امیرحسین میراسماعیلی - ایران وایر
تصویب «قانون صیانت از فضای مجازی» توسط مجلس شورای اسلامی حالا لایه‌های پنهان بیشتری پیدا کرده است؛ طرحی که هدف نهایی آن، فیلترینگ گسترده شبکه‌ها و خدمات اینترنتی به روی مردم ایران است و به نهادهای حکومتی اختیار می‌دهد تا دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی را کاملا محدود کنند.
در صورت اجرای این قانون، احراز هویت کاربرانی که از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند، برای ماموران امنیتی و انتظامی به مراتب راحت‌تر از شبکه‌هایی خواهد بود که سرور آن‌ها در ایران نیست.
«عباس مرادی»، از طراحان اصلی این قانون، شامگاه شنبه ۹ مرداد ۱۴۰۰ در تلویزیون حکومتی ایران تاکید کرد پس از ساخت پیام‌رسان‌های ایرانی، پهنای باند اختصاص یافته برای پیام‌رسان‌های خارجی مانند اینستاگرام، واتس‌اپ و تلگرام به کمترین میزان می‌رسد.
پس از انتشار این نوع اخبار در یک هفته اخیر، آگهی‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند که از فروش تجهیزات ماهواره‌ای «استارلینک» به ایرانی‌ها خبر می‌دهند و این‌طور ادعا می‌کنند که مردم نباید نگران فیلترینگ گسترده بر اینترنت داخل ایران باشند زیرا قرار است با ماهواره اینترنتی جدید «ایلان ماسک»، مالک شرکت «اسپیس ایکس»، دسترسی به اینترنت جهانی برای همگان میسر شود.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک فناوری است که امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت را برای همه مردم فراهم می‌کند. کمپانی اسپیس ایکس که یکی از ارائه دهنده این خدمات است قصد دارد با فرستادن هزاران ماهواره‌ی استارلینک به مدارهای پایینی زمین، امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت را در همه‌جای جهان فراهم کند، ولی هزینه آن هم مطرح است.
ایلان ماسک اعلام کرده که اینترنت ماهواره‌ای خود را پس از دریافت مجوز از دولت‌ها در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این سوال مطرح است که چنین هزینه‌ای، چه سودی برای ایلان ماسک خواهد داشت؟ آیا این ادعا واقعیت دارد و می‌توان با خرید این مودم‌ها، به اینترنت بی‌حد و حصر استارلینک متصل شد و دیگر نباید نگران قانون جدید مجلس بود؟
بحث مهمی که در خصوص ایجاد اینترنت ماهوناره‌ای مطرح است انحصاری بودن اینترنت در ایران است. طبق اصل ۴۴ قانون اساسی، اینترنت بین‌الملل در انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت است که خود زیر مجموعه وزارت ارتباطات قرار می‌گیرد.
«امین ثابتی»، پژوهش‌گر و کارشناس امنیت اینترنتی در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست»، دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای را حداقل تا چند سال آینده برای ایرانی‌ها غیرممکن می‌داند.
در حالی که کارشناسان حوزه اینترنت دسترسی ایرانیان به تجهیزات استارلینک را حداقل تا چند سال آینده غیرممکن برآورد می‌کنند اما آگهی‌های تبلیغات برای فروش این خدمات در شبکه‌های مجازی، از جمله تلگرام و اینستاگرام که مدعی فروش تجهیزات اینترنت استارلینک در ایران هستند، تا حدی گسترده است. یک فروشنده این تجهیزات در خصوص هزینه تمام شده خرید و نصب استارلینک می‌گوید: «هزینه این دستگاه ۶۰۰ دلار است که مصرف کننده باید آن را طریق ارز دیجیتال پرداخت کند. تمام نقاط ایران هم‌اکنون تحت پوشش ماهواره استارلینک هستند و از هر جای ایران می‌توانید به اینترنت جهانی استارلینک وصل شوید.»
