در دهم نوامبر ۲۰۲۵، کاخ سفید میزبان رویدادی شد که تا پیش از این در عالم دیپلماسی خاورمیانه، شبیه به یک رؤیا به نظر می‌رسید. دیدار احمد الشرع، رهبر موقت سوریه و فرمانده سابق هیات تحریر الشام، با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده رویدادی تاریخی است. این اولین بازدید رسمی یک رهبر سوریه ای از کاخ سفید از زمان استقلال سوریه در سال ۱۹۴۶ است و نه تنها نماد چرخش استراتژیک دمشق به سمت غرب به شمار می‌رود، بلکه زنگ خطری برای نفوذ فزاینده ایران در منطقه است.
الشرع، که تنها یک سال پیش با عنوان ابومحمد الجولانی به عنوان یکی از رهبران جهادی با سابقه شناخته می‌شد. به عنوان یک سیاستمدار عمل‌گرا ظاهر شده که تحریم‌های آمریکا علیه او را لغو کرده و سوریه را به ائتلاف ضدداعش واشنگتن ملحق می‌سازد. این تحول، بیش از آنکه یک دستاورد دیپلماتیک برای الشرع باشد، ضربه‌ای محکم به محور مقاومت ایران وارد می‌کند و تعادل قدرت در خاورمیانه را برای دهه‌های آتی دگرگون خواهد ساخت.
برای درک عمق این رویداد، باید به ریشه‌های آن نگریست. الشرع در دسامبر ۲۰۲۴، با رهبری یک هجوم برق‌آسای نیروهایش از شمال غرب سوریه، رژیم بشار اسد را سرنگون کرد. رژیمی که بیش از نیم‌قرن با حمایت ایران و روسیه، به عنوان پایگاه اصلی نفوذ تهران در شامات عمل می‌کرد. اسد، که سال‌ها به عنوان "دیوار دفاعی" ایران در برابر اسرائیل و غرب توصیف می‌شد، با سقوط خود، زنجیره تدارکاتی تهران به حزب‌الله لبنان و حماس را مختل کرد. الشرع، که در ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان رئیس‌جمهور موقت منصوب شد، بلافاصله بر سیاست خارجی جدیدی تمرکز کرد: دوری از ایدئولوژی جهادی گذشته، همکاری با پادشاهی عربی سعودی و ترکیه (دو متحد کلیدی آمریکا)، و تأکید بر بازسازی اقتصادی سوریه با حمایت غربی.
این چرخش، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر است. الشرع در ماه‌های اخیر، دیدارهایی با ولادیمیر پوتین در مسکو و محمد بن سلمان در ریاض داشته و بر دور ساختن سوریه از درگیری‌های منطقه‌ای اصرار ورزیده بود. اما دیدار با ترامپ، نقطه اوج این دیپلماسی است. ایالات متحده، که پیشتر الشرع را در فهرست تروریست‌های جهانی قرار داده و جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری‌اش تعیین کرده بود. اکنون با یک چرخش فوق العاده پراگماتیک او را به عنوان شریک بالقوه در مبارزه با داعش می‌پذیرد. این تغییر نتیجه لابی‌گری شدید سعودی و ترکیه است که مشتاق پر کردن خلأ قدرت ایران و روسیه در سوریه هستند.
دیدار روز دوشنبه الشرع و ترامپ، که با حضور اسعد الشیبانی (وزیر خارجه سوریه) و مارکو روبیو (وزیر خارجه آمریکا) برگزار شد، بر سه محور کلیدی متمرکز بود: روابط دوجانبه، امنیت منطقه‌ای و مسائل بین‌المللی. ترامپ، که الشرع را "جوان و جذاب با گذشته‌ای قوی" توصیف کرده، بلافاصله پس از دیدار، تعلیق ۱۸۰ روزه تحریم‌های موسوم به قانون قیصر (قانون تحریمی ۲۰۱۹ علیه سوریه) را اعلام کرد. این تحریم‌ها، که اقتصاد سوریه را فلج کرده بودند. به جز معاملات مرتبط با روسیه و ایران، معلق شده‌اند. این حادثه پیامی واضح به تهران مبنی بر اینکه واشنگتن مصمم به حفظ فشار بر نیروهای نیابتی ایرانی است.
علاوه بر این، سوریه رسما به ائتلاف جهانی ضدداعش تحت رهبری آمریکا پیوست. این ائتلاف، فرصتی برای الشرع فراهم می‌کند تا اعتبار بین‌المللی کسب کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که آمریکا ممکن است پایگاه هوایی محدودی در دمشق ایجاد کند تا به عنوان واسطه‌ای برای توافق صلح سوریه-اسرائیل عمل کند. توافقی که می‌تواند حملات اسرائیلی به مواضع ایرانی در سوریه را تسهیل بخشد. الشرع همچنین از ترامپ خواست تا بر اسرائیل فشار آورد تا نیروهایش را از جنوب سوریه خارج کند و حملات به خاک سوریه را متوقف سازد، اما تمرکز اصلی بر همکاری ضدتروریستی بود. ساعاتی پیش از ورود الشرع به واشنگتن، نیروهای امنیتی سوریه بیش از ۷۰ عضو داعش را بازداشت کردند. گویا این مورد اقدامی نمادین برای نشان دادن تعهد دمشق به مبارزه با افراط‌گرایی است.
