فرامرز داور - ایران وایر- ویدیویی از یک سخنرانی «اکبر هاشمی رفسنجانی» به تازگی منتشر شده که در آن می‌گوید آیت‌الله «علی خامنه‌ای» در سال‌های اول رهبری خود می‌گفته است که در بازنگری قانون اساسی، «کاش برای رهبری محدودیت زمانی تعیین می‌کردید.» آیا هاشمی رفسنجانی و علی خامنه‌ای با مادام‌العمر بودن دوره رهبری مخالف بوده‌اند؟
در ویدیوی تازه منتشر شده از اظهارات «اکبر هاشمی رفسنجانی» وی از قول «علی خامنه‌ای» می‌گوید که در اوایل دوره رهبری خود به او می‌گفته است که از مادام‌العمر بودن دوره رهبری «احساس خفقان» می‌کند و آرزو می‌کرده که «کاش برای دوره رهبری محدودیت زمانی تعیین می‌کردید» تا به گفته او «مردم هم احساس خفقان نکنند.»
اشاره هاشمی رفسنجانی به تصمیم‌های گرفته شده توسط هیات بازنگری قانون اساسی سال ۱۳۵۸ و تغییرات در آن در سال ۱۳۶۸ است که وی نقشی بسیار تعیین‌کننده در تغییرات صورت گرفته در آن داشته است. در قانون اساسی سال ۶۸ شرط مرجعیت برای رهبری که آیت‌الله خامنه‌ای فاقد آن بود، به ابتکار هاشمی رفسنجانی حذف شد. پیشنهاد اعمال محدودیت زمانی برای دوره رهبری هم در این هیات مطرح بود؛ اما هاشمی رفسنجانی که آن زمان دیدگاه‌های متفاوتی با سال‌های آخر حیات داشت، با اعمال نظر و تحمیل دیدگاه‌های خود به اعضای هیات، مانع ممنوع شدن رهبری مادام‌العمر شد.
قرار بود رهبری خامنه‌ای مدت‌دار باشد؟
آیت‌الله «روح‌الله خمینی» چند هفته پیش از مرگ، هیاتی را مامور بازنگری در قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸ کرده بود. هر یک از اعضای هیات بازنگری در قانون اساسی تغییر مورد نظر خود را پیشنهاد می‌داد و سپس اگر اکثریت هیات با آن موافقت می‌کردند، در متن پیش‌نویس قانون جدید قرار می‌گرفت تا پس از تکمیل تغییرات به همه‌پرسی یا رفراندوم گذاشته شود.
در حالی که با رای موقت مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای دوره موقت رهبری خود را هم آغاز کرده بود، این هیات در پیش‌نویس طرح خود تصمیم سرنوشت‌سازی مبنی بر لغو رهبری مادام‌العمر گرفته و مدت زمام‌داری رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران را ۱۰ سال پیشنهاد کرده بود.
چه کسی مخالف محدود بودن دوره رهبری بود؟
«اکبر هاشمی رفسنجانی» که در آستانه رییس‌جمهور شدن بود و «مهدی کروبی»، رییس وقت مجلس شورای اسلامی هر دو عضو شورای بازنگری قانون اساسی بودند. کروبی در خاطرات خود گفته است که در پیش‌نویس بازنگری قانون اساسی، محدودیت زمانی برای رهبری درج شده است؛ اما برخی از مدرسین حوزه خواستار حذف مدت زمان برای رهبری و در عمل مادام‌العمر شدن آن بودند. می‌توان این مدرسین حوزه را عمدتا از اعضای «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» که یک نهاد مذهبی-سیاسی بسیار محافظه‌کار با رهبری «علی مشکینی»، رییس مجلس خبرگان رهبری و «محمد یزدی»، اولین رییس قوه قضاییه در دوره خامنه‌ای بود، دانست.