این ادعا درحالی از سوی این فروشنده مطرح می‌شود که در وب‌سایت شرکت اسپیس ایکس، نقاط تحت پوشش اینترنت ماهواره‌ای استارلینک قرار داده شده‌اند؛ مناطقی در کشور امریکا و چند کشور در قاره اروپا که به عنوان مکان‌های تحت پوشش معرفی شده‌اند اما هیچ نقطه‌ای از کشور ایران در آن وجود ندارد.
فروشنده دیگری به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «قیمت، ۵۵۰ دلار است و باید از طریق ارز دیجیتال پرداخت شود تا به آدرس شما ارسال کنیم. آنتن‌دهی برای تمام ایران وجود دارد و اگر به هر دلیل نتوانستید به اینترنت استارلینک وصل شوید، کل مبلغ پرداختی برگشت داده می‌شود.»
این فروشنده، درخواست قبول شماره کارت بانکی داخل ایران یا پرداخت حضوری به‌جای دریافت ارز دیجیتال را قبول نمی‌کند و می‌گوید: «چون این وسایل به صورت قاچاقی وارد ایران شده‌اند و کار ما غیرقانونی است، نمی‌توانم هیچ آدرسی به شما بدهم چون می‌ترسم بازداشت شوم.»
عمده فروشنده‌های تجهیزات استارلینک پاسخ مشابهی دارند و با مکثی طولانی در مواجهه با سوالاتی نظیر این که چه طور می‌توان از اتصال حتمی این دستگاه به اینترنت استارلینک اطمینان حاصل کرد و در صورت وصل نشدن، استرداد وجه پرداختی چه‌گونه خواهد بود، تماس را بی پاسخ می‌گذارند.
صاحب صفحه‌ای اینستاگرامی با ۳۰ هزار دنبال‌کننده نیز ضمن تکرار ادعای سایر فروشنده‌های این خدمات، قیمت فروش را ۷۵۰ دلار اعلام می‌کند و توضیح می‌دهد لوازم و تجهیزات نیز از کشور ترکیه وارد ایران می‌شوند.
این فروشنده نیز در پاسخ به این سوال که در وب‌سایت شرکت اسپیس ایکس، هیچ نشانه‌ای از این که اینترنت استارلینک در ایران هم پشتیبانی شود وجود ندارد، می‌گوید: «مهم این است که ما به شما از طریق همین مودم و دیش، اینترنت می‌دهیم. شما چه کار دارید که از کجا می‌آید؟»
سوال‌هایی از این دست که شاید اینترنت استارلینک ادعایی، در واقع همان اینترنت داخل ایران بر روی پروکسی باشد نیز از سوی فروشنده‌ها بی پاسخ می‌مانند.
تمام این فروشندگان تجهیزات اینترنت استارلینک که در بحران نگرانی مردم و صاحبان کسب و کارهای کوچک و خانگی، از طرح صیانت از حقوق کاربران شبکه‌های اجتماعی کلاهی از این نمد برای خود دوخته‌اند، نه آدرسی از خود می‌دهند، نه شماره حساب بانکی معتبر و نه پاسخی به عدم وجود پوشش اینترنتی برای کشور ایران در سایت اسپیس ایکس. حتی تضمین اولیه برای ارسال همان دستگاه‌های ادعایی نیز وجود ندارد. صفحات مجازی این شرکت‌ها در اینستاگرام پر شده‌اند از تصاویر مربوط به دستگاه مودم و ماهواره استارلینک که با یک جست‌وجوی ساده در «گوگل»، می‌توان فایل اصلی آن‌ها را در سایت‌های خارجی پیدا کرد و فهمید که در ایران وجود ندارند.
