در ماه آبان هستیم و دقیقا صد سال از انقراض دودمان قاجاریه گذشته است
قاجاریه مجموعا ۱۵۱ سال در ایران فرمانروایی کردند که در دوران حکمرانی آنها دوتن از گرانقدرترین اصلاحگران ایران یعنی قائممقام فراهانی و میرزا تقی خان امیر کبیر و همچنین بزرگمردان دیگری همچون میرزا آقاخان کرمانی ؛ میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل ؛ ملک المتکلمین و بسیارانی دیگر ناجوانمردانه به قتل رسیدند
در همین دوران است که با انعقاد عهدنامه های ترکمنچای و گلستان و آخال ؛ بخش بزرگی از سرزمین ما - ازجمله هفده شهر قفقاز و مناطق گسترده ای از خراسان بزرگ - از پیکر ایران جدا شد و به روسیه تزاری واگذار شد
همچنین میهن ما شاهد رویدادهای تاریخی بسیار مهمی بود بود
که مسیر تاریخ ایران را دگرگون کرد
در دوران حکومت قاجاریان بود که جنبش باب شکل گرفت و‌بسرعت گسترش یافت ؛ جنبش تنباکو یا واقعه رژی روی داد که زمینه ساز نهضت مشروطیت گردید ؛ سفیر روسیه - الکساندر گریبایدوف بدست مردم خشمگین ایران به قتل رسید ؛ افغانستان و هرات از پیکر ایران جدا شد ؛ و امتیاز گمرک و شیلات و بانک شاهنشاهی و حتی رود کارون به بیگانگان واگذار شد
در عین حال در همین دوران است که به همت عباس میرزا برای نخستین بار دانشجو به اروپا فرستاده شد ؛ روزنامه و چاپخانه و راه آهن و تلگراف و برق به ایران آمد ؛ دارالفنون ساخته شد و سرانجام توفان انقلاب مشروطیت از راه رسید و طولی نکشید که تومار حیات سلسله ای را که ۱۵۱ سال بر ایران حکمروایی کرده بودند در هم پیچید
صد سال پیش ؛ در نهم آبان ۱۳۰۴ خورشیدی مجلس پنجم شورایملی با تصویب ماده واحده ای انحلال سلسله قاجار را اعلام کرد و بدین ترتیب دفتر فرمانروایی خاندان قاجار برای همیشه بسته شد
بر اساس این ماده واحده حکومت موقت در « حدود قانون اساسی و قوانین موضوعه » به رضا خان سردار سپه سپرده شد ؛ آنگاه با تشکیل مجلس موسسان در پانزدهم آذر ۱۳۰۴ پادشاهی سلسله قاجاریه رسما به پایان رسید و در ۲۱ آذرماه ۱۳۰۴ سلطنت ایران به رضا خان واگذار شد و مراسم تاجگذاری تیر در چهارم اردیبهشت ۱۳۰۵ به انجام رسید .
احمد شاه که در هنگامه تغییر سلطنت در اروپا میزیست هیچگاه از سلطنت استعفا نداد و برادر کوچکتر او محمد حسن میرزا قاجار که ولیعهد او بود در سال ۱۴۰۸ خورشیدی پس از مرگ احمد شاه در پاریس اعلامیه ای صادر کرد و خود را پادشاه قانونی ایران نامید ولی راه بجایی نبرد.
او طی حوادث شهریور ۱۳۲۰ و تبعید رضا شاه خواستار بازگشت به ایران و تصاحب تاج و تخت بر باد رفته بود ولی سرانجام در فقر و تنگدستی در پاریس در گذشت .
مرحوم مهدیقلی خان هدایت مخبر السلطنه در کتاب « خاطرات و خطرات » می نویسد:
نهم آبان مجلس رای به انقراض قاجاریه داد و دعوت مجلس موسسان.
نه خود سریر سلیمان به باد رفتی و بس
که هر کجا که سریری است میرود بر باد
مدرس در موقع رای از مجلس خارج شد و گفت: اگر صد بار رای بدهید خلاف قانون اساسی است ( البته یحیی دولت آبادی در کتاب حیات یحیی از قول محمد حسن میرزا نوشته است که مدرس چهل هزار تومان از او‌رشوه گرفت تا از تاج و تخت قاجار دفاع کند و مخالفت مدرس با جنبش جمهوریخواهی ایران هم ناشی از همین رشوه چهل هزار تومانی بوده است )
مخبر السلطنه مینویسد : شب دهم آبان عبدالله خان طهماسبی رییس گارد احمد شاه ؛ سرتیپ مرتضی خان ، و دو نفر دیگر از افسران ، محمد حسن میرزای ولیعهد را از کاخ گلستان بیرون انداختند و به سر حد عراق رساندند
عصر نهم آبان بعضی از افسران به قصر رفته درها را مهر و موم کرده ؛ روز بعد حرم را ( زنان حرمسرای شاهی را ) بطرزی ناشایست و توهین آمیز بیرون انداختند .
اینکه بر سر زنان بینوای حرمسرا چه آمده است داستان غم انگیزی است
این زنان بینوا برخی زنان سالمندی بودند که از دوران ناصرالدینشاه در حرم شاهی زندگی میکردند
برخی منابع تاریخی نوشته اند که بعضی از زنان حرمسرا که جوان بودند بناچار به تن فروشی روی آوردند تا اینکه ارباب کیخسرو شاهرخ برای آنها مسکن و ماوایی ساخت که بعد ها «شهر نو » نام گرفت
در این صدو پنجاه سال گذشته ؛ مردم ایران در میان سنگ آسیای تمدن و تجدد ؛ به یک سرگیجه فرهنگی دچار شدند که متاسفانه این سرگیجه همچنان پایدار مانده است
تجدد بیشتر به طرز فکر، ارزش‌ها و روح زمانه‌ی جدیداشاره دارد.
یعنی نوعی نگرش عقل‌گرایانه، فردگرایانه، علمی و انتقادی به جهان که از رنسانس و عصر روشنگری در اروپا آغاز شد.
از ویژگی های تجدد تکیه بر عقل و تجربه علمی به جای سنت و دین؛ آزادی فردی و حقوق بشر؛ پیشرفت و تغییر مداوم ؛ دولت مدرن و دموکراسی و اینکه « چگونه می‌اندیشیم » و بینش و نگرش ما به جهان هستی چگونه است در حالیکه تمدن بیشتر به دستاوردهای مادی، فنی و سازمانی یک جامعه اشاره دارد. یعنی آن چیزهایی که انسان‌ها ساخته‌اند تا زندگی‌شان سامان یابد.
تمدن یعنی «چگونه زندگی می‌کنیم» ابزارها، نهادها و ساختارهای اجتماعی ما چگونه است و چنین است که در این صد و پنجاه سال گذشته ما متمدن شده ایم اما متجدد نه !
گیله مرد (حسن رجب نژاد)
