مقايسه برنامه هاي هسته اي تهران و طرابلس، بازارياب

در اين اواخر شست و سه شركت از سراسر جهان در يك مناقصه بين المللي كه شامل پانزده پروژه توسعه زمينه نفت و گاز طبيعي در كشور ليبي مي باشد بر سر سرمايه گذاري ميليونها دلار در ليبي رقابت مي كنند. در حاليكه نمايندگان ايراني به موازات اين روند زير لبي كشور هاي اروپاييِ امريكا و سايرين را به قطع مذاكرات وسد مجدد فرصت هاي اقتصادي ايران محكوم مي كنند.

با توجه به اينكه دولت ليبي به خاطر چشم پوشي از برنامه هاي هسته اي خود محبوب جامعه بين المللي شده نمي توان از بازنگري مجدد برنامه هاي هسته اي كشورمان صرف نظر كرد الارغم آنكه نتيجه اين بازنگري قطعي نيست.

كشور ليبي موفق به راه اندازي يك برنامه هسته اي شده كه بهره وري آن بمراتب بيشتر از هزينه اش بوده در حاليكه منافع برنامه هاي هسته اي ايران در افق دور هم ديده نمي شود. مقايسه برنامه هاي هسته اي ليبي با برنامه هاي هسته اي ايران نشانگرمديريت اقتصادي در سطح بالا در مقابل هزينه هاي هنگفت برنامه هاي ايران است در حاليكه نتايج مشابه مي باشند هزينه ها ي صرف شده بطور محسوس متفاوت است.

پس از نه ماه مذاكرات سري با امريكا و اروپا كه با مبادره ليبي آغاز شد اين دولت برنامه هاي تسليحاتي غير متعارف خود را در آخر آذر ماه متوقف كرد. سيف الاسلام قدافي پسر رييس جمهور ليبي در مصاحبه با شبكه الجزيره چند روز بعد از آن اقرار كرد كه اين كشور برنامه هاي هسته اي فعالي براي اهداف نظامي داشته. با اين وصف ابعاد واقعي برنا مه هسته اي ليبي حتي متخصصين اين زمينه را غافلگير كرد چرا كه اين پروژه فقط چند قدم از برنامه هاي ايران عقب تر است.

آژانس بين المللي انرژي اتمي كه فعاليت هاي هسته اي ليبي را بازرسي نموده از پيشرفت چشمگير اين برنا مه گزارش داده بر طبق اين گزارش اين كشور موفق به تبديل اورانيوم دريك تاسيسات پايلوت سيار احداث يازده سايت هسته اي سري نصب هزاران سانتريفيوژ كه برخي از آن نصب شده واردات و ذخيره سازي دو تن UF6 و مقاديري از تركيبات ألومينيوم و حتي عمليات جدا سازي سازي پلوتونيوم از سوخت هسته اي و كشف مداركي كه شامل طرح هاي مهند سي مربوط به سيستم هاي سلاح هسته اي و نحوه مونتاژأنها.

البته اين كشور هنوز اسلحه اتمي در دست نداشت اما به اين مرحله بسيار نزديك بود تفاوت ميزان پيشرفت برنامه هاي هسته اي ليبي با پيشرفت برنامه هاي هسته اي ايران ناچيز است و در كوتاه مدت جبران پذير است. تفاوت ميزان پيشرفت اين دو برنامه جزييست بالفعل مبالغي كه دولت ليبي خرج برنامه هاي هسته اي كرده ميليون ها دلار بيشتر نيست در حاليكه هزينه برنامه هاي هسته اي ايران از حد ميلياردها دلار هم گذشته است. بر طبق اظهارات مقامات رسمي ليبي چهل ميليون دلار در اين راه سرمايه گذاري شده و متخصصين بر اين باورند كه ليبي مبلغ صد ميليون دلار در اين برنامه سرمايه گذاري كرده. در حاليكه بگفته اسدالله صبوري معاون نيروگاه ها در سازمان انرژي اتمي ايران تا بحال بيش از يك ميليارد دلار صرف ساخت نيروگاه بوشهر شده واين مبلغ تا موعد بهره برداري به سه تا چهار ميليارد خواهد رسيد.

روزنامه الشرق الاوسط در خرداد ماه تصميم رهبر ايران خامنه اي را براي تخصيص مبلغ دو ميليارد دلار از محل مازاد درآمدهاي نفت براي توليد هكسا فلوريد وآب سنگين در آزمايشگاه هاي اراك منتشر كرد. هزينه ساخت تاسيسات غني سازي اورانيوم در نطنز هم بالغ بر صدها ميليون دلار ميباشد. يكي از اعضاي مجلس در چهار چوب بازديد از مراكز هسته اي نطنز و اراك در اين اواخر به خبرنگار پارلماني گفت كه مبالغ هنگفتي كه در نطنز صرف شده نتيجه يك سياست نا درست مي باشد كه موجب توقف پروژه نيز شده است.

