گزارش دیده‌بان حقوق بشر از حملات موشکی ایران به اسرائیل: احتمالا جنایت جنگی است
یورونیوز - دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرد که دست‌کم پنج موشک بالستیک ایران در طول درگیری مسلحانه ژوئن ۲۰۲۵ به مناطق مسکونی اسرائیل اصابت کرده که ناقض قوانین جنگ است و باید به‌عنوان جنایت جنگی مورد تحقیق قرار گیرد.
حملات موشکی ایران پاسخی بود به مجموعه حملات اسرائیل به ایران که از روز ۱۳ ژوئن آغاز شد و با دخالت مستقیم ایالات متحده تا روز ۲۵ ژوئن ادامه یافت. موشک‌ها به منازل مسکونی در فاصله ۱.۵ تا ۹ کیلومتری از سایت‌های نظامی اسرائیل اصابت کردند و یکی از حملات نیز بیمارستانی را هدف قرار داد.
دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرد که دست‌کم پنج موشک بالستیک ایران در جریان درگیری مسلحانه ژوئن ۲۰۲۵ به مناطق مسکونی اسرائیل اصابت کرده و به گفته این سازمان این امر «ناقض قوانین جنگ» است و باید به‌عنوان «جنایت جنگی» بررسی شود. این پنج حمله که ۲۰ غیرنظامی را کشت و به یک بیمارستان آسیب زد، بخشی از حدود ۵۰ موشکی بود که از میان ۵۵۰ موشک پرتاب‌شده، به اسرائیل اصابت کردند.
دیده‌بان حقوق بشر این پنج حمله را مستند کرده است. چهار حمله به شهرهای بات یم، طمره، بئرشبع و پتَح‌تیکوا انجام شد و باعث کشته و زخمی شدن غیرنظامیان شد. هدف یک حمله موشکی دیگر مرکز پزشکی «سوروکا» در بئرشبع بود که بیماران و کارکنان را مجروح کرد.
ایدا ساویر، مدیر بحران، مناقشات و تسلیحات در دیده‌بان حقوق بشر گفت: «هرچند تعداد کمی از موشک‌های بالستیک ایران توانستند از دفاع هوایی اسرائیل عبور کنند، اما همان تعداد اندک نیز غالبا به مناطق مسکونی فاقد اهداف نظامی آشکار اصابت کردند. حملات به اماکن غیرنظامی بدون هدف نظامی مشخص، به‌طور غیرقانونی کورکورانه است و عاملان آن مسئول ارتکاب جنایات جنگی‌اند.»
دیده‌بان حقوق بشر پیش‌تر نیز درباره حملات اسرائیل به مناطق مسکونی در ایران که ناقض قوانین جنگ بوده‌اند، گزارش داده است.
ارتش اسرائیل گزارش داد که حملات ایران طی ۱۲ روز درگیری، ۳۰ غیرنظامی و یک سرباز خارج از خدمت را در اسرائیل کشته و بیش از ۳۳۰۰ نفر را به بیمارستان فرستاده است که ۲۳ نفر از آنها جراحات شدید داشتند و بیش از ۱۵ هزار نفر را آواره کرده است. ارتش اسرائیل گفت ایران ۵۵۰ موشک بالستیک شلیک کرد که از میان آنها ۳۶ موشک به مناطق مسکونی اصابت کرد. بقیه یا رهگیری شدند، یا به اهداف نظامی برخورد کردند، یا خارج از مناطق مسکونی فرود آمدند، یا در مسیر دچار نقص شدند.
دیده‌بان حقوق بشر در گزارشش اعلام کرده مقام‌های ایرانی هیچ هشدار مشخصی پیش از این پنج حمله صادر نکردند و درباره اهداف احتمالی چهار حمله نیز چیزی اعلام نکردند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در شبکه ایکس نوشت که بیمارستان سوروکا هدف موردنظر نبوده است.
از نظر دیده‌بان حقوق بشر این درگیری میان ایران و اسرائیل، یک درگیری مسلحانه بین‌المللی بر اساس قوانین جنگ محسوب می‌شود. این سازمان افزوده است که همه طرف‌ها موظف‌اند میان نظامیان و غیرنظامیان تمایز قائل شوند و حملات را فقط متوجه اهداف نظامی کنند. به گفته دیده‌بان حقوق بشر حملات عمدی و کورکورانه به غیرنظامیان و اماکن غیرنظامی و نیز حملاتی که آسیب نامتناسبی به غیرنظامیان وارد کند، ممنوع است.
