اوکراین سرنگون کردن پرواز پی‌اس٧۵۲ توسط ایران را تروریستی و از پیش‌طراحی‌شده می‌داند
بخش انگلیسی صدای آمریکا در گزارشی اختصاصی نوشته است همزمان با فرارسیدن دومین سالگرد ساقط کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی توسط سپاه پاسداران، اوکراین لبه اتهامات علیه جمهوری اسلامی را تیزتر می‌کند.
اولکسی دانیلف، وزیر امنیت ملی و شورای دفاعی اوکراین، روز چهارشنبه ۱۶ دی‌ماه در مصاحبه‌ای اختصاصی به صدای آمریکا گفت: «آنچه ٨ ژانویه ٢٠٢٠ (١٨ دی ١٣٩٨) رخ داد، اقدامی تروریستی بود که علیه یک هواپیمای غیرنظامی صورت گرفت.»
دانیلف همچنین نسبت به آنچه خودداری ایران از همکاری با روند تحقیقات و ارائه غرامت بابت ساقط کردن هواپیمای بین‌المللی اوکراینی پرواز پی‌اس٧۵۲ خواند، ابراز ناخرسندی کرد.
جمهوری اسلامی ضمن اعتراف به شلیک موشک‌های ساقط کننده هواپیما که منجر به کشتن ۱۷۶ نفر شد، این حادثه را یک تصادف ناشی از استقرار اشتباه سامانه پدافند هوایی و خطای انسانی توسط اپراتورهای موشکی خوانده است. این هواپیما که دقایقی پیش از حادثه از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی برخاسته بود، عمدتا حامل شهروندان ایرانی-کانادایی بود که به سوی کیف، پایتخت اوکراین، و نهایتا کانادا در پرواز بود.
سپاه پاسداران به هنگام حادثه در حالت آماده‌باش برای پاسخ احتمالی ایالات متحده به حمله موشکی تهران علیه سربازان آمریکایی مستقر در پایگاه عین‌الاسد بود که چند ساعت پیشتر رخ داده بود. حمله موشکی سپاه، که طی آن چند سرباز آمریکایی زخمی شدند، در واکنش به حمله هوایی مرگبار پنج روز پیشتر ایالات متحده علیه قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران بود.
به گفته آقای دانیلف، مقامات ایرانی پیش و پس از حملات موشکی به هواپیمای پرواز پی‌اس٧۵۲، به دیگر هواپیماهای غیرنظامی اجازه داده بودند از فرودگاه امام خمینی برخیزند. وی به صدای آمریکا گفت: «تصور ما این است آنها [مقامات ایرانی] به طور مشخص منتظر هواپیمای ما بودند. می‌توانیم چنین تصور کنیم.» به باور وی، «این [حمله] باید به دستور مقامات ارشد بوده باشد. هیچ اپراتوری [پدافندی هوایی] نمی‌تواند سر خود چنین تصمیمی بگیرد.»
اتهامات مطرح‌شده از سوی این مقام امنیتی اوکراینی درباره نقش جمهوری اسلامی در این حادثه نسبت به اتهامات قبلی سخت‌تر و حاوی جزئیات بیشتری هستند.
«حمله آگاهانه»
وزیر امنیت ملی و شورای دفاعی اوکراین طی مصاحبه‌ای با روزنامه کانادایی «گلوب اند میل» در آوریل ٢٠٢١ گفته بود ساقط کردن هواپیمای پرواز پی‌اس٧۵۲ «عامدانه» و یک «حمله آگاهانه» بوده است.
یک ماه پس از آن مصاحبه، وبسایت خبری «اوکراینفورم» به نقل از آقای دانیلف نوشت که وی «بیش از پیش متمایل است» که حملات موشکی سپاه پاسداران را یک «اقدام تروریستی» بخواند. اظهارات این مقام ارشد امنیتی اوکراینی در پاسخ به حکم یک قاضی کانادایی در آن ماه بود که بر اساس آن، «حملات موشکی عامدانه بودند» و «ساقط کردن هواپیمای غیرنظامی، بر اساس قوانین فدرال قابل اجرا، یک عمل تروریستی را تشکیل می‌داد.»
حکم دادگاه اونتاریو بخشی از شکایت مدنی توسط بستگان شش نفر از قربانیان پرواز پی‌اس٧۵۲ علیه مقامات ایرانی بود. در حکم تازه‌ای که دوشنبه هفته گذشته صادر شد، دادگاه حکم به پرداخت مبلغ ۸۴ میلیون دلار با استناد به «مرگ بر اثر تروریسم» به آنها داد.
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در شهر نیویورک به پرسش صدای آمریکا درباره اظهارات دانیلف که سقوط هواپیمای پرواز پی‌اس٧۵۲ را یک اقدام تروریستی از پیش طراحی شده خوانده، پاسخ نداد. پرسش صدای آمریکا از سه طریق پیام صوتی تلفنی، ایمیل، و توییتر به نمایندگی ایران در سازمان ملل ارسال شد.
گیوندوز مامدف، معاون پیشین دادستان کل اوکراین، روز جمعه در مکاتبه‌ای ایمیلی با صدای آمریکا با لحن تندتری نقش جمهوری اسلامی در حادثه ساقط کردن این هواپیمای غیرنظامی را توصیف کرد.
