او در سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق به سوریه و لبنان اعزام شده بود و در طول سال‌ها در جریان روابطی شخصی که با چهره‌های مختلف دولت اسد ایجاد کرده بود، موفق شده بود عبور افراد و تجهیزات و رساندن‌شان به دست حزب‌الله و گروه‌های فلسطینی را ممکن سازد. از این نظر، او چهره مهمی برای سپاه دانسته می‌شد که به‌ویژه بعد از مرگ سلیمانی می‌توانست خلا او را پر کند؛ به‌خصوص که «اسماعیل قاآنی»، فرمانده جدید سپاه قدس، آشنایی چندانی با منطقه و زبان عربی نداشت.

رهبر جمهوری اسلامی در پی مرگ او برایش نماز خواند. جایگاه او در منطقه چنان بود که پس از مرگش تقریبا تمام نیروهای محور مقاومت نسبت به آن واکنش نشان دادند. برخی از همراهانش می‌گویند اسرایيل پیش‌از این حمله که با سه موشک انجام شد، بارها او را تهدید کرده بود و حتی پیش‌تر چندین بار مقرّی را که در آن فعالیت داشت، زده بودند، اما موفق به ترورش نشده بودند.

ترور حاج صادق: ضربه اسراییل به قلب اطلاعات سپاه

در تاریخ ۳۰دی۱۴۰۲، ارتش این کشور حمله بزرگتری را به منطقه المزه دمشق ترتیب داد که براثر آن «حجت‌الله امیدوار»، یکی از فرماندهان ارشد نیروی قدس و چهار تن از افسران این سپاه کشته شد.

امیدوار که به نام «حاج صادق» متخلص بود، به‌عنوان یکی از چهره‌های نزدیک به سلیمانی شناخته می‌شد. منابع نزدیک به جمهوری اسلامی مدعی هستند که امیدوار، نقش مهمی «در بیرون راندن آمریکایی‌ها از سوریه» داشت و «نام او بار‌ها در فهرست ترور موساد و سرویس‌های جاسوسی آمریکایی قرار گرفته بود.»

ادعا شده بود که او در سوریه برای نیروهای آمریکایی معضلات جدی‌ای به وجود آورده. او یکی از مسوولان هماهنگی عملیات‌های اطلاعاتی نیروی قدس در سوریه و لبنان بود و نقش کلیدی در حملات و عملیات‌های علیه نیروهای آمریکایی و اسراییلی در منطقه ایفا می‌کرد. همچنین گفته می‌شود حاج صادق در جریان گروگان‌گیری نیرو‌های جبهه النصره در اوایل بحران سوریه در بین اسرای ایرانی حضور داشته که در نهایت با پادرمیانی قطر، به‌همراه دیگر اسرا آزاد شدند.

دیگر افسران کشته شده در این حمله که از سمت بلندی‌های جولان صورت گرفت، عبارت بودند از «حسین محمدی»، «سعید کریمی»، «محمدامین صمدی» و «علی آقازاده» که در زمینه‌های مختلف اطلاعاتی و نظامی فعال بودند. این حمله، یکی از بزرگترین ضربات اطلاعاتی به سپاه پاسداران در سوریه محسوب می‌شود.

پس‌از این اتفاق‌های پیاپی بود که خبرگزاری «رویترز» در گزارشی مدعی شد که سپاه پاسداران پس از حملات اخیر اسراییل به سوریه، فرماندهان عالی‌رتبه سپاه پاسداران و «ده‌ها افسر میانی» سپاه را از سوریه خارج کرده است. این خبرگزاری همچنین اعلام کرد دلیل تصمیم جمهوری اسلامی از بیرون کشیدن فرماندهان خود آن است که «نمی‌خواهد پایش به‌طور مستقیم به درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه کشیده شود.»

با‌این‌حال به نظر می‌رسد که نیروهای سپاه در منطقه چندان کم نشدند، حتی یک روز پس از گزارش بود که رسانه‌های ایران از کشته شدن «سعید علیدادی»، یکی از «مستشاران» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمله اسراییل خبر دادند. باوجود آنکه جمهوری اسلامی تشییع جنازه مفصلی برای او گرفت، اما جزییاتی از فعالیت‌های او در سوریه در دسترس نیست.

همچنین در اسفند نیز از تیپ فاطمیون، «سید موسی حسینی»‌ و «رضا زارعی» از کارکنان منطقه یکم نیروی دریایی سپاه و مستشار نظامی ایران در سوریه کشته شدند.

فروردین تلخ جمهوری اسلامی

فروردین۱۴۰۳ برای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ماه تلخی بود. در آغازین روزهای ماه، «بهروز واحدی»، یکی از فرماندهان سپاه پاسداران در سوریه در حمله‌ای هوایی در دیرالزور کشته شد. واحدی، به‌عنوان یکی از مسوولین انتقال تسلیحات و تجهیزات نظامی به نیروهای حزب‌الله در لبنان فعالیت داشت.

در نتیجه این حمله که به یک ویلا انجام شده بود، ۱۵ تن، ازجمله واحدی و دو بادیگاردش کشته شدند؛ ارتش اسراییل مدعی است که این محل به‌عنوان مرکز ارتباطی عمل می‌کرد. منطقه دیرالزور که این ویلا نیز در آن قرار داشت، مسیر انتقال سلاح و تجهیزات از ایران به لبنان است که همواره یکی از اهداف اصلی حملات هوایی اسراییل بوده.