دولت ليبي نه تنها با هزينه نسبتا كمي بلكه در مدت زماني كوتاه به دستاورهاي چشمگيري در رابطه با برنامه هاي هسته اي خود رسيده. فعاليت گسترده اين كشور در زمينه هسته اي از ده سال پيش با خريد تجهيزات و علم هسته اي از پاكستان و به دنبال تصميم دولت ليبي مبني بر احياي پروژه سلاح هسته اي شروع شد در صورتي كه ايران از سه ده پيش بطور گسترده در اين زمينه فعاليت دارد در واقع مي توان گفت كه ما هم در محور زماني و هم از نظر سرمايه گذاري هاي هنگفت تقريبا بهمان نتايج رسيده ايم .

با وجود يكسان بودن دستاورهاو پيشرفت هسته اي دو كشورنتايج سياسي در عرضه بين المللي كاملا متفاوت است چرا كه ليبي با اين اقدام از تمام مزايا در صحنه جهاني بهرمند خواهد شد وروند عادي سازي روابط اين كشور با آمريكا هم در حال تكميل است. پس از بيست سال نمايندگي هاي سياسي در واشنگتن و طرابلس مجددا شروع به فعاليت نموده ووضعيت اضطراري و تحريم لغو و مجوز پرواز مستقيم بين دو كشور صادر شده و اكثر اموال گرفته شده آزاد شده اند و دررابطه با كشور هاي اروپايي مهمترين نتيجه ابطال رسمي تسليحاتي ليبي ميباشد.

در مقابل ايران در عرضه بين المللي در جا ميزند و در انزواي اقتصادي كه از رد تقاضاي عضويت در سازمان تجارت جهاني سال ها برايران تحميل شده بسر مي برد. مردان ديپلماتي هسته اي هنوز درحال تلاش و كشمكش براي بستن پرونده هسته اي در آژانس بين المللي انرژي اتمي هستند و تهديد ارجاع اين پرونده به سازمان ملل و حتي بمباران تاسيسات هسته اي هنوز دور نشده.

پس از اعلاميه كشور ليبي در رابطه با جمع تسليحات هسته اي در سال گدشته روزنامه الشرق الاوسط از نگراني رهبران ايران از ا فتادن اطلاعات سري به دست امريكايي ها گزارش داد. در صورتي كه عامل نگراني واقعي عدم كارايي اقتصادي و حيف و ميل هزينه هاي كلان كشور است كه در مقايسه با برنامه هسته اي ليبي يكي از ويژگي هاي بارز پروژه هسته اي ايران ميباشد. كارايي و مديريت متدبر مثبت ترين ويژه گي برنامه هاي هسته اي ليبي بوده همانگونه كه تصميم گيري براي توقف اين طرح عظيم ملي پس از اين نتيجه گيري كه هزينه هاي اين برنامه بمراتب سنگينتر از منافع آن است حيرت آور است.

و اما ايران برنامه هاي هسته اي خود را بدون هيچ ملاحظه به شاخص هاي ملي و اقتصادي و اجتماعي همچنان ادامه مي دهد و گذشته از اين هزينه هاي هنگفت و بي ثمر قيمت سنگيني را هم در عرضه بين المللي مي پردازد. تفاوت بين مديريت برنامه هاي هسته اي ليبي و ايران دراصل نشان دهنده فرق واقعي بين مواضع رهبران اين دو كشور است. شكري غانم نخست وزير ليبي كه خود يك اقتصاددان ميباشد گفت كه دولت ليبي ترجيح ميدهد كه اقتصاد كشور را رونق دهد. در حاليكه ولايتي مشاور خامنه اي در اواخر شهريور ماه اظهار داشت كه ايران به هر قيمتي مصمم است به فناوري هاي هسته اي دست يابد و اين راه سالها بدون برنامه ريزي و توجه به نتايج ادامه ميدهد.

برنامه هسته اي ليبي ثابت مي كند كه ميتوان به نحوي ديگر عمل كرد و براي دستيابي به نتايج احتياج به ميلياردها دلار نيست و مي شود به هزينه هاي منطقي تري اكتفا كرد حتي اگر رهبران ما مصمم به تحقق اين پروژه بعنوان يك هدف ملي هستند بايد تضمين شود كه سنگيني اين هدف اقتصاد كشور را خدشه دار نكند و منابع اقتصادي و توانمندي هاي ايران قرباني اين هدف نشوند. و در چنين حالتي مديران ما بايد در انتظار عواقب اين امر باشند وقت آن رسيده كه اين برنامه بار ديگر بطور كلي و جامعي بازنگري شود.
با كمال احترام
بازارياب