در سال های گذشته که مانند امروز امکانات اقامت، استراحت و حمل بار توسط قاطر در منطقه گوسفندسرا فراهم نبود، پارکینگی برای پارک خودروهای شخصی کوهنوردان در پای مسیر قله ایجاد نشده بود و پناهگاه دوم در منطقه بارگاه سوم دماوند احداث نشده بود و اساسا امکانات خاصی برای تسهیل شرایط صعود به قله دماوند در جبهه جنوبی فراهم نشده بود، کوهنوردان برای صعود به قله دماوند از این جبهه، ابتدا به رینه می رفتند و در آنجا تعداد معدودی از اهالی بومی این شهر از جمله پدر مسعود، به کوهنوردان قاطر اجاره می دادند یا بار آنها را با قاطر تا بارگاه سوم بالا می بردند.

حالا اما حدود 15 سال است که با ایجاد پارکینگی در ابتدای مسیر خاکی صعود به دماوند در جاده پلور به رینه در ارتفاع 2400 متری، احداث مسجد و نصب کانکس های متعدد برای فروش وسایل کوهنوردی و مواد غذایی به کوهنوردان و فراهم کردن امکانات استراحت و اقامت آنها در منطقه گوسفندسرا در ارتفاع 3020 متری، احداث یک پناهگاه بزرگتر در کنار کمپ کوچک و قدیمی بارگاه سوم در ارتفاع 4200 متری، حضور خودروهای آفرودی که کوهنوردان را از پارکینگ به گوسفندسرا می برند و افزایش تعداد قاطرهایی که بار کوهنوردان را به بارگاه سوم انتقال می دهند، تعداد کوهنوردانی که هر سال از جهبه جنوبی به دماوند صعود می کنند، بسیار افزایش یافته است.

سکه شدن کاسبی قاطرداران دماوند با افزایش تعداد کوهنوردان

در 15 سال اخیر بخصوص در چهار پنج سال گذشته که شرایط برای صعود به قله دماوند از جبهه جنوبی بخصوص از اردیبهشت تا شهریورماه تسهیل شده است، تابستان هر سال هزاران نفر برای صعود به این قله اقدام می کنند و تقریبا هیچ ضابطه ای هم برای صدور مجوز صعود یا ایجاد محدودیت در تعداد کوهنوردانی که هر سال بر فراز دماوند می روند، ایجاد نشده است. به همین دلیل، بسیاری از کوهنوردانی که بخصوص در فصل تابستان به دماوند می روند، تخصص و تجربه بالایی در کوهنوردی ندارند و کوهنورد آماتور به حساب می آیند که با کمک امکانات موجود در جبهه جنوبی می توانند خود را به قله دماوند برسانند. در چنین شرایطی عمده کوهنوردان آماتور بار خود را در بخشی از مسیر با قاطر جابه‌جا می کنند و همین مساله باعث شده است که در چند سال گذشته کار و کاسبی قاطرداران دماوند از جمله مسعود بایه حسابی سکه شود‌.

قیمت رسمی که شورای شهر رینه برای انتقال بار کوهنوردان از گوسفندسرا به بارگاه سوم تعیین کرده، 150 تا 200 هزار تومان است، اما مسعود بایه می گوید چون قیمت جوی مورد نیاز قاطرها از 4 به 13 هزار تومان رسیده است و سهمیه جو و دیگر علوفه دولتی به آنها تعلق نمی گیرد، قاطرداران دماوند ناچارند با هزینه ای بیش از این مقدار، بار کوهنوردان را به بارگاه سوم ببرند تا این کار برایشان صرفه داشته باشد‌. البته به گفته مسعود، اگر اداره جهاد کشاورزی آمل با قاطرداران مسیر دماوند همکاری کند و جوی دولتی به آنها بدهد، آنها هم حاضرند که قاطرها را با قیمت پایین تر به کوهنوردان اجاره بدهند.