شورای امنیت سازمان ملل نیز، پیش از این دیدار، الشرع و وزیر امنیت سوریه را از فهرست سیاه تروریسم خارج کرد (با استثنای رأی ممتنع چین)، که این اقدام، سوریه را به جامعه بین‌المللی بازمی‌گرداند. هزینه بازسازی سوریه، طبق برآورد بانک جهانی، بیش از ۲۱۶ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و الشرع امیدوار است حمایت مالی غرب، این بار را سبک کند.
برای ایران، این دیدار نه یک رویداد حاشیه‌ای، بلکه یک فاجعه استراتژیک است. سوریه، به عنوان "عمق استراتژیک" تهران، سال‌ها میزبان هزاران نظامی ایرانی، حزب‌الله و حشد الشعبی بود. الشرع، که اسد را به دلیل "وابستگی به ایران" سرزنش می‌کند، بارها حضور نیروهای نیابتی تهران را "تهدیدی برای وحدت عربی" خوانده و خواستار خروج کامل آن‌ها شده است. تعلیق تحریم‌ها به شرط عدم معاملات با ایران، مستقیماً زنجیره تأمین تسلیحاتی تهران به لبنان را هدف قرار می‌دهد و اقتصاد تحریم‌زده ایران را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد.
این تحول، نفوذ ایران در خاورمیانه را تا چهل سال به عقب می‌برد. با از دست دادن سوریه، محور مقاومت که ضربه های مهلکی متحمل شده، حالا دچار بحران اعتبار می‌شود. الشرع، که روابط با جمهوری اسلامي ایران را در حال حاضر مفید نمی داند همزمان مداخله‌جویی تهران را رد می‌کند، و همچنین سوریه را به سمت ائتلاف ضد نظام جمهوری اسلامی سوق می‌دهد. علاوه بر این، پیوستن سوریه به ائتلاف ضدداعش، می‌تواند به حملات مشترک آمریکا-اسرائیل-سوریه علیه مواضع ایرانی منجر شود، همان‌طور که در ژوئن ۲۰۲۵، پروازهای اسرائیلی بر فراز سوریه برای حمله به ایران اجازه یافتند.
در حال حاضر از منظر امنیتی، ایران با انزوای بیشتر روبرو است. عراق همچنان تحت نفوذ شبه‌نظامیان طرفدار نظام ایران است، اما لبنان در آستانه فروپاشی قرار دارد و سوریه به عنوان پلی به غرب عمل می‌کند. تهران ممکن است به دیپلماسی فوری روی آورد؛ مانند مذاکرات محرمانه با الشرع، یا تنش‌های نیابتی را تشدید کند، اما گزینه‌هایش محدودتر از همیشه است. دیدار طرف ایرانی با الشرع اگر صورت پذیرد، اعتبار تضعیف شده رهبری ایران را ضعیف تر می کند و می‌تواند به کاهش حمایت مالی و نظامی از متحدانش منجر شود، در حالی که غرب با "شرط‌بندی بزرگ" بر الشرع، ریسک این ارتباط را می‌پذیرد.
اکنون دیدار الشرع و ترامپ، فراتر از یک دست‌دادن دیپلماتیک، نماد پایان عصر اسد و آغاز دوران جدیدی در خاورمیانه است. دورانی که در آن سوریه از دامن ایران و روسیه به اردوگاه آمریکا و متحدان عربی‌اش می‌پیوندد. برای ایران، این رویداد هشداری جدی است: از دست دادن هژمونی منطقه‌ای نه تنها ممکن، بلکه در حال وقوع است. الشرع، با وجود گذشته پر فراز و نشیب خود، حالا با عمل‌گرایی خود ثابت کرده که دیپلماسی می‌تواند گذشته را بازنویسی کند، اما پایداری این تحول بستگی به توانایی دمشق در مهار افراط‌گرایی داخلی و جلب حمایت اقتصادی دارد. در نهایت، این دیدار می‌تواند به آغاز صلح در سوریه منجر شود، اما برای تهران، آغاز یک زمستان ژئوپلیتیکی طولانی‌مدت را رقم می‌زند. خاورمیانه، در آستانه بازسازی، منتظر است تا ببیند آیا این چرخش، ثبات می‌آورد یا تنش‌های جدیدی را شعله‌ور می‌سازد، هر چند نشانه های قوی مبنی بر شکل گیری و پایداری این صلح با تلاش های مستمر سعودی در کنار سوریه به وضوح دیده می شود.
