داستان کتاب و کتاب خوانی در ایران یکی داستان است پر آب چشم که البته گاه در میانه ی داستان با فرازهایی دلنشین و امیدوار کننده نیز رو به رو می شویم.
اگر تاریخ جدید اجتماعی کشورمان را از زمان آشنایی ایرانیان با مظاهر غرب و به دنبال آن دوران مشروطیت به حساب آوریم، اولین موضوع تاسف باری که با آن برخورد می کنیم موضوع بی سوادی اکثریت مردم ایران است که طبعا مانع از مطالعه به طور عام و مطالعه کتاب به طور خاص می شده است.
اولین کتاب چاپ سربی فارسی رساله ی «جهادیه» نام داشته که در شهر تبریز، در سال ۱۱۹۷ شمسی - ۱۸۱۸ میلادی، یعنی حدود ۲۰۶ سال پیش منتشر شده است.
مثل هر فن آوری جدید دیگری، فن آوری چاپ کتاب به فارسی هم با دشواری های تکنیکی و محدودیت ها و شکست های اولیه رو به رو شده و مذاق کتاب خوانان اندک آن دوران به این نوع کتاب خوش نیامده و کتاب های خطی و چاپ سنگی قدیمی را ترجیح می داده اند.
دلیل دیگر محدود شدن چاپ سربی مخالفت روحانیون همیشه مخالف نوآوری در ایران بوده که ورود چاپ سربی به ایران را باعث کافر شدن مردم می دانستند و می گفتند چاپ سربی عملی الحادی ست که باعث بر باد رفتن دین مردم می شود و سید احمد کسروی در تاریخ هیجده سال آذربایجان داستانی نقل می کند که گویا مستبدین حرف سربی چاپخانه ی امید ترقی را ذوب و تبدیل به گلوله می کردند و با آن مردم را می زدند!
به تدریج چاپ سربی با مقاومت عده ای از سران نواندیش قاجار و نوآوری های اهل فن جای خود را در ایران باز می کند و بخصوص تحولات عمیق اجتماعی در ایران و شور و شوق مردم برای اطلاع یافتن از موضوعات روز باعث می شود تا نشریات روشنگر بیشتری با سرعت و قیمت ارزان تر منتشر شوند.
حالا قصد پرداختن به تاریخ نداریم فقط این را بگوییم که در کنار محدودیت های تکنولوژیک و بی سوادی عامه ی مردم و مزاحمت روحانیون و مسلمانان متعصب، حکومت ها هم اشتیاقی به رشد آگاهی عمومی و لذا با سواد شدن و مطالعه ی مردم نداشتند و در مقابل صنعت نشر، همیشه سنگ اندازی می کرده اند.
با به روی کار آمدن حکومت اسلامی، شمارگان کتاب ها که در ماه های قبل و بعد از انقلاب، در جامعه ی ۳۶ میلیونی آن زمان به ده ها هزار نسخه می رسید، با بگیر و ببندها و سانسورها و حذف و تغییر مطالب و ممنوعیت انتشار و سانسور و ممنوع القلم کردن نویسندگان، امروز در جامعه ی نزدیک به ۹۰ میلیون نفری ایران، تیراژ بعضی از کتاب ها به عدد باور نکردنی و شگفت انگیز ۵۰۰ نسخه نیز رسیده است که همین ۵۰۰ نسخه نیز گاه ماه ها فروخته شدن اش به طول می انجامد.
علاقه ی مردم به خواندن کتاب های اجتماعی و آگاهی بخش کاهش یافته که علت آن را برخی انتشار کتاب های دیجیتال می دانند اما واقعیت این است که کتاب هایی که در ایران دیجیتال خوانده می شوند، کتاب های اسکن شده ی پی.دی.اف. ی هستند که از نظر کیفیت و از نظر دستگاه هایی که روی آن ها ذخیره می شوند کلا قابل مطالعه نیستند و افراد زیادی بیشتر از کتاب خواندن، ژست کتاب خوان بودن به خود می گیرند که تاسف انگیز است.
در چنین وضعیت اسف باری، تعدادی ناشر خوش فکر در خارج از کشور، همزمان با برگزاری نمایشگاه بزرگ کتاب در تهران که کتاب های محدود و سانسور شده توسط حکومت اسلامی را عرضه می کنند، اقدام به برگزاری نمایشگاه ها و تور کتاب در کشورهای مختلف دنیا از امریکا تا اروپا کرده اند که این نمایشگاه ها از تاریخ ۲۵ آوریل تا ۱۰ ژوئن برگزار خواهد شد و کتاب های بدون سانسور در این نمایشگاه ها به علاقمندان عرضه خواهد شد. این فرازی ست دلنشین و امیدوار کننده از داستان کتاب و مطالعه در میان ایرانیان.
میزان استقبال از این نمایشگاه ها، حداقل تعداد علاقمندان «واقعی» به مطالعه را به ما نشان می دهد. در جایی که گفته می شود نزدیک به ۸ میلیون ایرانی در خارج از ایران زندگی می کنند، تعداد فروش کتاب به ما نشان خواهد داد که دستکم در خارج از ایران چه تعداد ایرانی علاقمند «واقعی» به مطالعه و کتاب خوان وجود دارد چون برای کتابی که صرف هزینه می شود احتمالا صرف وقت برای مطالعه هم خواهد شد! :)
برنامه زمانی این نمایشگاه ها را در این سایت می توانید مشاهده کنید یا با تماس مستقیم با «انتشارات فروغ در کلن آلمان» از تاریخ برگزاری این نمایشگاه در شهر خود با خبر شوید.
حکومتی که تکیه‌اش به خدایی جعلی است
تحلیلی از حسین قدیانی با عنوان «اسم رمز»
