فساد سیستماتیک و فاصله طبقاتی
فرهاد قنبری
ایران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اصلی ترین و شاید تنها کشوری در جهان است که شعار اصلیش حمایت از مستضعفین و فقرا نه فقط در کشور بلکه در سراسر جهان است.
اما حال چه اتفاقی رخ داده است که میلیونرهای [به دلار] ایرانی به بیش از دویست و پنجاه هزار نفر رسیده و از این لحاظ رتبه چهاردهم جهان را در اختیار دارد؟ چه اتفاقی افتاده کشور ایرانی که درآمد سرانه ناخالص داخلی آن جزء هشتاد کشور اول جهان هم نیست، تعداد ثروتمندانش روز به روز در حال رشد بوده و به رتبه چهاردهم جهان رسیده است؟ آیا جامعه ایران به دو بخش اکثریت قریب به اتفاق بی عرضه و بیکار و نادان و تنبل و تن پرور و اقلیت بسیار ناچیز نخبه و باهوش و زرنگ تقسیم شده است که اولی از همه جا رانده و مانده و دومی همه فرصت ها را به دست آورده است؟ آیا این جماعت کارتن خواب و زباله گرد و کودکان کاری که روز به روز در حال افزایش است همه ضعیف و نادان و بی عرضه بوده و جوانانی و نوجوانانی که آنها هم روز به روز به تعدادشان افزوده می شود و خودروهای چند میلیاردی سوار شده و در ویلاها و خانه های دهها میلیارد تومانی زندگی می کنند، همه نخبه اقتصادی بوده اند!؟
با نگاهی به جامعه به راحتی می توان پی برد که مسئله چیزی بسیار فراتر از هوش و شم اقتصادی و تلاش فردی و مسائلی از این قبیل است.
در ایران معاصر به ویژه در دو دهه اخیر دولتهای مختلف خواسته یا ناخواسته [اعم از سازندگی و اعتدال و احمدی نژاد و رئیسی] تمام تلاش خود را برای بیشتر کردن شکاف اقتصادی به کار گرفتند. آنها شرایطی را ایجاد کردند که عده ای [عموما صاحب رانت و دلال] یک روز با ثبت نام و فروش سیمکارت، یک روز با فروش و صف خودرو، یک روز با صف سکه و طلا و دلار، یک روز ارز رانتی، یک روز انحصار واردات، یک روز رانت اطلاعاتی، یک روز با زمین و ملک، یک روز هم با واگذاری فله ای منابع دولت در بورس و.. به ثروت کلانی دست یافتند. در تمام این واگذاری ها و سوداگری ها آن طبقه و قشری که ثروت کافی در اختیار داشت و می توانست با خرید این کالاها سرمایه خود را چندین برابر نماید، نه فقرا و کشاورزان و کارگران و زحمت کشان بلکه طبقه مرفه و دلال مسلکی بود که بدون هیچگونه فعالیت اقتصادی قدرت ورود به تمام این حوزه ها را در اختیار داشت و می توانست در سایه الطاف دولتها سرمایه خود را چندین برابر نموده و با شرایطی تورمی افسار گسیخته به بیشتر شدن فاصله طبقاتی دامن بزند.
در این سالها،
ایران تنها کشوری بود که هنگامی که نفت صد و چهل دلار به فروش می رفت، بنزین را لیتری چهارصد تومان عرضه می کرد و به اسم عدالت یارانه چهل و پنج هزار تومانی را به همه مردم کشور اعم از غنی و فقیر پرداخت کرد.
ایران تنها کشوری بود که قیمت کالاهای مصرفی در آن بیش از ده برابر شد، اما یارانه چهل و پنج هزار تومانیش تکانی نخورد.
ایران تنها کشوری است که سوبسید و یارانه مصرفی حوزه انرژی (گاز و بنرین و..) برای طبقات مرفه بیش از بیست برابر محرومترین اقشار جامعه در روستاهای سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی و کهکیلویه و بویر احمد و کردستان و.. است.
ایران تنها کشوری بود که بزرگترین کلاه برداری بورس به نفع عده ای قلیل را با موفقیت به انجام رساند.
ایران تنها کشوری بود که دستمزد سالیانه کارگرانش کفاف خرید دو متر زمین و آپارتمان در شهر محل سکونتش را نمی کرد.
ایران تنها کشوری بود که بهشت دلالها و بساز بندازها و صاحبان سرمایه دلالی و رانتی بود که از قِبَل پول و ثروت عمدتا بادآورده تا می توانست قیمت ملک و خانه و خودرو و طلا و سکه و حتی لوازم مصرفی و نیارهای اولیه را بالا برد، به گونه ای که خرید خانه و خودرو و طلا و.. را برای بسیاری از روستاییان و کارگران و طبقات محروم به آرزویی دست نیافتنی بدل ساخت.
ایران تنها کشوری بود که «عرضه» خودرو کمتر از یک سوم میزان «تقاضا» بود و عده ای با سوار شدن بر همین موج و منع واردات خودرو ار خارج، از هزاران میلیارد تومان رانت خرد و کلان منتفع شد.
ایران تنها کشوری بود که سود دلالی و واسطه گری دهها برابر تولید و ارائه خدمات اجتماعی بود.
این چنین رانت‌هایی که (به ویژه) در دو دهه گذشته به برخی از اقشار جامعه تعلق گرفته است، را می‌توان فساد سیستماتیک یا دخالت سیستم حاکم به نفع اقلیتی از جامعه قلمداد کرد.
دعوای خودی ها بالا گرفت
