسی کلی و درازمدت در شرایط نامطمئن است. استراتژی شامل تعیین اهداف و اولویت‌ها، تعیین اقدامات برای دستیابی به اهداف و بسیج منابع برای اجرای اقدامات است.

استراتژی شکل دادن به آینده و تلاش برای رسیدن به اهداف مطلوب با امکانات موجود است.[vii]

برخی استراتژی جنبش مردم ایران:

بسیج و جلب حمایت همه‌ی نیروهای سیاسی و اجتماعی ایران برای رسیدن به ایرانی دموکراتیک، کثرت‌گرا و روادار با رفاه عمومی برای همه، همزیستی صلح‌آمیز و همکاری با ملت‌های منطقه و جهان

متشکل‌کردن نیروهای اجتماعی در تشکل‌های مدنی، صنفی و سیاسی، چون طرفداران محیط زیست، کارگران، احزابی چون سوسیال دموکرات‌؛ لیبرال دموکرات

تاکتیک

برای نیل به استراتژی باید از مرحله‌ها و مانع‌های گوناگون گذشت. گذار از هریک از این مرحله‌ها و موانع تاکتیک[viii] یا راهکُنِش نام دارد.

برخی تاکتیک‌های جنبش مردم ایران:

افشای رژیم در سطح ملی و بین‌المللی

شتاب‌دهی ریزش

تحدید امکانات تروریستی رژیم در منطقه

آزادی زندانیان سیاسی، مدنی، صنفی، معیشتی، محیط زیستی

شعارها

شعار[ix] بیان هدف یا فکر اساسی یک نهاد یا تشکل به صورت پرمحتوا، کوتاه، فشرده، تهیج‌گر، بسیج‌کننده و گاه آهنگین است.

برخی شعارهای جنبش مردم ایران:

به تروریسم با سرمایه مردم ایران در منطقه پایان دهید و سرمایه‌ی ایران را در بهبود زیرساخت کشور و تولید صنعتی، کشاورزی، دامداری، بهبود محیط زیست و مقابله با کم آبی و بی‌آبی صرف کنید.

همه‌ی زندانیان سیاسی و عقیدتی را آزاد کنید.

تشکل‌های صنفی و مدنی مردم را آزاد و تشکل‌های صنفی و مدنی زرد را منحل کنید.

داشتن و نداشتن حجاب باید انتخاب خود زنان باشد.

از عراق و سوریه خارج شوید.

همه‌ی کارگران چه استخدامی چه پیمانی، حق تامین اجتماعی و مزایای طبق قانون کار دارند.

هیچ کارگری نباید حقوق کمترحداقل حقوق و مزایا مصوب ازداشته باشد.

زندگی حق همه‌ی انسان‌ها است. اعدام را لغو کنید.

اتحاد، اتحاد (در همه سطوح صنفی و ملی)

چابک، نه ایستا

این مفاهیم نمی‌تواند یک بار تعریف شود و برای نیل به آن تا آخر مبارزه کرد.

ما باید آماده تغییرات سریع در جبهه مردم و حکومت باشیم. مجهز شدن به ابزاری که ما را در عرصه سیاسی نامطمئن، پیش‌بینی‌ناشدنی و تغییر پیوسته توازون قوا کمک کند، کاملن لازم است.

پروژه‌های سیاسی را با روشی شبیه مدیریت پروژه کلاسیک که یک بار هدف و روش تعریف می‌شد و به هر قیمت اجرا می‌شد ناموفق است. پروژه سیاسی مدرن باید چابک[x] باشد. زبان و دورنمای مشترک داشته باشد. با تغییر توازون قوا پیوسته، تدریجی و اصلاحی بهبود یابد و پیشروی کند. هر لحظه آمادگی کامل برای تغییر بر اساس نیاز جنبش مردم را داشته باشد.

چکیده

اگر هر تشکل به پرسش‌های زیر پاسخ دهد، در روشن شدن سیاست‌های خود و درک متقابل تشکل‌های سیاسی، صنفی و مدنی، کمک‌ بزرگی خواهد کرد:

ایدئولوژی ما چیست؟

گفتمان‌ بنیادی ما کدام است؟

خط مشی سیاسی ما کدام است؟

برای رسیدن به گفتمان خود، کدام استراتژی را بکار می‌گیریم؟

برای نیل به استراتژی‌ها خود، کدام تاکتیک‌ها باید بکار گرفته شود؟

برای بسیج توده‌ها، منسجم‌شدن تشکل خود و روشن شدن سیاست‌های روز ما، شعارهای ما کدام است؟

احد قربانی دهناری،

۳ مرداد ۱۴۰۰ - ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۱

پ.ن. به نظر من درک درست و تعریف دقیق از مفاهیمی که نام بردم تصویری روشن از سیاست یک تشکل می‌دهد و گفتگو و همگامی را آسانتر می‌کند. اگر شما مجموعه‌ی دیگری از مفاهیم را برای روشن شدن مواضع تشکل‌ها مناسب‌تر می‌دانید و یا نقد، تصحیح و تکمیلی به نوشته من دارید، خوشحال می‌شوم نظرات شما را بشنوم ([email protected]).