احمد مرتاضی، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز با اشاره به تاسیس بانک اسپرم گفت: «برخی فقها معتقدند به دلیل نجس بودن منی، امکان معامله آن وجود ندارد.» او افزود: «متاسفانه در برخی مراکز ناباروری برای گرفتن نمونه از شیوه‌های غیرمشروع مثل استمناء استفاده میشود که مخالف موازین شرعی است.»
ایسنا / آذربایجان شرقی - کرسی ترویجی «ملاحظات شرعی تأسیس و کاربری بانک‌های اسپرم در ایران» در دانشگاه تبریز برگزار شد و در این کرسی صاحب‌نظران موضوعات مربوط به کاربری بانک‌های اسپرم را بررسی کردند.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تبریز در ابتدای این کرسی ترویجی، با اشاره به موضوع تأسیس و کاربری بانک‌های اسپرم در ایران و ابعاد شرعی و فقهی آن، اظهار کرد: ما با نگاهی به جامعه آماری ناباروی در ایران و سایر کشورها، می‌توانیم بر اهمیت این موضوع از منظر درمانی و تحقیقاتی پی ببریم.
احمد مرتاضی ادامه داد: ۶۰ درصد از موارد ناباروری شامل مردان است و استفاده از بانک‌های اسپرم به‌عنوان یکی از شیوه‌های درمانی در کشورهای مختلف جهان شناخته شده است.
مرتاضی در ارتباط با تاریخچه تأسیس بانک‌های اسپرم در جهان گفت: اولین بانک اسپرم در ایالات متحده آمریکا در دهه ۱۹۵۰ میلادی راه‌اندازی شده و در ایران نیز از سال ۱۳۸۲ اولین نمونه‌های ذخیره‌سازی اسپرم در مراکز ناباروری آغاز شد. با این‌حال، به‌دلیل ابهامات فقهی، کاربری این بانک‌ها در ایران بسیار محدود بوده و دریافت اسپرم صرفا از همسر قانونی و استفاده در روند تلقیح مصنوعی مجاز است.
وی با اشاره به روش‌های ذخیره‌سازی اسپرم، از جمله انجماد شیشه‌ای و ذخیره در نیتروژن مایع، افزود: این تکنولوژی از قرن نوزدهم و در کشورهای غربی آغاز و کاربرد آن در حوزه‌های درمان ناباروری و تحقیقات علمی گسترده شده است.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تبریز در خصوص بحث نجاست منی و تأثیر آن بر معاملات اسپرم و نظرات فقها در این خصوص نیز، گفت: برخی فقها معتقدند به‌دلیل نجس بودن منی، امکان معامله آن وجود ندارد. اما از سوی دیگر، برخی نیز بر این باورند که نجاست مانع از قابلیت معامله نیست، چرا که معیار اصلی در این زمینه، قابلیت انتفاع عرفی و عقلایی است.
مرتاضی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص شیوه‌های نمونه‌گیری اسپرم خاطرنشان کرد: متأسفانه در برخی از مراکز ناباروری برای گرفتن نمونه از شیوه‌های غیرمشروع از جمله استمناء استفاده میشود و این روش مخالف با موازین شرعی است و توصیه میشود نمونه‌گیری از طریق رابطه مشروع زناشویی یا ازدواج موقت انجام شود.
وی همچنین نظرات خود را در خصوص حرام بودن استفاده از اسپرم که منجر به اختلاط نسب شود، مطرح کرد.
ضرورت تبیین احکام شفاف برای مراکز درمان ناباروری
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدباقر سیدی به‌عنوان نخستین منتقد مطالب مطرح‌شده از سوی مرتاضی، ضمن بررسی ابعاد فقهی این موضوع، بر ضرورت تبیین احکام شفاف برای مراکز درمان ناباروری تاکید و اظهار کرد: فقه شیعه از ظرفیت بالایی برای پاسخگویی به مسائل نوظهور برخوردار است و باید با استفاده از منابع چهارگانه فقهی (قرآن، سنت، اجماع و عقل)، راه‌حل‌هایی متناسب با پیشرفت‌های علمی ارائه شود.
نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری در خصوص حدیث اشاره شده از امام صادق (ع) مبنی بر«حرام بودن رحم گذاشته شده در رحم زن غریبه» گفت: بحث اصلی این حدیث مربوط به موضوع زنا است و به رابطه نامشروع و نوع حرام انتقال نطفه اشاره دارد. در حالی‌که یک فرد اسپرم خود را در بانک‌های اسپرم ذخیره میکند و به شخصی که شناختی از آن ندارد، انتقال داده میشود، لذا این روایت دلالت بر این قضیه ندارد و به نظر من هیچ اشکال شرعی برای تأسیس و کاربری بانک‌های اسپرم وجود ندارد.
در هیچ بخشی از فقه، نجاست یک شیء دلیل حرمت بیع آن نیست
محمد امین‌فرد، به‌عنوان دومین منتقد در این کرسی ترویجی، اظهار کرد: تشکیل بانک اسپرم یک اصل است و شیوه ذخیره، نوع انتقال و ... جزء فرعیات به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: نوع استحصال منی موضوع مهمی است ولی با توجه به این‌که به مرور زمان روش‌های نوین به وجود می‌آید، می‌توان از بین آن‌ها شیوه‌های درست و حلالی را استخراج کرد.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تبریز در ارتباط با معامله نجاست نیز، گفت: در هیچ بخشی از فقه، نجاست یک شیء دلیل حرمت بیع آن نیست و البته از نظر من نباید به سادگی بگوییم که انتقال نطفه از مرد غریبه به زن غریبه درست است و بایستی در آن احتیاط کنیم.
به گزارش ایسنا، کرسی ترویجی «ملاحظات شرعی تأسیس و کاربری بانک‌های اسپرم در ایران» با حضور جمعی از اساتید، دانشجویان و کارشناسان حوزه فقه و حقوق در دانشکده الهیات و علوم اسلامی دانشگاه تبریز برگزار شد و حاضرین در این کرسی به بیان نقطه نظرات خود در خصوص مطالب مطرح شده پرداختند.
