محاسبات دقيق يك ترور، فرزانه روستايى، شرق

[email protected]

لبنان درگذشته بهشت شبكه هاى اطلاعاتى و سازمان هاى مخفى نظامى بود و هنوز پايگاه ترانزيت چنين تشكلاتى است. طى سه دهه گذشته لبنانى ها، سورى ها، اسرائيلى ها، آمريكايى ها و ديگران هريك موفق به انجام بمب گذارى هاى مهيب در خاك اين كشور بوده اند و به عبارتى ديگران را كشته و خود كشته شده اند. انفجار مهيب چند روز گذشته و ترور رفيق حريرى نخست وزير سابق لبنان حكايت از چنين وضعيتى در لبنان دارد. لبنان تاكنون قتلگاه سه رئيس جمهور با انفجار اتومبيل هاى بمب گذارى شده طى سال هاى ۱۹۸۹ تا ۱۹۸۲ بوده است. تاكنون عاملان هيچ يك از انفجارها نه شناسايى شده و نه به پاى ميز محاكمه خوانده شده اند. اسرائيل به عنوان همسايه اى كه همواره نقش دولت سايه را در لبنان بازى مى كرد در سال ۱۹۷۹ با كشتن ابوحسن سلامه رئيس تشكيلات اطلاعاتى ساف در غرب بيروت و به اتهام رهبرى عمليات سپتامبر سياه بنيانگذار جنبش انفجارهاى مهيب لبنان بوده است. به همين دليل تشكيلات موساد اين بار نيز همچون گذشته در ترور رفيق متهم رديف اول است. به رغم اينكه يك سازمان گمنام اسلامى «النهضه والجهاد فى بلاد شام» مسئوليت ترور رفيق حريرى را برعهده گرفته نوع عمليات ترور حاكى از آن است كه شبكه اى اطلاعاتى بسيار قوى با تداركات بسيار حرفه اى و نيز با هدفى بسيار پيچيده اقدام به انجام اين عمليات كرده باشد. حداقل ده مرد محافظ و كاروانى از اتومبيل هاى ضدگلوله كه فقط يكى از آنها حامل حريرى بوده نخست وزير سابق لبنان را جابه جا مى كرده است. گارد محافظ اين ميلياردر سعودى لبنانى تبار مجهز به دستگاه هاى پيچيده الكترونيك بوده كه هر نوع امواج دستگاه هاى كنترل از راه دور فرمان دهنده به وسايل انفجارى را مختل مى كرده است. دومين ترور پرويز مشرف چند ماه پيش با كاربرد چنين دستگاهى ناكام ماند و نخست وزير پاكستان از يك انفجار بزرگ جان سالم به در برد. با اين حال اراده اى كه حريرى را هدف قرار داد از چنان تدارك و تجهيزاتى برخوردار بود كه توانست با هدايت يك انفجار عظيم برخى از اتومبيل هاى گارد محافظ حريرى را حتى به بالاى ساختمان سه طبقه يك هتل نيمه كاره پرتاب كند. عمليات ترور طورى برنامه ريزى شده بود كه تا شعاع ۲۰۰ مترى شانس زنده ماندن براى هيچ كس باقى نماند. چنين برنامه ريزى و عملياتى بى ترديد از سوى تشكيلاتى سازماندهى شده است كه ارتباطات راحت و تسهيل شده اى در لبنان دارد و يك هدف بزرگ سياسى را پيگيرى مى كند. رفيق حريرى تاكنون ده بار نخست وزير لبنان بوده است و اخيراً از او به عنوان يكى از مخالفان فعال سوريه ياد مى شد. چندى پيش مجلس لبنان با اعمال فشار سوريه لايحه اى را به تصويب رساند كه طى آن به اميل لحود رئيس جمهور طرفدار سوريه اجازه داده شد تا براى دو سال ديگر در قدرت باقى بماند. ابقاى رئيس جمهور طرفدار سوريه در قدرت در شرايطى انجام شد كه سوريه در معرض فشار روزافزون دولت آمريكا قرار دارد و فشار بر دمشق در حال افزايش است. پس از تصويب لايحه فوق آمريكا و فرانسه لايحه اى به شوراى امنيت ارائه دادند كه طى آن از سوريه خواسته شد حاكميت لبنان را به رسميت بشناسد و نيروهايش را از خاك اين كشور خارج كند. در اين ميان رفيق حريرى به دليل روابط دوستى و خانواده اى با ژاك شيراك متهم به سازمان دادن چنين لايحه اى در شوراى امنيت بوده است. همزمان با افزايش فشار آمريكا بر سوريه جريان مخالفان سوريه در لبنان رو به تقويت بوده است. اين مخالفان كه بى ترديد تحت تاثير جريانات سياسى خارجى و منطقه اى نيز بوده و هستند همگى اصرار دارند كه حضور نظامى سوريه در لبنان يادآور دوران جنگ داخلى اين كشور است و دمشق مى بايد لبنان را به حال خود رها كند. از سويى مخالفان لبنانى سوريه از سنى و مسيحى خود را براى انتخابات ماه مه آماده مى كردند و با شرايطى كه لبنان طى چند سال اخير داشته است احتمالاً مخالفان سوريه به رهبرى حريرى احتمالاً شاهد پيروزى قابل توجهى مى بودند. در شرايطى كه همه روابط منطقه اى و نيز روابط داخلى لبنان عليه سوريه بوده و در انزوا قرار دادن دمشق را تدارك مى ديده است ترور رفيق حريرى حلقه مشترك كليه گرايشات داخلى لبنان و فشارهاى بين الملل براى حذف سوريه از كليه صحنه هاى منطقه اى شد. همه شواهد حكايت از تدارك چنين تحولى دارد. سال گذشته دولت آمريكا با تصويب لايحه «پاسخگويى سوريه» كليه صادرات به سوريه را ممنوع، اموال سوريه را در آمريكا توقيف و نيز كليه پروازها از و به مقصد سوريه را نيز ممنوع كرد. در اين لايحه سوريه را به حمايت از تروريسم و اشغال خاك لبنان متهم كرده است. پس از ترور رفيق حريرى سخنگوى وزارت خارجه آمريكا اتهام هميشگى را عليه سوريه تكرار كرد: حمايت از شورشيان عراقى، حمايت از حزب الله حماس و جهاد اسلامى. نماينده آمريكا در سازمان ملل نيز اعلام كرد كه ترور رفيق حريرى فقط يك پيام دارد و آن اينكه نيروهاى خارجى بايد لبنان را ترك كنند.

