یورونیوز - الن ایر، سخنگوی فارسیزبان سابق وزارت خارجه آمریکا گفت که جمهوری اسلامی در حال حاضر وارد مرحلهای از تغییرات داخلی قابل توجه شده و «تغییر رژیم» در ایران عملا آغاز شده است. با این حال، این تغییرات به نظر نمیرسد که به نفع دولت دونالد ترامپ باشد.
الن ایر، دیپلمات باسابقه آمریکایی که در زمان ریاستجمهوری باراک اوباما از اعضای تیم مذاکرهکننده توافق برجام بود، روز سهشنبه در جریان نشست مجازی «موسسه خاورمیانه» گفت که اگرچه «تغییر رژیم» در ایران در پی جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائيل عملا آغاز شده است، اما این تغییر به احتمال زیاد «به معنایی که غربیها در ذهن دارند یعنی جایگزینی ساختار حکومتی غربگرا رخ نخواهد داد.»
به گفته آقای ایر، برخلاف تصور رایج مبنی بر تقویت جناح اصلاحطلب از جمله مسعود پزشکیان، رئیسجمهوری ایران که بهرغم حملات بیسابقه آمریکا به تاسیسات هستهای ایران، بار دیگر بر ضرورت دیپلماسی با ایالات متحده تاکید کرده است، پیامدهای جنگ اخیر «احتمالا رژیم کنونی را نظامیتر، منزویتر و امنیتمحورتر خواهد کرد.»
آقای ایر در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که آیا فکر میکند دولت آقای ترامپ بتواند از این شرایط برای پیشبرد یک راهحل دیپلماتیک بهرهبرداری کند، گفت: «حتی در بهترین حالت، آمریکا در اجرای چنین دستکاریهای ظریفی در ساختار قدرت دیگر کشورها، بهویژه برای روی کار آوردن حکومتی طرفدار غرب یا آمریکا چندان موفق نبوده است و اکنون، با ترکیب فعلی دولت آمریکا، نه تخصص لازم برای این نوع پیچیدگیها وجود دارد و نه شاید حتی ارادهای برای ورود به آن. در حال حاضر، دموکراسی تبدیل به ابزاری کند و زنگزده شده است.»
این دیپلمات پیشین آمریکایی افزود: «پیش از هر چیز، باید بگویم که اصلاحطلبان در ایران نقش حاشیهای دارند و حتی اگر قدرتمندتر هم بودند، بعید است ایالات متحده بتواند به شکلی موثر با آنها تعامل کند. البته آمریکا با برداشتن تحریمها توانایی عظیمی برای اثرگذاری مثبت بر ایران، از جمله تقویت اصلاحطلبان خواهد داشت. اما این اتفاق نخواهد افتاد.»
به گزارش نیوزویک، ایالات متحده سابقهای پرفراز و نشیب در مداخلات سیاسی در راستای منافع خود در ایران دارد. کودتای ۲۸ مرداد که با دخالت سازمان سیا انجام و به بازگشت شاه به قدرت منجر شد، در نهایت به انقلاب سال ۵۷ و سرنگونی سلطنت و روی کار آمدن جمهوری اسلامی انجامید.
در حال حاضر، ظاهرا نشانهای از وقوع دگرگونی قریبالوقوع در ساختار حاکمیتی ایران دیده نمیشود. تمامی بازیگران اصلی، از فرماندهان سپاه و ارتش ایران گرفته تا سیاستمداران اصلاحطلب، همگی همچنان وفاداری خود را به علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران ابراز میکنند.
دعوتها به قیام سراسری از سوی اسرائیل و گروههای مخالف جمهوری اسلامی در خارج از کشور، پس از پایان جنگ ۱۲ روزه نیز تاکنون محقق نشده است.
نیوزویک اخیرا با چندین تحلیلگر با منابعی در داخل حکومت ایران گفتگو کرده است و این منابع از تحولات تدریجی در سازوکارهای قدرت داخلی سخن گفتهاند که پیش از درگیریهای اخیر آغاز شده و ممکن است با آن تسریع شود.
به گزارش این هفتهنامه آمریکایی، یکی از دیدگاههای مشترک میان این تحلیلگران این است که موقعیت آقای خامنهای بهتدریج در حال تضعیف است. سپاه آهستهآهسته کنترل نهادهای کلیدی، از جمله اقتصاد، را در دست گرفته است.