در ۱۳فروردین اما ارتش اسراییل ضربه‌ای به جمهوری اسلامی وارد کرد که مقامات تهران مجبور به پاسخگویی شدند. در این تاریخ، اسراییل ساختمان ضمیمه کنسولگری ایران در محله المزه دمشق هدف قرار داد. در این حمله، «محمدرضا زاهدی»، یکی از فرماندهان ارشد سپاه به‌همراه «محمد هادی حاجی رحیمی»، از دیگر فرماندهان ارشد سپاه کشته شدند.

زاهدی با نام مستعار «ابومهدی»، یکی از فرماندهان باسابقه سپاه و از مسوولین اصلی نیروی زمینی این نهاد نظامی بود که سابقه‌ای طولانی در جنگ ایران و عراق و همچنین جنگ‌های برون‌مرزی در سوریه داشت. او کسی بود که «حسن نصرالله» رهبر حزب‌الله لبنان که اخیرا کشته شده، او را رییس مستشاران نظامی ایران در سوریه و لبنان خواند. برخی معتقدند که در جریان این حمله، همه شاخه فرماندهی سپاه پاسداران در سوریه از بین رفت.

در این حمله که سفیر ایران مدعی است با شش موشک پرتاب شده از هواپیمای جنگنده اف-۳۵ انجام شده است، به‌جز زاهدی و رحیمی، به کشته‌شدن افسرانی چون «حسین امان‌اللهی»، «مهدی جلالتی»، «محسن صداقت»، «علی آقا بابایی» و «علی صالحی روزبهانی» منجر شد. پس‌از این حمله بود که «علی خامنه‌ای» گفت: «اسراییل باید تنبیه بشود و تنبیه خواهد شد.»

افزایش تنش‌ها و تغییرات در استراتژی نظامی اسراییل

ایران در واکنش به حمله دمشق، عملیات «وعده صادق» را به اسراییل ترتیب داد و تنش میان دو کشور یک پرده بالاتر رفت. با‌این‌حال، نبردهای منطقه‌ای میان دو نظام سیاسی پایان نیافت. «دانیل هاگاری»، سخنگو ارتش اسراییل، روز جمعه۲۹تیر با تاکید بر اینکه به اینکه ارتش هرکاری برای حفاظت از مردم و مرزهای اسراییل انجام می‌دهد، گفت: «اجازه نمی‌دهیم ایران و نیروهای نیابتی آن غیرنظامیان ما را به وحشت بیندازند.»

با مستحکم‌تر شدن اسراییل در مواضع خود، این دولت در تصمیمی در ۶مهر، حمله‌ هوایی سنگینی به جنوب بیروت انجام داد. در نتیجه این حمله، حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان و «عباس نیلفروشان»، یکی از فرماندهان کلیدی سپاه پاسداران و مسوول هماهنگی نظامی ایران با حزب‌الله در لبنان که اخیرا منصوب شده بود، جان باختند.

از نیلفروشان به‌عنوان چهره پشت صحنه‌های نظامی و دیپلماتیک محور مقاومت نام برده می‌شد؛ او همچنین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مهره‌های سپاه در لبنان شناخته می‌شد. این فرمانده سپاه پیش‌از این در جنگ ایران و عراق و جنگ داخلی سوریه نیز حضور داشت و مرگ او، یکی از بزرگترین شکست‌های ایران در لبنان به شمار می‌رود.

در ۲۵مرداد، رسانه‌های جمهوری اسلامی خبر از مرگ «احمدرضا افشاری»، یکی از اعضای نیروی هوافضای سپاه براثر جراحات ناشی از حمله هوایی دادند. «حسین سلامی»، فرمانده کل سپاه پاسداران، مرگ او را به حملات نیروهای ائتلاف نسبت داد. او در نیمه اول مرداد زخمی شد و پس از انتقال به ایران برای درمان، جان باخت. جمهوری اسلامی قبلا درباره انجام چنین حمله‌ای اطلاع‌رسانی نکرده بود.

در حدود یک سال گذشته، مجموعه‌ای از حملات هوایی اسراییل منجر به کشته‌شدن فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در سوریه و لبنان شده است. این عملیات‌ها که بخشی از تلاش‌های اسراییل برای تضعیف نفوذ ایران در منطقه و جلوگیری از تقویت نیروهای نیابتی ایران مانند حزب‌الله بود، به یکی از شدیدترین مواجهات نظامی میان ایران و اسراییل منجر شده است که احتمال بروز نزاع جدی‌تر میان دو کشور را افزایش داده است.

با کشته‌شدن فرماندهانی همچون زاهدی، موسوی، نیلفروشان و دیگر افسران برجسته سپاه، ساختار فرماندهی و توانایی‌های عملیاتی ایران در منطقه به شدت تحت‌تاثیر قرار گرفته است. این حملات نه‌تنها توانایی‌های نظامی ایران را کاهش داده، بلکه نشان‌دهنده تغییر استراتژی اسراییل در برخورد با تهدیدهای منطقه‌ای ایران بود.