بسيارى از فعل و انفعال هاى خاورميانه سايه رنگى از يك پازل نسبتاً هماهنگ را تداعى مى كند. ادامه موفقيت آميز گفت وگوهاى صلح فلسطينى ها و اسرائيل منوط به سركوب حماس و تشكيلات جهاد اسلامى است. علاوه بر اين دو سازمان، سومين دشمن اسرائيل يعنى حزب الله نيز از پايگاه ها و تداركات وسيعى در سوريه برخوردار است. ترور رفيق حريرى و متعاقب آن فشار بر سوريه عقبه مخالفان مذاكره با اسرائيل را دچار فروپاشى مى كند. ادامه فشار بر سوريه بى ترديد منجر به اين مى شود كه بشاراسد دستور تعطيل دفاتر اين سازمان ها را براى نجات كشور خود صادر كند و اين امرى است كه تحول قابل توجهى در روابط فلسطينى ها و اسرائيل فراهم مى آورد. در تبيين نقش رفيق حريرى در لبنان و تبيين عواقبى كه ترور او در پى دارد همين كافى است كه او دوست خاندان سلطنتى عربستان سعودى و از معماران طرح طائف براى پايان جنگ داخلى در لبنان ۱۹۷۵ است. او نقش قابل توجهى در بازسازى كشورش دارد. طرح بازسازى مركز بيروت از ابتكارات اوست كه بخشى از بودجه آن نيز از ثروت ميلياردى او تامين مى شود. او موفق به جلب سرمايه هاى خارجى زيادى براى كشورش شده است. بسيارى او را سمبل لبنان و «آقاى لبنان» مى ناميدند. پس از پايان جنگ داخلى در لبنان شركت متعلق به حريرى به نام «اگُر» مسئوليت پاكسازى خيابان هاى كشورش را از زباله و خرابه هاى باقى مانده از جنگ برعهده گرفت اقدامى كه تاثير قابل توجهى در ترسيم نقشى مثبت از او در اذهان لبنانى ها بازى كرد. احداث مدارس، مساجد و بنيادهاى خيريه نيز محبوبيتى قابل توجه را در ميان مردم براى او فراهم آورد. انتخاب اين شخصيت سرشناس لبنانى براى كشته شدن در يك ترور هولناك و نيز متعاقب آن ايجاد بحران در روابط لبنان و سوريه و نيز بسيج فشار عليه سوريه انتخاب بسيار دقيق و ماهرانه اى بود كه با مطالعه كارشناسانه و بسيار عميقى انجام شده است. پيامدهاى سياسى ترور رفيق حريرى به گونه اى است كه احتمال ترور او را از سوى دستگاه اطلاعاتى امنيتى سوريه كه لبنان را در چنگال خود دارند بسيار بعيد مى نمايد. برخى از اخبار از ترور رفيق حريرى به دست يكى از شاخه هاى فرعى مرتب با القاعده خبر داده اند كه كل مقدمه و موخره گفته هاى پيشين را باطل مى كند. براساس اين اطلاعات رفيق حريرى به دليل روابط بسيار نزديك با خاندان آل سعود مورد حمله قرار گرفته است نه به دليل روابط جديداً خصمانه اش با سوريه. در صورت تاييد چنين اطلاعاتى مسئوليت انجام اين ترور را باز هم بايد به گردن شرايط سياسى امنيتى لبنان انداخت كه همواره بهشت سازمان هاى مخوف اطلاعاتى امنيتى بوده است.