البته نباید از این نکته صرف نظر کرد که اساسا باربری با قاطر آن هم در ارتفاعات دماوند کاری بسیار دشوار محسوب می شود و شاید هزینه ای که مسعود بایه و هم‌قطارانش برای بالا بردن بار کوهنوردان از آنها دریافت می کنند، در مقابل بسیاری از هزینه های موجود در زندگی روزمره، چندان بالا به نظر نرسد؛ بخصوص که مسعود و برادرش و تعداد دیگری از اهالی رینه که در گوسفندسرا به کوهنوردان قاطر اجاره می دهند، بعضا از کارگران افغانستانی برای انجام این کار کمک می گیرند و اساسا افزایش تعداد کوهنوردان در مسیر جبهه جنوبی دماوند باعث اشتغالزایی مناسبی برای ایرانی ها و افغانستانی های زیادی در رینه شده است.

لزوم ضابطه مند شدن صعود برای حفظ محیط زیست دماوند

بسیاری از فعالان محیط زیست دماوند معتقدند که در سال های اخیر تعداد کوهنوردانی که در فصل تابستان به دماوند صعود پیدا می کنند، به شکل بی ضابطه ای و تعداد کوهنوردانی که در ماه های گرم سال بخصوص از جبهه جنوبی به قله دماوند صعود می کنند، هیچ تناسبی با توان اکوسیستم دماوند و استانداردهای جهانی حفاظت از کوهستان ندارد. این افزایش بی قاعده نیز با بالا رفتن محسوس حجم زباله ها در مسیر صعود به دماوند و البته ریختن فضولات انسانی به مسیر صعود به قله و سست شدن خاک بر اثر تردد بیش از حد انسان ها همراه بوده است. حجم این آسیب های زیست محیطی نیز در سال های اخیر به حدی بالا رفته که از توان اکوسیستم خارج شده و عملا کنترل نشدن صعود کوهنوردان به قله دماوند، به محیط زیست این کوهستان مهم ایران آسیب زده است.

البته مسعود بایه و همکارانش تاکید دارند که قاطرهای آنها در طول هفته بخش زیادی از زباله های مسیر صعود به دماوند از جبهه جنوبی را جمع می کنند و به مدیریت شهری رینه تحویل می دهند و اعضای شورای شهر رینه هم تاکید دارند که ضمن نظارت بر فرآیند جمع آوری زباله ها، همواره تلاش می کنند هیچ پسماندی در مسیر صعود به دماوند باقی نماند و پسماندهای جمع‌آوری‌شده نیز به صورت بهداشتی مدیریت شود. اما با کمی قدم زدن در همین مسیر جبهه جنوبی از پارکینگ تا گوسفندسرا و از گوسفندسرا تا بارگاه سوم، کمابیش می توان زباله ها بخصوص پسماندهای پلاستیکی زیادی را دید که در طبیعت رها شده است و شاید تا مدت ها جمع آوری نشود.

همچنین بعضی فعالان محیط زیست تاکید دارند که بیشتر شدن تعداد قاطرهای مسیر صعود به دماوند از جبهه جنوبی، باعث افزایش حجم فضولات قاطرها در این مسیر شده است. البته مسعود بایه و همکارانش معتقدند که فضولات قاطرها کود کوهستان محسوب می شود و برای طبیعت مخرب نیست، ولی برخی فعالان محیط زیست معتقدند وقتی حجم فضولات بالا می رود، توان اکوسیستم برای جذب آنها پایین می آید و جمع شدن این حجم از فضولات انسانی و حیوانی در مسیر صعود به دماوند از جبهه جنوبی، عملا از توان اکوسیستم منطقه بیشتر است و طبیعت مرتفع ترین کوه ایران را تخریب می کند.

در هر صورت، دماوند نه تنها بلندترین قله ایران است، بلکه یک اثر طبیعی ملی ثبت شده در فهرست وزارت میراث فرهنگی محسوب می شود که به عنوان یکی از یادگاران کهن این مرز و بوم همواره برای تاریخ،‌ ادبیات و محیط زیست ایران ارزشمند بوده است و یکی از مهمترین منابع تولید آب در رشته کوه البرز محسوب می شود. بنابراین وارد کردن آسیب های زیست محیطی به این کوهستان عملا تخریب بخشی از فرهنگ، طبیعت و منابع آبی کشورمان محسوب می شود و شکی نیست که باید مسیر صعود به قله دماوند ضابطه‌مندتر شود و حضور کوهنوردان غیرمتخصص که بعضا با ریختن زباله و دیگر آسیب های زیست محیطی، چهره زیبای دماوند را تخریب می کنند، بیش از امروز و طبق استانداردهای جهانی حفاظت از کوهستان کنترل شود.