رنگ بندی جدید کشور ایران حکایت از وخیم ترین آمار بستری از ابتدای کرونا داشته است. جمعی از اساتید دانشگاه علوم پزشکی و پزشکان مشهد طی بیانیه‌ای خواهان تعطیلی شهر مشهد توسط مسئولان شدند. بنا بر گزارش‌های دریافتی از زاهدان و دیگر شهرهای استان سیستان و بلوچستان نیز با وجود شرایط بسیار نگران کننده کرونا و افزایش تعداد بیماران و جان باختگان، کمبود تعداد کپسول گاز اکسیژن و فقدان تخت‌های بیمارستانی و ویژه آی سی یو، بیماران را سرگردان و با مشکلات عدیده مواجه ساخته است. سیاست بحران در بحران مقامات سلامت کشور در نبود راهکار قرنطینه سفت و سخت کشور به نقطه‌ای رسیده است که بحران دارو و ازدحام در داروخانه‌‌های شبانه روزی هم بر مشکلات مردم افزوده است.
آخرین وضعیت بیماری کرونا در ایران دلالت از آن دارد که ویروس کووید- ۱۹ از نوع دلتا با سرعتی بی سابقه در حال پیشروی است. نمودارهای پیشروی پاندمی کرونا نشان می‌دهد پیشروی کرونا در ۳ معیار اصلی از جمله میزان سرایت پذیری، تعداد مبتلایان و تعداد جان باختگان از بهمن ماه سال گذشته بی سابقه بوده است. سویه دلتای کرونا همه استانهای کشور را درگیر کرده است و این در حالی است که در کشورهای همسایه تا ۷۰ درصد واکسیناسیون انجام شده است اما در کشور ایران کمتر از ۵ درصد واکسیناسیون انجام شده است. اکنون در شرایطی که ایران زمان طلایی و فرصت موثر واکسیناسیون جمعیت خودش را از دست داده است، ویروس کرونا دلتا کشور را تصرف کرده است و تعداد مراجعات سرپایی کرونا مثبت در کشور تا بیش از ۷۰ درصد افزایش داشته است. همچنین این روزها شاهد افزایش ۴۰ درصدی در موارد مثبت بستری به علت کرونا و افزایش ۲۵ درصدی در تعداد بیماران فوت شده نسبت به هفته‌های گذشته و حتی پیک‌های اول تا چهارم بیماری بوده‌ایم. نوار شرقی و جنوبی کشور و استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان به ترتیب دارای بیشترین میزان موارد مرگ و میر ناشی از بیماری ناشی از ویروس کرونا هستند. تعطیلی‌های تهران و البرز هم نتیجه عکس داشته است و شانس افزایش ابتلا به کرونا در سطح کشور را در این دو استان و استانهای شمالی کشور افزایش داده است. طی هفته جاری و دو هفته آینده در اثر تعطیلی بدون ضابطه در دو شهر تهران و کرج تعداد مبتلایان کرونا صعودی خواهد بود. به نظر می‌رسد تعطیلی‌های اخیر بیشتر مدیریت تعطیل کرونا بوده است تا مدیریت و کنترل بیماری کرونا و تنها درآمد برخی ارگان‌ها و نهادها از محل تعطیلی‌ها به مناسبت کرونا و اخذ جرایم تردد در جاده‌های مواصلاتی افزایش داشته است.
شیوع کرونا در ایران اکنون به مرحله خطرناک رسیده است. پس از شیوع گونه ویروس دلتا در هند طی سه ماه گذشته و خطر ویروس جدید در چند شهر مرزی از جمله پاکستان و افغانستان، ایران در محاصره گونه‌های وحشی کرونا در مرزهای شرقی قرار گرفت. علیرغم هشدار مقامات سلامت به حسن روحانی، رییس جمهور درخصوص بسته شدن مرزها با افغانستان و پاکستان، اقدام جدی در بستن مرزها انجام نگرفت. بسته شدن مرزهای مسافری ایران با پاکستان و افغانستان به فاصله دو هفته پس از آغاز پیک پنجم کرونا که کشور در حال اوج گیری به سمت قله این پیک بود دیرهنگام اتفاق افتاد و تنها موجب شیوع مرگبار بیماری در استانهای: سیستان و بلوچستان، بوشهر، خراسان رضوی و هرمزگان و سپس گسترش ویروس به سرتاسر کشور شد.
براساس شواهد و مدارک موجود، ویروس هندی و نوع هندی-آمریکایی و آفریقای جنوبی بیش از دو ماه است که به ایران وارد شده است اما مقامات بهداشت و درمان کشور نسبت به اعلام خبر ورود ویروس به کشور مقاومت نشان دادند و تنها پس از حملات مرگبار ویروس به استانهای شرقی و جنوبی ایران و سپس به سایر استانهای کشور مجبور به اعتراف به حضور ویروس‌های جهش یافته و وحشی تر به کشور شدند. اکنون استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، بوشهر و هرمزگان کانون انتشار ویروس کرونا دلتا در کشور شده‌اند. وضعیت موجود در استانهای شرقی ایران به جهت همجواری با کشور افغانستان روز به روز در حال تشدید شدن است. در افغانستان به دلیل فشار طالبان و جنگ‌های داخلی، مردم آواره شده‌اند و از مرزهای غیر رسمی وارد ایران میشوند. اتفاقات داخلی در افغانستان و مهاجرت بی سابقه به سمت سیستان و بلوچستان، پیک پنجم کرونا در سیستان و بلوچستان را تشدید نموده است و این استان را به فاجعه کرونایی کشانده است. متاسفانه علیرغم اذعان مقامات ستاد ملی کرونا به قرنطینه و بسته شدن مرزهای شرقی کشور با افغانستان و پاکستان، حداقل چنین ادعایی درخصوص مرز افغانستان صحت ندارد و مهاجرین افغانی که همزمان با شیوع موج اول کرونا و پیک دوم بیماری، ایران را ترک کردند، این روزها کشور ایران بار دیگر هدف آنان از سمت مرزهای مشترک بوده است. عمده این افراد هم بدون در نظر گرفتن پروتکل‌های بهداشتی و انجام قرنطینه وارد کشور میشوند. این حجم زیاد مهاجرین غیرقانونی باعث شده است روزانه حداقل هزار مبتلا در مناطق مختلف سیستان و بلوچستان وجود داشته باشد و موج مبتلایان به سمت استانهای همجوار مانند بوشهر و هرمزگان و مناطق مرکزی کشور در حال حرکت باشد. البته در این میان، خراسان رضوی هم بی نصیب نمانده است و همزمان با ورود مهاجرین افغانی به این استان، وضعیت در این منطقه از کشور و استانهای همجوار با آن به سمت یزد و کرمان و خراسان جنوبی و شمالی از نظر تعداد مبتلایان و مرگ و میرها ملتهب شده است.