در حالی که گمانهزنیها درباره جانشین آقای خامنهای شدت گرفته است، برخی معتقدند که رهبر آینده بیشتر نقش نمادین خواهد داشت و نیروهای دیگر عملا تصمیمگیرنده خواهند بود. با این حال، اختلاف نظرها درباره اینکه این تغییر احتمالی منجر به رویکردی عملگراتر یا تندروتر شود، ادامه دارد.
آقای ایر سپاه را محتملترین بازیگر برای بهرهبرداری از فرآیند جانشینی دانست و گفت: «موقعیت رهبری در بلند مدت مستحکم شده است. آقای خامنهای زمانی که انتخاب شد، عملا هیچ قدرتی نداشت، اما با انتصاب افراد مورد اعتماد در سمتهای کلیدی، دسترسی به منابع مالی و ایجاد شبکهای از افراد وفادار به تدریج قدرت خود را گسترش داد.»
الن ایر افزود: «هر کسی که جانشین خامنهای شود، باید همین روند را طی کند. اما رهبر جدید در کوتاهمدت بسیار ضعیف خواهد بود و ناچار میشود که خط مشی آقای خامنهای را دنبال کند. نهاد سپاه پاسداران در این خلا قدرت به نقش اصلی را ایفا خواهد کرد.»
به گفته آقای ایر، اگر جانشین علی خامنهای نتواند اقتدار کافی به دست آورد، «احتمال دارد که مقام رهبری تبدیل به جایگاهی تشریفاتی و نمایشی شود و قدرت واقعی در دست سپاه قرار گیرد.»
مسیر دشوار دیپلماسی
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا در پی حملات ماه ژوئن بمبافکنهای آمریکایی به تاسیسات هستهای ایران تاکنون بارها گفته است که گفتگوهای هستهای با ایران به زودی از سر گرفت خواهد شد.
مسعود پزشکیان روز دوشنبه در شبکه اجتماعی ایکس بر باز بودن پنجره دیپلماسی تاکید کرد و گفت: « برای گشودن افقهای جدید، باید به گذشته با نگاهی منتقدانه بنگریم. آنچه ما را بهسوی آیندهای بهتر میبرد، بازسازی امید، آمادگی برای یادگیری، تغییر و ساختن مسیری نو با وفاق، همدلی و عقلانیت است. ما همچنان معتقدیم که پنجره دیپلماسی باز است و این مسیر صلحآمیز را جدی دنبال میکنیم.»
این در حالی است که تهران بارها تاکید کرده است که غنیسازی اورانیوم را به هیچ وجه کنار نخواهد گذاشت.
آقای ترامپ روز سهشنبه گفت که ایران به دنبال گفتگو با آمریکاست، اما او برای این کار عجلهای ندارد. رئیسجمهوری آمریکا گفت: «آنها میخواهند گفتگو کنند. من عجلهای برای گفتگو ندارم چون تاسیسات آنها را از بین بردهایم.»
آقای ایر گفت: «من فکر میکنم ایران نگران است که وقتی آمریکا میگوید میخواهد مذاکره کند، در واقع منظورش تسلیم ایران باشد. زیرا یکی از اقدامات اسرائیل، نهادینهسازی خطوط قرمز جدیدی بوده که شامل عدم غنیسازی داخلی، توقف برنامه موشکی و عدم حمایت از نیروهای نیابتی است.»
الن ایر افزود: «بنابراین، شرایطی که برای حرکت ایران به جلو تعیین شده، بسیار سختگیرانهتر از گذشته است و به مراتب بیش از آن چیزی است که ایران حاضر به پذیرش آن باشد. در نتیجه، اگرچه ایالات متحده مقصد نهایی دیپلماسی ایران است، اما در حال حاضر، ایرانیها بههیچوجه نسبت به این مسیر خوشبین نیستند.»
آقای ایر همچنین گفت: «پرسش اصلی این است که چشمانداز آمریکا از دیپلماسی با ایران چیست؟ آیا این یک رویکرد تنبیهی و حداکثری است یا یک تلاش صادقانه برای دستیابی به راهحل مسالمتآمیز که پیش از جنگ اصلاً وجود نداشت. راهحلی که نه تنها قابلیتهای ایران، بلکه نیتهای آن را نیز تعدیل کند. این امر بسیار دشوار خواهد بود.»