ادبيات مهاجرت و انتشارات آن در خارج از ايران، شاهرخ تندروصالح، شرق

نشر؛ از گذشته تا هنوز...

نشر يكى از اقدامات مهم و ارزشمند فرهنگى است كه در هر جامعه و فرهنگى به تبع برخوردارى اش از زيرساخت هاى اساسى انديشه اى به توليد مى رسد و در تمامى طبقات جامعه تسرى يافته و سبب ارتقاى بينش هاى متنوع اجتماعى _ اقتصادى و فرهنگى مى گردد. نشر براى خود داراى ويترين و چشم انداز تعريف شده خاصى است. اين چشم انداز در حقيقت نمايه رفتار اهل انديشه، فرهنگ و قلم نيز است. در نتيجه تامل بر اين ويترين است كه مى توان به چشم انداز تلاش هاى فرهنگى وابستگان به يك فرهنگ و زبان رسيد. بسيارى از اهل فن نشر را يكى از عرصه هاى انديشه ساز و فرهنگ گستر مى دانند و بر اين باورند كه فرهنگ و هويت هر كشور بسته به بن مايه هايى است كه آن جامعه از مسئله فرهنگ مكتوب خود مى گيرد. به تعبيرى نشات گرفتن فرهنگ مكتوب از فرهنگ و انديشه عمومى هر جامعه نيازمند پروسه اى است كه فرهنگسازان هر جامعه آن را ساخته، پرداخته و متحول مى سازند. ايران نيز با برخوردارى از قابليت هاى تمدنى خود كه در طول تاريخ داشته و به فراخور از آنها بهره مند نيز شده، از اين امكان گسترش انديشه استفاده كرده و در ازمنه مختلف در حفظ فرهنگ خود كوشيده است. بى شك امروزه شاخه فرهنگ مكتوب ايران كه از نخستين روزهاى تمدنى تاكنون امتداد يافته است يكى از پربارترين فرهنگ هاى جهان است. امروز اگر بر سردر سازمان ملل متحد ابياتى از سعدى شيرازى مى درخشد و يا در موزه هاى جهان آثارى از فرهنگ مكتوب ايرانى از قبيل حافظ، مولانا، خيام، فردوسى، عطار نيشابورى و... مى درخشد چيزى جز تلاش هاى فرهنگسازان در اين زمينه كارگر نبوده است. به عبارتى اين فرهنگسازان بوده اند كه در ادوار مختلف تاريخى صداى يك فرهنگ را به گوش هاى هوش جهان هايى ديگر رسانده اند و از ديگرسو، در حفظ و ضمانت بقاى فرهنگ ريشه دار خود تلاش كرده اند. بى شك امروزه فرهنگ مكتوب ايران جلوه گاهى وسيع از اين تلاش ها را در خود دارد. اگر بر آن باشيم كه با نيم نگاهى به كارنامه نشر ايرانيان در خارج از كشور موضوع پاسداشت فرهنگ مكتوب فارسى را دنبال نماييم بدون شك نقش و تأثير نويسندگان و ساير دست اندركاران خلق فرهنگ مكتوب جايگاهى ارزشمند و رفيع دارد.
نشر ايرانيان در خارج از كشور را مى توان در تلاش هايى به شرح زير ديد:
۱ _ انتشار كتاب
۲ _ انتشار نشريات ادوارى
۳ _ انتشار گاهنامه ها
۴ _ انتشارات رايانه اى ( نشر در قالب سايت ها و نشريات اينترنتى )
۵ _ انتشارات آثار صوتى تصويرى
۶ _ كتابفروشى ها و مراكز پخش كتاب
۷ _ چاپخانه ها و مراكز فنى انتشاراتى
۸ _ ساير مراكز و جايگاه هاى فرهنگى

اگر از طبقه بندى هاى كنونى عبور كنيم و به مسايل حاشيه اى فرهنگ بپردازيم مى توانيم گستره اين تلاش ها را در قالب كارنامه اى از اين فعاليت هاى متنوع ببينيم. بر همين اساس است كه امروزه بيش از صدها مركز چاپ و نشر ايرانيان در سراسر جهان فعاليت داشته و در عرصه فرهنگ مكتوب كشور به توليد آثار درخور توجه و تامل مشغول هستند. بدون شك شناخت و آگاهى از اين مراكز مى تواند در نقش آفرينى مثبتى در حوزه اقتصاد نشر نيز موثر افتد. اين يك مسئله است. اما مسئله اصلى ترى كه در اين ميان مى تواند مطرح باشد گسترده ساختن حوزه مخاطب پذيرى اين مراكز است. نيم نظرى بر پراكندگى واحدهاى انتشاراتى ايرانيان در جهان امروز نشانگر اين امر مهم است كه بايستى از جايگاه هاى اطلاع رسانى داخلى تا آنجا كه مى توان استفاده كرد و معرفى فرهنگ مكتوب ايران را قوام بخشيد. اين امر به نوبه خود بر روند مطالعه در جامعه ايرانيان نيز تاثيرگذار خواهد بود. بر همين اساس مى توان با شناخت وضع موجود و امكانات و قابليت هايى كه در اين عرصه از انديشه پرورى ايرانيان در جهان اكنون وجود دارد تعريف كننده افق هاى اميد ايرانيان فرهنگ دوست در سراسر جهان باشيم.