حمله موشکی به طمره
اندکی پس از ساعت ۱۱ شب ۱۴ ژوئن یک موشک ایرانی به سقف خانه سه‌طبقه خانواده خطیب در طمره، شهری فلسطینی‌نشین حدود ۲۰ کیلومتری شرق حیفا، اصابت کرد و چهار غیرنظامی را کشت و دست‌کم ۱۰ نفر را زخمی کرد. همسر، دو دختر و زن‌برادر «رجا خطیب»، وکیل و شهروند فلسطینی اسرائیل، هنگامی کشته شدند که موشکی بر بام خانه‌شان منفجر شد. او گفت: «انفجار را حس کردم. برق قطع شد. صدا وحشتناک بود. فکر کردم مرده‌ام.»
به گزارش رسانه‌های اسرائیلی با استناد به خدمات اورژانس «ستاره داوود سرخ»، ۲۰ نفر دیگر نیز در این حمله زخمی شدند و به بیمارستان منتقل گشتند.
نزدیک‌ترین سایت‌های نظامی شناسایی‌شده به خانه خطیب، حدود ۹ کیلومتر آن‌طرف‌تر قرار داشتند.
طمره هیچ پناهگاه عمومی ندارد. این شهر حدود ۳۷ هزار نفر جمعیت دارد. طبق گزارش «بتسلیم»، سازمان حقوق بشری اسرائیلی به دلیل سیاست‌های تبعیض‌آمیز دولت اسرائیل، شهرهای فلسطینی‌نشین نسبت به شهرک‌های یهودی پناهگاه‌های کمتری دارند. بیش از ۹۰ هزار بادیه‌نشین فلسطینی در جوامع غیررسمی صحرای نقب و میلیون‌ها فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی به پناهگاه دسترسی ندارند.
حدود ۴۶ درصد از ساکنان فلسطینی اسرائیل در خانه‌هایی بدون محافظت استاندارد زندگی می‌کنند، در حالی که این رقم برای کل جمعیت اسرائیل ۲۶ درصد است.
حمله موشکی به بات یم
به گفته دیده‌بان حقوق بشر در بات یم، شهری ساحلی در جنوب تل‌آویو، یک موشک در روز ۱۵ ژوئن به یک ساختمان ۱۲ طبقه اصابت کرد و ۹ غیرنظامی از جمله سه کودک را کشت. «الیاس مغربی»، ۴۴ ساله که در طبقه سوم خوابیده بود، گفت پس از حمله «سه آپارتمان مختلف یکی شدند... چون همه دیوارهای داخلی فورا ویران شدند.»
به گفته اورژانس «ستاره داود سرخ»، ۶۵ نفر زخمی شدند که ۳ نفرشان به‌شدت و ۵ نفرشان به‌طور متوسط آسیب دیدند.
شهردار بات یم گفت ۶۱ ساختمان آسیب دیده و ۲۷ ساختمان باید تخریب شود. ۱۲۰۰ نفر بی‌خانمان شدند.
یک مقام فرماندهی جبهه داخلی اسرائیل گفت کلاهک موشک صدها کیلوگرم مواد منفجره داشته است. ساکنان گفتند هیچ هدف نظامی در محله نبود. نزدیک‌ترین سایت‌های نظامی شناسایی‌شده دو و چهار کیلومتر دورتر قرار داشتند.
حمله موشکی به بئرشبع
در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که در شهر بئرشبع در جنوب در روز ۱۹ ژوئن، یک موشک به مرکز پزشکی سوروکا اصابت کرد. در روز ۲۴ ژوئن نیز موشکی دیگر به این شهر اصابت کرد و چهار غیرنظامی را در یک ساختمان مسکونی کشت.
به گفته دیده‌بان حقوق بشر در روز ۲۴ ژوئن ساعت ۵:۴۱ بامداد، یک موشک به ساختمان مسکونی هفت‌طبقه‌ای در بئرشِبع اصابت کرد. این انفجار منجر به کشته شدن ۳ غیرنظامی و یک سرباز خارج از خدمت شد. رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که دست‌کم دو غیرنظامی دچار جراحات متوسط و ۲۰ نفر دیگر دچار جراحات خفیف یا اضطراب شدند. دیدبان حقوق بشر از محل حادثه بازدید کرد و با ۱۰ شاهد گفت‌وگو کرد.
