امیرعبداللهیان سیاست خارجی ایران را به کدام سو می‌برد؟
رویداد۲۴ - حضور در صف اول مراسم تحلیف و نشستن در کنار نماینده ویژه پاپ و حضور در دیدار‌های دیپلماتیک چند هفته اخیر، حسین امیرعبداللهیان را در زمره گزینه‌های اصلی تصدی وزارت خارجه در دولت ابراهیم رئیسی قرار داده است. مذاکره کننده پیشین با آمریکا و دیپلمات محور مقاومت در وزارت خارجه دولت سیزدهم در قبال عربستان و پرونده احیای برجام چه مواضعی دارد؟
حسین امیرعبداللهیان دستیار ویژه علی لاریجانی و محمدباقر قالیباف در امور بین‌الملل بود. او از سال ۷۰ وارد وزارت خارجه شد و در مذاکرات سه جانبه ایران، آمریکا و عراق در بغداد نیز حضور داشت. امیرعبداللهیان مدتی نیز به عنوان سفیر ایران در بحرین در منامه حضور داشت.
وی در زمان سعید جلیلی معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه بود. با روی کار آمدن دولت روحانی و وزیر شدن ظریف ماموریت امیرعبداللهیان تا سه سال ادامه پیدا کرد و در نهایت بروز اختلافاتی میان ظریف و امیرعبداللهیان بر سر مسائل منطقه باعث شد تا عبداللهیان از ساختمان وزارت خارجه به بهارستان برود. وی در دوران ریاست علی لاریجانی در مجلس به عنوان دستیار ویژه وی در امور بین‌الملل مشغول به کار شد، سمتی که در دوران ریاست قالیباف نیز ادامه پیدا کرد. از امیرعبداللهیان به عنوان دیپلمات نزدیک به ابراهیم رئیسی یاد می‌شود.
عبداللهیان به عنوان دیپلمات در دوران فعالیتش در وزارت خارجه و مجلس بر سیاست‌های منطقه ایران متمرکز بوده و به نوعی از او به عنوان پیش برنده سیاست گسترش نفوذ ایران در منطقه یاد می‌شود. عبداللهیان همواره در اظهاراتش بدون لکنت زبان از محور مقاومت دفاع کرده و این امر در مراسم تحلیف رئیسی نیز به وضوح دیده شد.
در تحلیف ابراهیم رئیسی اکثر گروه‌های مقاومت نماینده داشتند و در صف نخست نشسته بودند. این در حالی است که نماینده ارشد اتحادیه اروپا در صف چهارم نشسته بود. همین موضوع منجر به انتقادات بسیاری شد و این سوال مطرح شد که بر اساس کدام عرف دیپلماتیک نماینده ارشد اتحادیه اروپا باید در صف چهارم بنشیند و نمایندگان فلسطین و محور مقاومت در صف نخست.
سیگنال مهمی است که جمهوری اسلامی قصد دارد حمایت از محور مقاومت را در چهار سال آینده پررنگ‌تر از قبل ادامه دهد. سخنان ابراهیم رئیسی در مراسم تحلیف نیز بیانگر آن است که قرار است تمرکز بر منطقه در دوران رئیسی افزایش پیدا کند. وی در این مراسم از گروه‌های مقاومت اعلام حمایت کرد و بر لزوم پایان حضور نیرو‌های خارجی در منطقه تاکید و آن را به عنوان خواسته اصلی ایران مطرح کرد.
آیا عبداللهیان می‌تواند روابط ایران و عربستان را بهبود بخشد؟
بسیار بعید است است که امیرعبداللهیان بتواند در زمینه بهبود روابط میان ایران و عربستان ابتکار عمل خاصی از خود نشان دهد. روابط میان تهران و ریاض پس از حمله به سفارت عربستان در تهران در سال ۲۰۱۶ قطع شد و دو طرف سفرای خود را فراخواندند.
برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان یکی از اولویت‌های دولت روحانی بود که ظریف برای تحقق آن تلاش بسیاری کرد، اما به دلیل برخی مسائل از جمله حمایت ایران از محور مقاومت در منطقه، این تلاش‌ها بی نتیجه باقی ماند. اکنون به نظر می‌رسد روابط ایران و عربستان در دولت ابراهیم رئیسی نیز در حالت تعلیق باقی بماند.
انتخاب امیرعبداللهیان به سمت وزیر خارجه ابراهیم رئیسی می‌تواند یک سیگنال منفی برای ریاض باشد. چرا که مواضع عبداللهیان درباره محور مقاومت همواره مورد انتقاد عربستان بوده.
از طرفی عربستان با وجود دریافت دعوت نامه از سوی ایران حاضر به حضور در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی نشد و هیچ نماینده‌ای را به این مراسم ارسال نکرد. این مساله بیانگر دو نکته مهم است. اخیرا مذاکراتی میان نمایندگان دو کشور در برخی کشور‌های میانجی از جمله عراق در جریان بود. عدم حضور عربستان در مراسم تحلیف رئیسی بیانگر بی نتیجه ماندن این مذاکرات و عدم کسب نتیجه ملموسی در آن است.
نکته دوم پیام عربستان با عدم حضور در این مراسم این است که با توجه به مواضع ایران در قبال منطقه و ادامه حمایت از گروه‌های محور مقاومت، ریاض امید چندانی به بهبود روابط با ایران ندارد؛ بنابراین بر اساس این تحولات و انتخاب امیر عبداللهیان امکان بهبود روابط میان ایران و عربستان در دولت ابراهیم رئیسی بسیار بعید است.
امیرعبداللهیان می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را به پیش ببرد؟
جواب این سوال نیز منفی است. بعید است امیرعبداللهیان بتواند در زمینه احیای برجام و ادامه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و غرب گام‌های مثبت و ملموسی بردارد. سی‌ان‌ان در گزارشی به نقل از مقام‌های اطلاعاتی آمریکا یک روز پس از مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی نوشت که امید‌ها برای احیای برجام کمرنگ شده است.
در این گزارش به نقل از مقام‌های اطلاعاتی و امنیتی مطلع ادعا شده که امید‌های مقام‌های دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا برای احیای برجام کمرنگ‌تر شده است. این رسانه همچنین نوشته وعده‌های دولت بایدن برای «طولانی‌تر کردن و قوی‌تر کردن» برجام کمکی به پیشبرد مذاکرات وین نکرده است.
امیرعبداللهیان سابقه چندانی در کارنامه خود ثبت نکرده است. حضور در مذاکرات سه جانبه ایران و عراق و آمریکا و همچنین فعالیت به عنوان سفیر ایران در بحرین بیانگر تجربه محدود امیرعبداللهیان است. از سوی دیگر، امیرعبداللهیان بیشتر درگیر مسائل منطقه بوده و تخصصی در زمینه پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ندارد. بر همین اساس پیش بینی می‌شود ادامه مذاکرات هسته‌ای در دولت ابراهیم رئیسی از سوی عراقچی صورت بگیرد.
