 |
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
||
|
||||||
 |
 |
 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
||||||
|
|
|
|
|||
دولت محمود احمدی نژاد در آیین نامه تازه ای نمایش فیلم هایی که مبلغ مکاتب غربی، فمنیسم و مغایر با ارزش های اسلامی باشد را ممنوع کرده است.
به این ترتیب دوران تازه ای از مقابله دولت اسلامی با جریان رسانه ای معارض آغاز شده است.
نمایش فیلم ها و سریال های خارجی در تلویزیون و همچنین فیلم های هالیوودی در سینما ها در سال های اخیر تحت تاثیر گرایش های مخاطبان به بخش جدایی ناپذیری از اقتصاد و کارکرد فرهنگی رسانه های جمهوری اسلامی(سینما، تلویزیون، مجلات، موسسه های توزیع فیلم های ویدئویی و...) بدل شده است.
نگاهی به تاریخچه نمایش فیلم ها و سریال های تلویزیونی خارجی در دو دهه و نیم گذشته نشانگر رویکردهای متفاوت در عرصه نمایش فیلم ها و سریال های خارجی در سیمای جمهوری اسلامی است.
این دوران را اصولا می توان به سه دوره تا مقطع دولت احمدی نژاد تقسیم کرد:
یک: دوران جنگ و تثبیت سیاست فرهنگی اسلامی
در این دوران،پس از برکناری و تصفیه نیروهای مخالف در صدا و سیما که تحت تاثیر شرایط انقلاب اقدام به نمایش فیلم های سوسیالیستی از جمله فیلم های محصول بلوک شرق و کوبا در چند ماه پس از بهمن پنجاه و هفت کرده بودند،(بعدها برای یک دوره کوتاه برخی از این فیلم ها مجددا دوبله و محتوای سوسیالیستی آن محو و بطور محدود در برخی سینماها به نمایش در آمد)تا مدتها سریال ها و فیلم های بلوک شرق با حذف ویژگی های سوسیالیستی شان در تلویزیون به نمایش در می آمد مجموعه فیلم های کمیسر مردووان(محصول رومانی) وسریالها و مستند هایی از شوروی تا چند سالی هنوز در تلویزیون به نمایش در می آمد.
در سالهایی که محمد خاتمی، آوینی، محسن مخملباف و چند تن دیگر سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی را تدوین می کردند دوره تازه ای از پروپاگاندای اسلامی آغاز شد که محتوا و جهت یابی مدونی یافته بود. از همین رو نمایش فیلم ها و سریال های بلوک شرق که به گفته خمینی از آمریکا بدتر بود پایان یافت و لاجرم برای پر کردن برنامه های تلویزیون توجه برنامه ریزان به آسیا جلب شد، این در حالی بود که هاشمی مدیر وقت صدا و سیما تصور می کرد می توان در کوتاه مدت صد در صد برنامه های تلویزیون را از برنامه های تولید داخل پر کرد!
فیلم ها و سریال های هندی، چینی و به تدریج ژاپنی در این دوران شاخص محصولات خارجی سیمای جمهوری اسلامی شدند. در پایان دهه شصت شبکه های دوگانه سیمای جمهوری اسلامی حداقل هفته ای سه سریال ژاپنی و یک فیلم سینمایی ژاپنی پخش می کردند. به گفته یکی از مسئولان تلویزیون، یکی از مدیران گزینش دانشکده صدا و سیما سالی یک بار به توکیو می رفت و با کوهی از فیلم و سریال بازمی گشت! به این ترتیب سریال هایی نظیر اوشین به نمونه منحصر به فرد سریال های محبوب تلویزیونی پس از انقلاب پنجاه و هفت در ایران بدل شدند.
دو: دوران دولت های سازندگی و اصلاحات
در این دوران به تدریج تحت تاثیر شرایط تازه فرهنگی صدا و سیما ناچار به خرید و پخش برنامه ها و سریال های غربی شد.در حالی که حجم وسیعی از برنامه های خارجی تلویزیون و به ویژه کارتون ها تا پیش از آن در سلطه ژاپن بود،با گسترش دامنه های "انقلاب ارتباطات" و دسترسی آسان تر به محصولات فرهنگی خارجی از سوی مخاطب،صدا و سیما خود را در موضع ضعف یافت،گسترش پدیده هایی چون بهره وری از تلویزیون ماهواره ای(که به سرعت جای خود را به ماهواره دیجیتال با قابلیت پخش صدها کانال تلویزیونی آزاد داد)،رشد چشمگیر شبکه زیرزمینی ویدئویی که فیلم های آمریکایی را حتی پیش از اکران در دسترس مشتری قرار می داد و از سوی دیگر افت شدید مخاطبان سریال ها و برنامه های داخلی در شرایطی که تنها تعداد محدودی فیلم سینمایی ایرانی از تلویزیون پخش می شد،مسئولان انتخاب برنامه های خارجی را به تکاپو انداخت.