اکنون موج جدید مهاجرت افغان ها با تشدید جنگ و ناامنی آغاز شده است و بازگشت افغان‌ها به ایران به رقم بی سابقه‌‌ای نسبت به سال‌های گذشته رسیده است تا جایی که سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت در دولت حسن روحانی در گفتگویی درباره افزایش آمار ابتلا و تلفات ویروس کرونا در استان سیستان و بلوچستان از گرمای هوا، تجمع در محل‌های سربسته و مهاجرت های غیرقانونی افراد از کشورهای همسایه شرقی به عنوان مهم ترین عوامل خیز کرونا در این استان یاد کرده است. این اظهارات سخنگوی وزارت بهداشت ایران در حالی بیان شده است که پیش تر سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان از اعلام آمادگی برای قرنطینه و واکسیناسیون و درمان پناهجویان بیمار درگیری‌های افغانستان در اردوگاه‌های مرزی خبر داده بود و این وعده او تاکنون محقق نشده است.
این بیشترین میزان بازگشت مهاجران افغانستانی در سالیان اخیر به کشور است. این موج بی سابقه مهاجرت به ایران در صورتی است که شرایط اقتصادی، کاهش سطح درآمد‌ها و کاهش ارزش پول ایران مشکلات زیادی را برای مردم کشور ایجاد کرده است و تاب و تحمل مردم را تحت تاثیر قرار داده است. تورم ایران این روزها بدتر از کشورهای جنگ زده شده است. تورم ایران ۳۱ برابر تورم افغانستان و ۹ برابر عراق است. ضمن اینکه لزوم آماده باش مواجهه با موج جدید مهاجران افغان و برخورد اساسی و انسانی با همسایگان آسیب دیده از هجوم طالبان امروز بیش از گذشته در ایران احساس می‌شود، اما جمهوری اسلامی ایران پتانسیل لازم برای ورود این حجم مهاجرین افغانستانی را ندارد چراکه کشور اکنون دچار مشکلات زیادی شده است و سر رسید بحران‌ها در ایران از کرونا تا بی آبی و مشکلات اقتصادی، مردم و حکومت را در مخمصه وضعیت موجود قرار داده است. سازمان‌های بین المللی همچنین باید توجه داشته باشند که ترکیب انفجاری جنگ در مرزهای شرقی ایران، مهاجرت، تحریم، کرونا، تغییرات آب و هوایی در نقشه جغرافیایی ایران و ناکارآمدی اقتصادی و اجتماعی نهادهای حاکمیتی در جمهوری اسلامی ایران به قحطی و گرسنگی در این کشور دامن زده است. در این شرایط، ورود نهادهای بین المللی مثل سازمان صلیب سرخ جهانی و سازمان جهانی بهداشت به بحران موجود ایران یک ضرورت است. یکی از اقداماتی که می‌توان اکنون در ایران انجام داد برپایی اردوگاه‌های مرزی برای واکسیناسیون و درمان پناهجویان بیمار ناهنجاری‌های سیاسی و نظامی افغانستان است. موجودی واکسن ایران نیز حداکثر تا دو هفته آینده است و تحریم‌های داخلی به دلایل سیاسی و ایدئولوژیک مانع دستیابی ایران به سبد جهانی تأمین واکسن‌های خارجی کرونا شده است. کنترل پاندمی در جهان مستلزم تعیین تکلیف کنترل و مهار بیماری کرونا در ایران به عنوان کانون انتشار بیماری و رتبه نخست مبتلایان دنیا است.
در گذشته و در ابتدای ورود ویروس به ایران، مدیر کل سازمان بهداشت جهانی در واکنش به برخی ادعاهای مطرح شده در رسانه ها مبنی بر پنهان‌کاری ایران در مسئله آمار قربانیان ویروس «کرونا»، گفته بود ساز و کارهای مستقل این نهاد، چنین ادعایی را تأیید نمی‌‌کند. اما این درحالی است که پس از ورود ویروس کرونا به ایران موج اول بیماری هیچگاه خاموش و کنترل نشد و بیماری اکنون در پیک پنجم به سر می‌برد و در هفته‌های آینده نیز پیک ششم بیماری از راه خواهد رسید. اعتماد سازمان جهانی بهداشت به مدیریت ایران در کنترل کرونا باید تجدید نظر گردد و گزارش این سازمان از روند کرونا در ایران به روزرسانی شود.
محمدرضا محبوب‌فر