آقای مامدف که به هنگام تصدی بر پست دادستانی کل اوکراین از سال ٢٠١٩ تا ٢٠٢١ در تحقیقات جنایی جاری درباره حادثه مشارکت کرد، گفت تحقیقات در مرحله مقدماتی است که در آن طبقه‌بندی جرم ادعاشده تعیین می‌شود.
به گفته وی، «تحقیقات مقدماتی دسته‌بندی‌های مختلف جرم از قبیل اقدام تروریستی را بررسی می‌کند.» وی افزود: «احتمالا ساقط کردن یک هواپیما به عنوان یک جنایت جنگی طبقه‌بندی خواهد شد.»
اوکراین هنوز مدارکی آشکار نکرده است که نشان دهد ساقط کردن هواپیمای پرواز پی‌اس٧۵۲ بخشی از یک اقدام از پیش طراحی شده و عامدانه بوده است.
«غرامت کامل»
کانادا که در این تراژدی ۵۵ شهروند و ٣٠ مقیم دائمی خود را از دست داده، هنوز ارزیابی‌های اوکراین از نقش بدخواهانه ایران در این حادثه را علنی نکرده است.
با این وجود، این کشور روز پنجشنبه با انتشار بیانیه مشترکی با اوکراین و نیز بریتانیا و سوئد، که آنها نیز شهروندان خود را در این حادثه از دست داده‌اند، وعده داد: «ایران را در قبال اقدامات و کوتاهی‌های مقامات غیرنظامی و نظامی‌اش که منجر به سرنگونی هواپیمای پرواز پی‌اس٧۵۲ شد، با اطمینان از اینکه ایران به دلیل نقض قوانین بین‌المللی غرامت کامل پرداخت می‌کند، پاسخگو بداند.»
این چهار دولت که در قالب یک «گروه هماهنگی و پاسخ بین‌المللی» برای قربانیان پرواز پی‌اس٧۵۲ گردهم آمدند، همچنین افزودند پس از برگزاری نخستین دور گفت‌وگوها در ژوئیه ٢٠٢٠، جمهوری اسلامی ضرب‌الاجل ۵ ژانویه برای ازسرگیری مذاکرات بر سر مطالبه دسته‌جمعی جهت پرداخت غرامت‌ها را رد کرد. آنها گفتند: «به منظور حل این مساله مطابق با قوانین بین‌المللی... حال بر روی اقدامات بعدی تمرکز می‌کنند.»
آقای دانیلف به صدای آمریکا گفت جمهوری اسلامی نه تنها هیچ غرامتی به خانواده‌های اوکراینی این حادثه پرداخت نکرده است، بلکه هیچ همکاری با تحقیقات جنایی این کشور نیز انجام نداده است.
وزارت امور خارجه ایران روز جمعه با انتشار بیانیه‌ای گفت تهران با ارسال نامه‌هایی به سفارتخانه‌های دولت‌های ذیربط، آمادگی خود برای پرداخت به بازماندگان ٣٠ شهروند خارجی را اعلام کرده است.
این بیانیه همچنین افزوده که جمهوری اسلامی آماده گفت‌وگوی «دوجانبه» با کشورهایی است که شهروندانشان در این حادثه کشته شده‌اند. اما بدون نام بردن از کشور خاصی، برخی از آنها را متهم به «اقدامات غیرقانونی» و «تلاش برای سوءاستفاده از این واقعه دردناک و آلام بازماندگان در راستای اغراض سیاسی خود» کرده است.
بریتانیا، کانادا، سوئد، و اوکراین بر برگزاری مذاکرات چندجانبه اصرار دارند.
«سوال‌برانگیز بودن محاکمه»
وزارت امور خارجه ایران همچنین اظهار داشته قوه قضائیه جمهوری اسلامی با برگزاری چندین جلسه دادرسی، به اتهامات وارده بر ١٠ پرسنل نظامی رسیدگی کرده است.
آقای دانیلف در گفت‌وگو با صدای آمریکا، اعتبار این دادرسی را زیر سوال برد. به گفته وی، «ما نمی‌دانیم آیا این افراد واقعا مسئول [حادثه] هستند، زیرا فرایندهای انجام گرفته در ایران پشت درهای بسته برگزار شدند و به نمایندگان خارجی اجازه ورود داده نشد تا شفاف و دموکراتیک بودن رویه را تایید کنند.»
این مقام ارشد امنیتی اوکراینی آوریل ٢٠٢١ در گفت‌وگو با روزنامه کانادایی «گلوب اند میل» در توضیح عقیده‌اش مبنی بر «عامدانه» دانستن اقدام جمهوری اسلامی جمهوری اسلامی گفته بود مقامات ایرانی شاید با انجام این حادثه قصد فرونشاندن تنش فزاینده با ارتش قدرتمند ایالات متحده را داشته‌اند.
وی همچنین افزوده بود ایران از یک سامانه پدافندی ساخت روسیه برای حمله به هواپیمای اوکراینی استفاده کرده و کارشناسان اوکراینی بر این باورند بسیار بعید است که چنین سامانه‌ای یک هواپیمای مسافربری را به اشتباه هدف قرار دهد.