این تحولات هم از جنبه کمی و هم کیفی قابل بررسی است. در حالی که بر طبق برآوردهای اداره نظارت تولید سیما حجم برنامه های خارجی سیما در ده سال اول جمهوری اسلامی از سی درصد فراتر نمی رفت و بیش از پنجاه درصد دیگر را برنامه های مذهبی،سخنرانی و یا Talkshowپر می کرد،در دهه هفتاد این میزان به حدود چهل درصد رسید، این در حالی ست که در این دهه حجم برنامه سازی، شبکه سازی و پخش در تاریخ تلویزیون در ایران بی سابقه بود به گونه ای که کارمندان صدا و سیما از ده هزار نفر در پایان سال شصت و نه به هفتاد و پنج هزار نفر در پایان سال هشتاد و یک رسیدند و این جدا از صدها شرکت و موسسه ای بود که برای بخش های مختلف صدا و سیما از جمله تولید کار می کردند.
(به نمودار یک نگاه کنید)
در نتیجه در این دوران فیلم و سریال های غربی بیشتری عمدتا ازشرکای اقتصادی جمهوری اسلامی در اروپا یعنی آلمان و فرانسه خریداری، دوبله، سانسور، بازبینی و پخش شدند. سریالهایی نظیر ژان والان ژان به همراه پخش غیرمجاز مسابقات فوتبال محبوبیت نسبی برای برنامه های خارجی تلویزیون به همراه آوردند.
نمودار مقایسه ای انواع برنامه ها بر اساس کنداکتور پخش در سیمای جمهوری اسلامی،تحلیل سه مقطع زمانی بر اساس گزارش تحقیقی نگارنده در اداره کل طرح و برنامه معاونت سیما (ا.ح ،هشتاد و یک،هشتاد و چهار)١
سه: دوران انفعال و سازگاری
این دوران که از اواخر دهه هفتاد شروع می شود دورانی ست که ناکارآمدی سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی هر چه بیشتر آشکار می شود.
یافته های نظرسنجی های مرکز تحقیقات صدا و سیما نشانگر شدت گرفتن افول مخاطبان صدا و سیما بود به گونه ای که در سال هفتاد و پنج میزان میانگین مخاطبان دائمی سیما در تهران کمتر از شصت درصد ارزیابی می شوند.
به این ترتیب مدیریت جدید صدا و سیما در پی چاره اندیشی برآمد.توسعه کمی شبکه های رادیویی و تلویزیونی و تخصصی کردن آنها لاجرم افزایش خرید محصولات خارجی را به دنبال داشت، شتاب خرید سریال های خارجی تا پایان سال هشتاد و دو چنان بود که گاه سریال مربوطه قبل ازطی مراحل خرید از طریق ضبط در مانیتورینگ سیما بلافاصله دوبله می شد، تا همزمان نشانه گذاری سانسور آن نیز انجام شود. به این ترتیب حفظ مخاطب در چند سال اخیر چنان اهمیتی برای صدا و سیما یافت که به ناچار به افزایش و تنوع تولید و پخش برنامه های داخلی و خارجی انجامید.٢
مجموع این تمهیدات یعنی اضافه کردن نزدیک به پانزده شبکه رادیویی و تلویزیونی ظرف هشت سال و افزایش ساعات پخش تلویزیون از روزانه حدود سی دو ساعت در سال هفتاد و پنج به بیش از صدو سی ساعت در روز،سبب شد تا صدا و سیما بتواند بخشی از مخاطبان را به هر ترتیب ممکن پای تلویزیون نگه دارد. در این دوران در حالی که هنوز تعداد نمایش فیلم های ایرانی در سیما بطور متوسط هفته ای یک یا دو فیلم بود حداقل هفته ای پنج فیلم خارجی ( عمدتا آمریکایی) در سیما به نمایش در می آمد.در سال های اخیر با سانسور مناسبات عاشقانه و یا مظاهر سکسی در فیلم ها تنها خشونت فیلم ها اجازه بروز می یافت، به این ترتیب اغلب فیلم های خارجی سیما چهره ای خشن یافتند.
رقابت صدا و سیما با رقبایی چون تلویزیون ماهواره ای و شبکه زیرزمینی ویدئو تا آنجا پیش رفت که در سال های اخیر وظیفه دیگری نیز بر عهده مانیتوریتگ صدا و سیما گذاشته شد و آن ضبط مینی سریال ها و مسابقات تلویزیونی شبکه های خارجی برای سوژه دهی و یا کپی برداری از آن برای اداره کل طرح و برنامه سیما و بطریق اولی تهیه کنندگان سیما بود.٣
ادامه دارد
آینه های روبرو: وبلاگ امید حبیبی نیا
http://omidh.blogfa.com/
-----------------------------------
پانویس ها:
یک- حبیبی نیا،امید:"بررسی تطبیقی ژانرهای پخش برنامه شبکه های سیما در یک دوره هفت ساله" ،اداره کل طرح و برنامه معاونت سیما،صدا و سیمای جمهوری اسلامی؛خرداد هشتاد و یک(منتشر نشده)
دو- در طی سالهای هفت و هشت تا هشتاد ویک میزان پخش برنامه سیما بیش از بیست درصد رشد داشته است که از این میزان سهم برنامه های خارجی با هجده درصد رشد نسبت به دوره سه ساله قبلی بالغ بر پنجاه و هشت درصد کل برنامه های پخش شده می شود.
سه- میزان کانال تلویزیونی ماهواره ای قابل بهره برداری در فضای ایران از نزدیک به هفتادکانال آنالوگ در سال هفتاد و سه به بیش از نهصد کانال دیجیتال در سال هشتاد و یک با ده کانال فارسی زبان رسید.
