حشمتالله فلاحتپیشه خواستار گفتگوی مستقیم جمهوری اسلامی با آمریکا شد و هشدار داد که تداوم سیاستهای منطقهای کنونی هر بحران محلی را به بحرانی بزرگ برای بقاء حکومت تهران بدل میکند. همزمان، گزارش رویترز نشان میدهد رهبران تهران پس از جنگ اخیر با اسرائیل مذاکره با آمریکا را تنها ضامن بقای خود یافتهاند. اظهارات مشابه حسن روحانی در روزهای گذشته از دیگر نشانههای گویای تلاش برای تغییر پارادیم در گفتار سنتی جمهوری اسلامی است که به طور غیرمستقیم از تضعیف علی خامنهای نیز پرده برمیدارد
ناصر اعتمادی - رادیو بین المللی فرانسه
اظهارات اخیر حشمتالله فلاحتپیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، تصویری تازه از موقعیت شکنندهٔ جمهوری اسلامی در منطقه و ضرورت بازنگری در سیاست خارجی آن به دست میدهد. او در مصاحبهای تصریح کرده است که تهران برای پرهیز از جنگ دوباره با اسرائیل ناگزیر است به گفتگوی مستقیم با آمریکا روی آورد. به گفتهٔ او، با تضعیف روسیه در نتیجهٔ جنگ اوکراین، آمریکا بار دیگر به قدرت مسلط یا به تعبیر او «یکهتاز» خاورمیانه بدل شده و این تغییر توازن قوا برای حکومت ایران معنای ویژهای دارد.
فلاحتپیشه در بخش دیگری از سخنان خود به واکنشهای کمسابقهٔ رهبران لبنان در جریان سفر اخیر علی لاریجانی به بیروت اشاره کرد که از نظر او نوعی پیام به واشنگتن بود مبنی بر اینکه از این پس برخورد مستقیم با جمهوری اسلامی اجتنابناپذیر است. او با تأکید بر لزوم تغییر در گفتار و رفتار منطقهای حکومت ایران گفت: «تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران ابرچالش خود را با آمریکا بر اساس منافع ملی حل نکند، هر چالش کوچک منطقهای برای حکومت به بحرانی بزرگ بدل خواهد شد.» فلاحتپیشه افزود که اکنون همهٔ کشورهای خاورمیانه سیاست خارجی خود را «ملی» کردهاند و ضروری است جمهوری اسلامی نیز چنین کند.
هرچند این اظهارات صریحتر از آنچه معمولاً از زبان مسئولان نظام شنیده میشود نیست، اما به روشنی معنای خود را دارد: قطع حمایت تهران از نیروهای نیابتی، از جمله حزبالله، و توقف عملیات خصمانه در منطقه. فلاحتپیشه یادآور شد که جنگ دوازدهروزه با اسرائیل نشان داد بخش مهمی از هزینههایی که ایران برای حفظ ساختارهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه پرداخته، بیهوده بوده است و اکنون راهحل مبتنی بر منافع ملی اقتضا میکند که این هزینهها متوقف شود.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو بین المللی فرانسه
این دیدگاهها با گزارشی که خبرگزاری رویترز هفتهٔ گذشته منتشر کرد همپوشانی دارد. رویترز به نقل از منابع آگاه در حکومت ایران نوشت رهبران جمهوری اسلامی پس از جنگ اخیر با اسرائیل به این نتیجه رسیدهاند که مذاکره با آمریکا برای بقای رژیم حیاتی است. به گفتهٔ این منابع، حکومت اسلامی از نزدیک هزینهها و پیامدهای رویارویی نظامی را مشاهده کرد و دریافت که ادامهٔ مسیر کنونی میتواند موجودیت آن را به خطر اندازد.
در همان گزارش آمده بود که رهبران تهران، در حالی که اقتصاد کشور در آستانهٔ فروپاشی است و بحران مشروعیت رژیم اسلامی شدت گرفته، مذاکرهٔ هستهای با آمریکا را تنها تضمین حیات سیاسی خود در کوتاهمدت میدانند. در عین حال، حملات اسرائیل ضعف و شکنندگی نظامی جمهوری اسلامی را بر جهانیان آشکار کرد: نیروی هوایی اسرائیل توانست هم فرماندهان بلندپایهٔ نظامی ایران را هدف قرار دهد و هم توان بازدارندگی تهران را به چالش بکشد.
یک دیپلمات غربی در گفتگو با رویترز تصریح کرده بود که رهبران ایران دریافتهاند که در شرایط کنونی منطقه، هر اقدام خصمانه و نسنجیده علیه آمریکا میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای حکومت اسلامی داشته باشد.
به این ترتیب، از دو سوی ماجرا - هم از درون ایران و زبان یک مقام پیشین امنیتی، و هم از بیرون و به روایت منابع بینالمللی - نشانههایی از ضرورت تغییر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی دیده میشود. پرسش اصلی این است: آیا رهبران کنونی نظام، با وجود بحران مشروعیت و فشارهای داخلی، قادر و مایل به چنین تغییر بنیادینی هستند، یا همچنان بر مسیری پای خواهند فشرد که به گفتهٔ فلاحتپیشه، هر بحران کوچک را به خطری بزرگ برای بقای نظام تبدیل میکند؟
اظهارات مشابه حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی پیشین ایران، که در روزهای گذشته صریحاً خواستار تغییر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و پایان دخالتهای سپاه پاسداران و نیروهای امنیتی در امور اقتصادی و سیاسی نظام در داخل و خارج از مرزها شد از نشانههای گویای تلاش برای تغییر پارادایم در گفتار سنتی جمهوری اسلامی است : تغییری که در عین حال از تضعیف موقعیت علی خامنهای در رأس هرم قدرت نیز به طور غیرمستقیم پرده برمیدارد.