تصاویر پهپادی خبرگزاری رویترز از صحنه پس از حمله نشان داد که موج انفجار تا ۴۰ متری محل برخورد خسارت جدی وارد کرده، از جمله تخریب خودروهای پارک‌شده کنار ساختمان. اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهوری اسرائیل در همان روز گفت این ساختمان با «یکی از سنگین‌ترین موشک‌های موجود در زرادخانه ایران، با بیش از ۴۰۰ کیلوگرم مواد منفجره» مورد هدف قرار گرفته است.
نزدیک‌ترین هدف نظامی شناخته‌شده‌ای که دیدبان حقوق بشر شناسایی کرد، حدود ۱.۵ کیلومتری شمال‌شرق محل اصابت بود.
حمله موشکی به پتَح تیکوا
به گفته دیده‌بان حقوق بشر در ساعات اولیه صبح روز ۱۶ ژوئن، یک موشک در محلهای مسکونی در پتَح تیکوا، حدود ۹ کیلومتری شمال‌شرق تل‌آویو، به یک ساختمان مسکونی ۲۰ طبقه اصابت کرد که منجر به کشته شدن ۴ غیرنظامی و زخمی شدن حدود ۴۵ نفر شد.
دو سایت نظامی شناخته‌شده‌ای که نزدیک‌ترین فاصله را به محل اصابت داشتند، حدود ۵ کیلومتر در غرب و جنوب‌غربی آن قرار دارند. دیدبان حقوق بشر هیچ بیانیه مشخصی از سوی مقامات ایرانی درباره هدف این موشک پیدا نکرد.
حمله موشکی به مرکز پزشکی سورُوکا، بئرشِبع، ۱۹ ژوئن
بنا به اعلام دیده‌بان حقوق بشر در ۱۹ ژوئن حدود ساعت ۷ صبح، یک موشک ایرانی به سقف ساختمان جراحی جنوبیِ هفت‌طبقه در مجتمع بیمارستانی مرکز پزشکی سورُوکا در بئرشِبع، بزرگ‌ترین شهر جنوب اسرائیل، اصابت کرد. طبق اعلام وزارت بهداشت اسرائیل، ۷۱ نفر بر اثر این حمله دچار جراحات خفیف شدند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همان روز بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت: «فرماندهی ارتش رژیم و مرکز اطلاعاتی آن با دقت بالا و به صورت نقطه‌ای در نزدیکی یک بیمارستان هدف قرار گرفت.»
اما تحقیقات دیده‌بان حقوق بشر نشان داد که خسارات وارد به بیمارستان سورُوکا ناشی از اصابت مستقیم موشک و نه موج انفجار از نقطه‌ای نزدیک بوده است.
عباس عراقچی همچنین نقشه‌ای نادرست منتشر کرد که بیمارستان سورُوکا را در نزدیکی ستاد «C4I» ارتش اسرائیل و اداره دفاع سایبری و پارک فناوری گاو-یام نشان می‌داد، اما برچسب مکان‌ها در آن اشتباه بود. دیده‌بان حقوق بشر سه سایت نظامی را که نزدیک‌ترین فاصله را به محل اصابت داشتند، حدود ۱.۵ کیلومتری شرق ساختمان شناسایی کرد. قوانین جنگ، طرف‌های درگیر را ملزم می‌کند تا حد امکان از استقرار اهداف نظامی در نزدیکی مناطق پرجمعیت اجتناب کنند.
دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید برای هر پنج حمله‌ای که این سازمان بررسی کرد، پژوهشگران با شاهدان درباره زمان اصابت مصاحبه کردند. آنها همچنین با ترکیب بازدیدهای میدانی، ویدئوهای مکان‌یابی‌شده و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، ارزیابی خسارات هر محل را انجام دادند. در برخی موارد، پژوهشگران از تصاویر و ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده و با کمک محققان متن‌باز در پلتفرم داوطلبانه «GeoConfirmed» مکان‌یابی آنها را تایید کردند.
پژوهشگران فاصله محلهای اصابت تا سایت‌های نظامی نزدیک را با استفاده از مصاحبه‌ها و منابع عمومی از جمله پایگاه‌های داده آنلاین و تصاویر ماهواره‌ای بررسی کردند. همچنین بیانیه‌های عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزارت امور خارجه ایران و وزیر آن را درباره اهداف احتمالی را مرور کردند.
آمار تلفات بر اساس ارقام رسمی اسرائیل ذکر شده است. دیده‌بان حقوق بشر در برخی موارد نتوانست آمار تفکیک‌شده دقیق میان آسیب‌های جسمی و روانی را به دست آورد.