در ماجرای اینترنت‌های ماهواره‌ای مانند استارلینک، این نکته بسیار اهمیت دارد که برای استفاده از آسمان کشورها جهت استقرار ماهواره‌ها و خدمت‌رسانی، می‌بایست مطابق قوانین جهانی و اجازه دولت‌ها فعالیت کنند و مدیران اسپیس ایکس هم بارها به این موضوع تاکید کرده‌اند؛ مثلا «گوین شاتول»، مدیر ارشد شرکت اسپیس ایکس گفته است: «ما به دنبال کارهای رگولاتوری در هر کشور می‌رویم و از آن‌ها برای ارایه سرویس‌های ارتباطی مجوز می‌گیریم.»
طبعا این سوال پیش می‌آید که چرا مقامات حکومتی که تصمیم دارند اینترنت بین‌المللی را بر روی مردم ببندند، باید به یک شرکت خارجی دیگر اجازه دهند تا اینترنتی بدون سانسور و آزاد را در اختیار شهروندان قرار دهد؟
نکته مهم بعدی نیز این است که قیمت تجهیزات استارلینک که هنوز در مرحله نسخه آزمایشی قرار دارد و فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز نکرده، در مبدا ۴۹۹ دلار و شارژ ماهیانه آن هم ۱۰۰ دلار است؛ یعنی با دلار ۲۶ هزار تومانی، خرید مستقیم و بدون واسطه تجهیزات از اسپیس ایکس، برای ایرانی‌ها حدود ۱۳ میلیون تومان و استفاده از اینترنت آن نیز ماهانه ۲.۶ میلیون تومان هزینه در پی دارد.
صرف نظر از رقم گزاف هزینه این نوع اینترنت، مشترکان ایرانی در شرایط تحریم و مشکلات نقل و انتقال پول، چه‌گونه می‌خواهند حق اشتراک ماهانه خود را بپردازند؟
تنها همین دو مورد نشان می‌دهد که در صورت وقوع پوشش ماهواره‌ای استارلینک بر روی ایران، احتمالا استفاده از آن تنها محدود به قشر خاصی از جامعه و افراد وابسته به حکومت خواهد بود.
امین ثابتی به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «این پروژه هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد و اگر به وب‌سایت استارلینک هم مراجعه کنید، می‌بینید فعلا در خود کشور امریکا پوششی کامل برای همه نقاط وجود ندارد، چه برسد به بقیه دنیا. این که در فضای مجازی می‌گویند تا شهریور یا مهر پوشش ماهواره‌ای استارلینک به ایران می‌رسد نیز دروغی بیش نیست. هدف از طرح چنین شایعاتی، احتمالا به این دلیل است که می‌خواهند فشار افکار عمومی بر حکومت برای توقف قانون جدید مجلس را کمتر کنند. برآوردها در حال حاضر این است که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک بین پنج تا ۱۰ سال آینده به کشورهایی هم‌چون ایران می‌رسد. شما می‌توانید همین الان در ایران لوازم مخصوص دریافت اینترنت ماهواره‌ای را بخرید اما وقتی داده‌ای فرستاده نشود، چه فایده دارد؟»
این کارشناس امنیت اینترنت در ادامه بیان می‌کند: «هم‌چنین در سال‌های آینده که این تکنولوژی به ایران رسید، علاوه بر گران بودن آن برای اکثریت اقشار جامعه ایران، بحث اعطای مجوز برای فعالیت استارلینک هم در میان است. شایعه‌ای دیگر که می‌گفتند بایدن، رییس‌جمهوری امریکا از ورود استارلینک به ایران حمایت کرده است نیز واقعیت ندارد و بایدن تنها اشاره‌ای به کشور کوبا برای لزوم مقابله با سانسور اینترنت داشت. حقیقت این است که برخی از هم‌وطنان ما بر مبنای آرزوهای خود مطالبی را منتشر می‌کنند، نه واقعیت. واقعیت این است که برخلاف دیدگاه ما، کشورهای دیگر واقعا توجهی به مردم ایران ندارند و ایلان ماسک نیز پروژه‌ای را دنبال می‌کند که در نهایت برایش سودآوری بیشتری داشته باشد؛ همان‌طور که همین حالا با حکومت سرکوب‌گر چین همکاری گسترده‌ای دارد.»