نقش هاشمی رفسنجانی در رهبری مادام‌العمر خامنه‌ای چیست؟
مهدی کروبی در نامه‌ای که ۳۰ سال پس از جلسات هیات بازنگری قانون اساسی منتشر کرد، از نقش اکبر هاشمی رفسنجانی در اعطای رهبری مادام‌العمر به خامنه‌ای نوشته است: «روزی مرحوم آقای هاشمی از قول برخی مدرسین حوزه گفتند که آنان خواستار لغو محدودیت زمانی هستند. ما با لغو مصوبه پیشین مخالف بودیم و گفتیم درباره این موضوع قبلا بحث شده و تصمیم گرفته شده است. اما ایشان گفتند حالا رای می‌گیریم که این محدودیت را حذف کنیم. لذا وقتی مرحوم هاشمی لغو مصوبه پیشین را به رای گذاشتند و سپس با شمارشی سطحی و سریع مدعی شدند که لغو محدودیت ۱۰ ساله رهبری رای آورده است، من به اعتراض پیش ایشان رفتم و از وی خواستم دوباره رای‌گیری کند. به ایشان گفتم بارها در مجلس شورای اسلامی با آن تعداد، وقتی در رای‌گیری شفاهی (قیام و قعود یا ایستادن و نشستن) تشکیک می‌شود، دوباره رای می‌گیریم و این‌جا با تعداد محدود اعضا (۲۵ نفر) چرا دوباره رای نمی‌گیرید تا رفع شبهه شود؟»
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
کروبی می‌گوید هاشمی رفسنجانی «موضوع را به شوخی برگزار کرد و از من خواست به صندلی‌ام برگردم»؛ به این ترتیب محدود بودن دوره رهبری از پیش‌نویس قانون اساسی حذف و مدت زمان رهبری عملا مادام‌العمر شد.
آیا خامنه‌ای نمی‌‌توانست مانع مادم‌العمر شدن رهبری خود شود؟
اکبر هاشمی رفسنجانی نقل کرده است که علی خامنه‌ای از مادام‌العمر شدن رهبری خود ناخرسند بود و از آن به تعبیر «احساس خفقان» یاد می‌کرده است. اظهاراتی که از آن می‌شود تعبیر به این کرد که حذف محدودیت زمانی از رهبری، موضوعی برخلاف میل و نظر خامنه‌ای بوده است؛ در حالی که وی با حکم آیت‌الله خمینی عضو هیات بازنگری در قانون اساسی بود و می‌توانست نظرات خود را شخصا با هیات هم مطرح کند.
نه تنها امکان طرح نظرات به صورت مستقیم برای وی فراهم بوده است، بلکه وی از طریق همفکران سیاسی خود هم این امکان را داشته که تغییرات مورد نظر خود را پیش ببرد. چنانکه حذف مدت زمان از رهبری با خواسته اعضای همفکر خامنه‌ای در هیات بازنگری مطرح شده که خود هاشمی رفسنجانی هم در آن دوره یکی از همین افراد بوده و مادام‌العمر شدن رهبری عملا به دست وی صورت گرفته است.
به محض رسیدن به رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای محل مجلس خبرگان را موقتا به داخل بیت رهبر، مقر حکمرانی خود تغییر داد و در این مدت آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان هم زیر نظر وی تغییر کرد. در این وضعیت خامنه‌ای از نفوذ نسبتا بالایی بر مجلس خبرگان و نمایندگان آن برخوردار بود. به بیان دیگر هم از طریق عضویت شخصی در هیات بازنگری قانون اساسی، هم از راه سیاستمداران همفکر با خود، آیت‌الله خامنه‌ای می‌توانسته است که مخالفت خود را با مادام‌العمر شدن رهبری اعلام کند یا آن را در پیش‌نویس قانون اساسی بازنگری شده باقی نگه دارد.
حتی پس از تغییر قانون اساسی هم این امکان برای وی فراهم بوده تا با کناره‌گیری از قدرت، نزدیک به ۳۳ سال حکمران مطلق ایران نباشد. بنابراین ابراز ناخرسندی احتمالی وی، آن‌طور که هاشمی رفسنجانی نقل کرده است، در بهترین تعبیر نوعی تعارف سیاسی بوده است.
***
